Nieuws
Britse toezichthouder verkiest kleinere accountant - AFM wisselt ook, maar anders - Onsteelbare laptops? - Tuchtklacht OM tegen Deloitte: nog even geduld - 'Kapers' en marktbewegingen - VS: stijgende auditkosten - Aanlevering jaarstukken KvK stagneert - Nieuwe luchtvaartwet: dubbele controle.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 1, 2006
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Britse toezichthouder verkiest kleinere accountant
Dat de bovenkant van de controlemarkt wordt beheerst door de big four, is geen nieuws. Dat daar wereldwijd zorgen over bestaan, evenmin. Wel nieuws is dat de Britse financiële toezichthouder, de Financial Services Authority (FSA), haar controlerend accountant Deloitte heeft verruild voor het middelgrote RSM Robson Rhodes. Officieel niet als statement om bedrijven te stimuleren vaker te kiezen voor andere kantoren, maar om de handen vrij te houden voor het inkopen van specialistische adviezen bij de big four. De FSA meldt niettemin veelzeggend dat “the message will be received”. Ook de Britse Financial Reporting Council bepleit al enige tijd dat ondernemingen meer accountantskantoren een kans geven dan alleen Deloitte, PricewaterhouseCoopers, KPMG en Ernst & Young. De grote vier controleren op één na alle Britse top 100 bedrijven en 98 procent van de FTSE 350.
AFM wisselt ook, maar anders
Ook in Nederland domineren de big four het topsegment van de controlemarkt (zie pagina 14). En ook hier sprak de toezichthouder, de Autoriteit Financiële Markten, daar herhaaldelijk zijn zorg over uit. Wie controleert eigenlijk de boeken van die AFM? Een korte blik in het laatste jaarverslag is voldoende: KPMG.
Verleidt het Britse initiatief de AFM wellicht tot een soortgelijk statement? Tijd om afscheid te nemen van KPMG?
“Ook wij gaan wisselen van accountant”, reageert woordvoerster Drea Berghorst verrast en verrassend. “Maar dat heeft een heel andere achtergrond”, voegt ze er meteen aan toe: de Wet toezicht accountantsorganisaties en de daarmee gepaard gaande rol van de AFM als toezichthouder op het accountantsberoep. Je laten controleren door een van de partijen waarop je zelf toezicht houdt, is nu eenmaal een wat moeizame combinatie.
De oplossing?
“Met ingang van dit boekjaar doet niet KPMG maar de accountantsdienst van het ministerie van Financiën de controle.”
Onsteelbare laptops?
Ooit moest de KLM voortijdig zijn jaarcijfers publiceren, nadat een KPMG-accountant was beroofd van zijn laptop met daarop gevoelige informatie over de resultaten van de luchtvaartmaatschappij. En menigeen is zelf al eens geconfronteerd met opengebroken auto’s waaruit laptops of andere kostbaarheden werden ontvreemd.
Ondernemer Ruud van Oostveen werd enkele jaren geleden zelf slachtoffer van diefstal van een koffer uit zijn auto. Na enkele jaren van ontwikkelen meent hij nu de oplossing voor dit soort leed gevonden te hebben met de introductie van de MobiSafe, een soort mobiele kluis voor in de auto. Het grootste model uit de eerste reeks van drie varianten is bedoeld om een hele laptoptas te herbergen, braakwerend opgeborgen in een soort kist van ‘glasvezelversterkte kunststof’. Het ding is inklapbaar als hij niet wordt gebruikt en wordt met staalkabel aan de auto verankerd. Bij inbraakpogingen gaat de mobiele kluis nog loeien ook. Voor 390 euro exclusief btw had KPMG zich destijds dus veel ellende kunnen besparen. Nu nog een oplossing voor het laten slingeren van usb-sticks in het dashboardkastje; daarvoor is de MobiSafe weer wat aan de ruime kant...
Tuchtklacht OM tegen Deloitte: nog even geduld
Begin april 2006 kondigde het Openbaar Ministerie aan een klacht in te dienen tegen Deloitte wegens zijn optreden als accountant van Ahold. In een moment van zomerse verwarring dacht men bij de Raad van Tucht op enig moment dat de klacht al binnen was. Maar dat bleek bij nader inzien een vergissing. Hoe lang moeten de tuchtrechter en Deloitte nog wachten?
