Nieuws 26 november 2008

'Geen helder zicht op financiële positie Nederlandse staat'

Vanuit het Financieel Jaarverslag van het Rijk kan geen compleet beeld verkregen worden van de financiële positie van de Nederlandse staat. Dat blijkt uit onderzoek van Deloitte uitgevoerd in opdracht van het NIVRA.

Niet alle financiële aspecten van het gevoerde overheidsbeleid zijn zichtbaar, omdat een volledig transparante en samenhangende set verantwoordingsinformatie ontbreekt. Bovendien wordt er onvoldoende rekening gehouden met toekomstige verplichtingen. Om deze te financieren is jaarlijks een extra bedrag van minimaal € 28,5 miljard nodig. 

Het NIVRA pleit voor het presenteren van een complete staatsbalans, in samenhang met een staat van baten en lasten en kasstroomoverzicht, op basis van (inter)nationaal gezaghebbende verslaggevingstandaarden.

Vermogen speelt op dit moment geen duidelijke rol in de financiën van de overheid. Het belang hiervan is echter groot, want thema's als de vergrijzing, mobiliteit, klimaatverandering en het opraken van de gasvoorraad hebben grote invloed op het vermogen van de staat. Ook door de kredietcrisis vinden enorme verschuivingen plaats in de samenstelling van het vermogen van de staat.

De huidige vorm van de Staatsbalans biedt evenmin inzicht in het totale vermogen van de centrale overheid als 'groep'. De vermogens van gelieerde organisaties als het UWV en de Sociale Verzekeringsbank zijn niet goed zichtbaar in de verantwoording.

Roger Dassen, bestuursvoorzitter van Deloitte, bij de presentatie van het onderzoek: "Het Financieel Jaarverslag van het Rijk kan als transparant verantwoordingsdocument over de staatsfinanciën beter. Door aan te sluiten bij gezaghebbende internationale verslaggevingstandaarden kan de regering volledig en transparant verantwoording afleggen, waarbij de financiële effecten van het gevoerde beleid in alle aspecten inzichtelijk worden gemaakt. Dit geldt mede voor de financiële effecten van het regeringsbeleid als het gaat om mobiliteit, vergrijzing en klimaatverandering."

Het vermogen van de Staat was per 31 december 2007 € 8,3 miljard positief; een sterke verbetering vergeleken met de jaren daarvoor. Deze stijging is echter gebaseerd op een stelselwijziging in de toerekening van belastingbaten van € 11 miljard. Ook is een (ongerealiseerde) waardestijging van de opbrengsten uit de aardgasvoorraad van bijna € 50 miljard meegenomen.

In voorgaande jaren zijn schommelingen in het staatsvermogen ook grotendeels gebaseerd op de waardeontwikkeling van winstrechten uit de aardgasvoorraad. De koppeling van de aardgasprijs aan de olieprijs maakt de opbrengsten in de toekomst echter zeer onzeker.

Ruim € 37 miljard van het staatsvermogen heeft al een specifieke bestemming gekregen in de vorm van begrotingsfondsen. De bijbehorende beleidsplannen kunnen echter alleen gerealiseerd worden met toekomstige belastingontvangsten, aardgasbaten of een verhoging van de staatsschuld. Daarmee wordt een claim gelegd op toekomstige generaties.

"Het lijkt er op dat de politiek weinig belangstelling heeft voor de eindafrekening van het gevoerde beleid. Zoveel aandacht als er uitgaat naar het maken van plannen rondom Prinsjesdag, zo rustig blijft het ieder jaar bij de Verantwoordingsdag in mei", aldus NIVRA-voorzitter Jan Helderman.

Na een eerste pilot met verantwoording op basis van een baten- en lastenstelsel bij het Ministerie van LNV heeft het kabinet recent aangegeven een overgang naar een dergelijk stelsel niet nodig te vinden.

Het NIVRA beveelt in het onderzoek nadrukkelijk aan om over te gaan op een meer volledige en transparante wijze van verantwoorden volgens (inter)nationale gezaghebbende verslaggevingsstandaarden, gebaseerd op een dergelijk stelsel.