Nieuws 27 oktober 2009

Ruding: 'Toezicht is nog lang niet streng genoeg'

De financiële crisis toont aan dat er dringend behoefte bestaat aan effectievere regulering en -toezicht. Dit betekent niet dat er meer regels en bevoegdheden moeten komen, maar wel dat er behoefte is aan verbetering en verscherping van de bestaande regulering en de toepassing daarvan door toezichthouders. Dit zei voormalig minister van Financiën Onno Ruding in de Nordemann Lezing 2009.

De Nordemann Lezing wordt jaarlijks georganiseerd door de Post-Master Accountancy-opleiding van de Amsterdam Business School van de UvA. 

Volgens Ruding, voormalig Nederlands minister van Financiën, voormalig vicevoorzitter van Citibank en lid van de commissie-Larosière, zijn de volgende overheidsmaatregelen van cruciaal belang: zwaardere kapitaalvereisten voor financiële instellingen, meer macro-prudentieel toezicht in de Europese Unie voor het behoud van de stabiliteit van het financiële systeem, en meer microprudentieel toezicht. Daarnaast moet het risicobeleid van financiële instellingen verbeteren. 

De tijd van zelfregulering van de financiële sector ligt volgens Ruding achter ons. Alhoewel elementen van zelfregulering gehandhaafd kunnen worden, is overheidsregulering- en toezicht noodzakelijk gebleken. Maar regulering en toezicht moet wel een veel zwaardere internationale basis krijgen. 

De kapitaaleisen van Basel 1 hebben verbetering gebracht, maar niet voldoende. Niet alleen moet het kapitaal dat een instelling moet aanhouden worden verhoogd, ook moeten er preciseringen worden aangebracht over de soorten kapitaal die worden meegeteld en moeten de mogelijkheden om activa en passiva buiten de balans te brengen worden beperkt. 

Off balance-constructies hebben belangrijk bijgedragen aan de verzwakking van de soliditeit van het bancaire systeem. De Basel 1-regels maakte het alleen maar aantrekkelijker om 'special purpose vehicles' te gebruiken. Basel 2 heeft dit al enigzins gecorrigeerd, maar nog onvoldoende, aldus Ruding. 

Ook wordt de transparantie van bankbalansen belemmerd. "Aandeelhouders en crediteuren zien een sterke balans. Maar die is in feite minder sterk vanwege grote off-balancebedragen met daarmee gepaard gaande hogere schuldverhouding (leverage). Deze handelwijze is niet strijdig met voorschriften van financiële verslaglegging. Maar externe accountants en de toezichthouders moeten deze methode bemoeilijken en eisen dat de transparantie wordt vergroot door het publiceren van een 'groeps'-balans waarin dergelijke off-balance-sheetposten zijn opgenomen." 

Ruding vindt het in principe wenselijk dat activa van banken op fair value worden gewaardeerd. Wel wil hij dat in 'abnormale tijden' ongewenste effecten worden voorkomen. 

De beloning en bonussen van bankiers vormen volgens Ruding niet de hoofdoorzaak van de crisis maar hebben slechts een bijdrage geleverd aan versterking van verkeerde ontwikkelingen. "Hoewel dit onderwerp belangrijk is, dreigt het gevaar van populisme en ontstaat de illusie dat met maatregelen ter beperking van deze beloningen de problematiek van de financiële crisis fundamenteel wordt aangepakt." 

"De kern ligt bij de band tussen beloningen en het verkeerde risicobeleid. Die relatie betreft vooral bonussen die op korte termijn contant worden uitgekeerd aan bankiers die niet op directieniveau maar een of twee lagen daaronder verantwoordelijkheid dragen voor transacties die het risicoprofiel van de bank sterk verhogen, handelaren en beheerders van kapitaalmarktportefeuilles. Zij worden gestimuleerd in het nemen van risico's. Mijn oplossing is dat betaling pas plaatsvindt over enige jaren, mits geen lijken uit de kast zijn gevallen." 

Ruding pleit daarnaast voor een uitbreiding van het toezicht op instellingen die nu op formele gronden buiten de reikwijdte van het bankentoezicht vallen, zoals hedgefondsen en geldmarktfondsen, maar die wel fungeren als 'shadow banks' of 'parallel banks'. 

"Toch hebben hedgefondsen, in tegenstelling tot de indruk die politici trachten te wekken, geen rol gespeeld als veroorzakers van de crisis. Maar ze waren wel de versterkers van reeds aanwezige instabiliteit door bijvoorbeeld shortselling", zegt Ruding. 

De maatregelen om herhaling van een dergelijke crisis te voorkomen hebben volgens Ruding wel onprettige economische effecten. 

Banken moeten hun solvabiliteit versterken maar er is ook druk om door hervatting van kredietverlening bij te dragen aan stimulering van de economie. "Deze twee activiteiten zijn tegenstrijdig, in ieder geval op de korte termijn." 

Daarnaast verwacht Ruding een blijvend lagere groei van de werkgelegenheid in de financiële sector als gevolg van de verlaging van het risicoprofiel van instellingen en strengere regulering en toezicht. 

Ruding zegt dat drie belangrijke onderwerpen nog op een aanvaardbare oplossing wachten: "Dat is (1) het dilemma van 'moral hazard'. Omdat banken ervan uitgaan dat ze toch altijd gered zullen worden, nemen ze te grote risico's. Dat is (2) de kwestie van 'burden sharing': welk land draagt de zwaarste lasten in gevallen van crisismanagement met overheidssteun aan internationale probleembanken. En (3) wat moeten de criteria zijn voor 'te groot om failliet te gaan'. Ik verwacht internationaal op korte termijn vooruitgang in de verbetering van het toezicht. Maar het zal nog lang kan duren voordat alles op nationaal en internationaal zal worden geëffectueerd."