Volgens een woordvoerder van het landelijk parket is officier van justitie Anita van Dis nog bezig met de formulering van de klacht. Dat het zolang duurt, is niet bijzonder, vindt de woordvoerder: “Er gaat nu eenmaal een hoop werk aan vooraf.”
Over de inhoud van de klacht valt nog niets te zeggen, terwijl het de voorlichter evenmin duidelijk is tegen wie de klacht precies wordt ingediend. Maar dat deze zal worden ingediend, staat - nog steeds - vast. Niets nieuws dus sinds het voorjaar. Opmerkelijk, maar het is niet anders.
Pieter Lakeman (SOBI) heeft wel reeds een tuchtklacht ingediend tegen oud-Ahold-accountant John van den Dries van Deloitte. De behandeling daarvan is echter uitgesteld omdat Van den Dries niet in staat is de zitting bij te wonen. Lakemans wens om Deloitte ook strafrechtelijk te vervolgen, gaat niet in vervulling. Het Openbaar Ministerie wees onlangs diens verzoek daartoe af. (LvA)
'Kapers' en marktbewegingen
KPMG mag doorgaan met het ‘wegkapen’ van consultants bij Atos Origin. Dat is het oordeel van de rechter in een kort geding dat Atos Origin tegen KPMG had aangespannen. Atos had in 2002 de consultancypoot van KPMG voor veel geld overgenomen, uiteraard in de verwachting dat het Amstelveense kantoor vervolgens niet de oud-medewerkers weer zou proberen terug te halen. Volgens de rechter liep het echter zo’n vaart niet. Want van de 171 consultants die KPMG sinds oktober vorig heeft aangesteld, zijn er welgeteld elf van Atos Origin afkomstig. Ook het argument van Atos Origin dat men niet zo veel geld (184 miljoen euro) zou hebben betaald voor onder meer goodwill als men had geweten dat KPMG de oud-medewerkers zou proberen terug te kopen, veegde de rechter van tafel. Volgens de president van de Amsterdamse rechtbank heeft Atos Origin inmiddels drie jaar de tijd gehad om de consultants aan zich te binden. Dat dit blijkbaar niet gelukt is, is de schuld van Atos, niet van KPMG.
Een interessant vonnis. Maar even interessant is de vraag of ook IBM en Capgemini te kampen hebben met consultants die worden weggekaapt. Want deze bedrijven namen in 2002 de adviespoten van respectievelijk PricewaterhouseCoopers en Ernst & Young over.
De woordvoerder van IBM is kort en duidelijk. “Wij hebben daar geen last van.”
Capgemini heeft iets meer woorden nodig, bij monde van Henk Wesselo, directeur People Relationship Management en Strategie: “Inderdaad zien we dat de accountants weer adviespraktijken opbouwen. De markt is in beweging. Er stappen wel eens mensen over naar Ernst & Young, maar ook naar andere adviesbureaus en ook vice versa. Overigens gaat dat om een beperkt aantal mensen. Wij nemen zelf heel veel mensen met werkervaring aan, dus beklagen we ons niet als het ook wel eens omgekeerd gebeurd. Helaas worden de spelregels van goed fatsoen wel eens overschreden. Als dat gebeurt laten we de desbetreffende onderneming weten dat we dat niet waarderen.”
De markt is in beweging. Als om die woorden van Wesselo te onderstrepen, meldt PricewaterhouseCoopers deze zomer dat het met ingang van 1 juli 2006 vier nieuwe partners in de Tax & HR Services-praktijk heeft benoemd. Van dit kwartet zijn er twee afkomstig van Deloitte, één van Novamedia (het bedrijf dat groot is geworden met goededoelenloterijen als de Nationale Postcode Loterij, de BankGiro Loterij en de Sponsor Loterij) en één van ... Atos Origin. En per 1 september 2006 trad een van diens voormalige Atos-collega’s toe als partner in PwC’s Advisory-praktijk. (AB)
Weblog Roger Dassen
Is het een overschatte hype of de moderne manier van direct en snel communiceren met stakeholders? Eén ding is zeker: Nederlandse accountants zijn geen fanatieke webloggers (zie ‘de Accountant’, maart 2006). Sinds 9 juni 2006 is dat echter voorbij, althans voor één prominente accountant. Deloitte-voorzitter Roger Dassen publiceert sinds die dag met regelmaat een eigen weblog (www.rogerdassen.nl). Erg veel opmerkingen over vergaderingen, lunches, bezoeken en lezingen uiteraard. Ook verrassende zaken duiken af en toe op, zoals “een boeiende presentatie van drie stagiairs (in vol militair tenue) van de Nederlandse Defensie Academie die ons adviezen gaven over hoe we de discipline in de organisatie kunnen versterken”. Ook Dassens visie op de kabinetscrisis kwam voorbij in een zinnetje.
Weg bij Ahold
En er zijn ook wat passages over Ahold, waar Dassen de boeken controleert. Of beter: controleerde. Want een van de eerste echte nieuwsfeiten die uit Dassens blog (van 4 juli 2006) werden opgepikt was dat hij afscheid heeft genomen als verantwoordelijke partner op Ahold. “De functie is niet te combineren met het bestuursvoorzitterschap van Deloitte Nederland, en de jaarrekening 2005 was dus de laatste waar ik als controlerend accountant bij betrokken was.” Met enig understatement spreekt hij van “bepaald een boeiende periode”. Dassens rol wordt overgenomen door Eric Hespenheide, een Amerikaanse partner die hiervoor een belangrijk deel van zijn tijd in Nederland zal gaan wonen.
'Fris' PwC-kantoor in Japan
PricewaterhouseCoopers heeft een tweede Japans kantoor gelanceerd. PricewaterhouseCoopers Aarata ging op 1 juli 2006 van start met een staf van 154 mensen, moet eind 2006 zijn gegroeid tot circa tachtig partners en wil daarna gestaag verder uitbreiden. De oprichting volgt op het twee maanden durende auditverbod voor de bestaande Japanse PwC-vestiging ChuoAoyama. De Japanse toezichthouder legde het kantoor met ingang van 1 juli 2006 die sanctie op wegens betrokkenheid bij een boekhoudschandaal bij cosmeticaconcern Kanebo. De term Aarata staat voor ‘nieuw en fris’.
Frans Samyn, ceo van concurrent BDO International, stelt in International Accounting Bulletin het ‘merkwaardig’ te vinden dat enerzijds een PwC-kantoor tijdelijk uit de markt wordt genomen, maar dat de firma tegelijk wel wordt toegestaan daar een andere member firm voor in de plaats te zetten. Al met al vindt hij het “not really a sanction that is being very helpful for the firm and for the clients”.
NOVAK franchise
Onder de werktitel NOVAK+ start de Nederlandse Organisatie van Accountantskantoren (NOVAK) dit najaar met een franchiseformule. Deelnemende accountantskantoren kunnen daarbij met behoud van hun lokale identiteit gebruikmaken van de schaalvoordelen van een groot kantoor, met name op het gebied van ICT, marketing, personeel en vaktechniek. Ook de toenemende regeldruk vanuit overheid, AFM en beroepsorganisaties speelt een rol. Het initiatief is met name gericht op kantoren tot dertig werknemers. In september zullen de eerste voorlichtingsbijeenkomsten worden gehouden (zie ook pagina 25).
CTK Academy
Ten behoeve van een verdere professionalisering van de toetsingen en het toetserscorps heeft het College Toetsing Kwaliteit het initiatief tot oprichting van de CTK Academy, waarin verplichte (bij)scholingen voor toetsers worden ontwikkeld en aangeboden. Het programma voorziet in alle facetten van de toetsing en van de opdrachtuitvoering door accountantsorganisaties. Doel is de toetsers gestructureerder te trainen in de toepassing van de steeds snellere wijzigingen en uitbreiding van de regelgeving, en in de toepassing van de normering in het kader van de oordeelsvorming. De CTK Academy bestaat uit een aantal e-learning-modules, toetsvragen en een cursusdag waarin ook case-studies worden behandeld. De CTK Academy is in september 2006 gestart en is verplicht voor alle toetsers.
VS: stijgende auditkosten
De kosten van een Amerikaanse beursnotering in het SOx-tijdperk zijn het afgelopen jaar gedaald; met zestien procent voor ondernemingen met minder dan een miljard dollar omzet, en met zes procent voor grotere bedrijven. Daar staat echter tegenover dat de auditkosten voor alle categorieën verder zijn gestegen. Dat blijkt uit de studie The Cost of Being Public in the Era of Sarbanes Oxley van advocatenkantoor Foley & Lardner, waarover International Accounting Bulletin publiceert. De out-of-pocket-kosten voor compliance door beursfondsen bestaan nu voor de helft uit auditkosten. In het laatste jaar voor invoering van SOx was dat nog zeventien procent.
Alternatieve gedragscode op limperg.nl
Met steun van een aantal collega-registeraccountants heeft hoogleraar Hans Blokdijk onlangs een alternatieve gedragscode voor het beroep aangeboden aan NIVRA, NOvAA, de minister van Financiën en de AFM. Dit in het kader van hun zorgen over de onlangs aan de leden voorgelegde omzetting van de Code of Ethics van de International Federation of Accountants (IFAC) in een Nederlandse gedragscode. Deze leidt in hun ogen tot een ongewenste ‘bureaucratisering’ van het accountantsberoep. “Je kunt wel ‘nee’ roepen, maar dan moet je er óók iets tegenover stellen”, motiveert Blokdijk het aanbieden van zijn alternatieve code. De stukken zijn onder meer te vinden op de dit voorjaar door Jan Achten en hemzelf gelanceerde website www.limperg.nl.
Young professionals ter zee
NIVRA Young Professionals neemt van 12 tot en met 15 oktober 2006 met een eigen boot (de ‘Bisschop van Arkel’) deel aan de dit jaar voor het eerst gehouden zeilrace Race Of The Classics for Young Professionals. De nieuwe race, met klassieke schepen, is een spin-off van de al achttien keer met succes georganiseerde Race Of The Classics voor studenten. Doel is het bevorderen van onderlinge contacten tussen jonge profes sionals. Ook diverse multinationals zoals Shell, ABN AMRO en KPMG doen met een eigen boot mee. De schepen begeven zich vanuit Rotterdam naar Lowestoft (Engeland) en weer terug naar Amsterdam.
Knippen en plakken door advocaten
“De markt beschouwt de manier waarop veel advocatenkantoren juridisch due diligence-onderzoek doen als ineffectief”, schrijven Jaap de Bruijn en Jurgen Leutscher op de site van Ernst & Young. Beiden zijn als fusie- en overnamespecialist verbonden aan Holland Van Gijzen, het enige advocatenkantoor dat nog gelieerd is aan een groot accountantskantoor.
De Bruijn en Leutscher zijn behoorlijk kritisch over de traditionele en inefficiënte manier waarop advocaten due diligence-onderzoeken plegen aan te pakken en uit te voeren. Om risico’s te vermijden, maken onderzoekers melding van alles wat ze tegenkomen en die meldingen worden samengevoegd tot een rapport. Daardoor zijn de rapporten vaak net zo leesbaar als het telefoonboek van Amsterdam. “Dat is echt knippen, plakken, klaar, niemand kijkt ernaar.”
De Bruijn en Leutscher pleiten voor een geïntegreerde rapportage, waarbij de juridische, financiële en fiscale disciplines samenwerken. Verder raden zij due diligence-onderzoekers aan meer oog te hebben voor de integratie van arbeidsvoorwaarden, herstructurering van de concernstructuur, outsourcing van productie of processen, en voor riskmanagement. (LvA)
Aanlevering jaarstukken KvK stagneert
Steeds minder bedrijven negeren de verplichting hun jaarstukken bij de Kamer van Koophandel te deponeren, maar die trend lijkt nu te stagneren. Volgens kredietinformatiebureau Graydon had dertien procent van de ondernemingen (75.000 bedrijven) een halfjaar na de maximale termijn van dertien maanden nog steeds niets ingeleverd over boekjaar 2004. In voorgaande jaren leverde juist steeds meer bedrijven hun jaarstukken in. Over 2005 is nog maar veertien procent gedeponeerd, twee procent minder dan vorig jaar om dezelfde tijd. De afnemende deponeermoraal contrasteert met het toenemend gebruik van het handelsregister. Miljoenen keren per jaar wordt dat ingekeken, en jaarlijks wordt dat meer, meldt woordvoerster Diana Vergeer van Kamer van Koophandel Nederland. Niemand weet precies waarom bedrijven nu minder vaak hun stukken deponeren. Binnen de directie van Kamer van Koophandel Nederland wordt gesuggereerd dat dit te maken heeft met de slechte economie van een paar jaar geleden. Bedrijven zouden hun vuile was niet willen buiten hangen. Maar sommige accountantskantoren denken dat juist het tegenovergestelde het geval is. “Ik ken wel een paar ondernemers die niks inleveren”, zegt directeur Steffen van Kleef van Kaap Hoorn Accountants en Adviseurs. “Dat zijn ondernemers die juist veel geld hebben. Zij willen buiten beeld blijven met hun vermogen. Daar hebben zij wel een boete voor over.”
Werkgeverskoepel MKB Nederland wijt de falende deponeerdiscipline aan een overschot van administratieve verplichtingen. “Ondernemers mogen niet hun fiscale balans inleveren bij de Kamer van Koophandel”, zegt Jurgen Warmerdam, coördinator economische zaken. “Daarvoor moeten ze vaak apart een commerciële balans maken waaruit de werkelijke waarde van de bezittingen blijkt. Daar zien veel ondernemers het nut niet van in. Die redeneren dat de overheid al de beschikking heeft over hun financiële gegevens. Waarom dan twee keer iets inleveren?”
Vergeer zoekt de oorzaak in administratieve onvolkomenheden. “Ondernemers vergeten het vaak, er zit meestal geen kwaad bij.” Ger van den Berg, partner van BDO en lid van de NIVRA-platformcommissie MKB, meent echter dat de weigering weloverwogen is. “Ondernemers kennen hun verplichtingen wel, maar vooral bij de kleinere bedrijven is schroom om in de keuken te laten kijken.” Een grote neergaande trend kan echter niemand ontdekken. Registeraccountants denken dat het wel los loopt. “Ik kan niet alles overzien, maar ik zie geen trend”, zegt Abe Veenstra van de Noordelijke Accountantsunie. Van Kleef van Kaap Hoorn rept over een trouwe meldingsmoraal.
Volgens Diana Vergeer blijven vooral ondernemers die het deponeren niet aan hun accountant overlaten, in gebreke. Op het niet deponeren van jaarstukken staat een maximale boete van bijna 11.250 euro of zes maanden gevangenisstraf. Die sancties worden slechts een paar honderd keer per jaar opgelegd. (HV)
Nieuwe luchtvaartwet: dubbele controle
De Wet luchtvaart, die onder andere de privatisering van Schiphol mogelijk maakt, heeft ook gevolgen voor de jaarverslaggeving van het luchthavenbedrijf. Daarin moet zij nu apart verantwoording afleggen over kosten, investeringen en inkomsten voor het onderdeel aviation and security, ofwel alles dat te maken heeft met de infrastructuur en de processen voor afhandeling van vervoer door de lucht via Schiphol. Het rendement van de luchthaven mag niet hoger zijn dan de gemiddelde kapitaalkosten. Dat percentage bedroeg in 2005 4,1 procent.
Huisaccountant PricewaterhouseCoopers moet hiervoor jaarlijks apart de boeken controleren. Schiphol Group moet voor de aviation en security jaarlijks een apart jaarverslag overleggen, naast het gewone jaarverslag van de luchthaven. Om die extra verplichting goed uit te voeren, gaat de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) toezicht houden op het vaststellen van de tarieven door een nog goed te keuren systematiek voor toekenning van middelen aan aviation dan wel non-aviation. “Als de middelen goed zijn toegekend, kunnen wij beter kijken naar de return on net assets”, aldus woordvoerder Ruud Wever van Schiphol. “Als we de kosten, opbrengsten en investeringen helder hebben, kunnen wij op basis van duidelijke cijfers onze klanten consulteren over tarieven. Zijn ze het niet eens met die tarieven, dan kunnen ze naar de NMa gaan.”
Schiphol zegt totaal geen problemen te hebben met de nieuwe boekhoudkundige verplichting. Vooruitlopend op de nieuwe wet hanteerde de luchthaven reeds de nieuwe boekhoudregels. “We waren al transparant”, zegt Wever. “Het verschil is dat alles nu in een wet staat, we zelf tarieven mogen vaststellen en een extra jaarverslag moeten gaan maken.” (HV)