Ned Ludd, onderken het belang van onderwijs en onderzoek!
Arnout van Kempen en Marc van Hilvoorde slaan in hun essay over het accountantsberoep (‘de Accountant’ juli/augustus 2005, pagina 28) op een paar punten de plank mis, vindt Philip Wallage. Zo heeft het beroep volgens hem veel meer aandacht voor innovatie dan zij suggereren.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 1, 2005
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Philip Wallage
Collegae Van Kempen en Van Hilvoorde zijn te prijzen voor hun vergelijking van het weversberoep in de persoon van Ned Ludd met het moderne accountantsberoep. Het betoog noopt tot nadenken, want de huidige technologische ontwikkelingen zijn inderdaad even revolutionair als de introductie van de Spinning Jenny. Maar ik zie de gemiddelde accountant gelukkig niet overgaan tot sabotage en vernietiging van geautomatiseerde systemen, en constateer in toenemende mate aandacht voor automatisering in de praktijk en opleiding. Dat gaat natuurlijk niet van de een op de andere dag; in plaats van een revolutie is eerder sprake van evolutie.
Ook de vergelijking tussen het weversgilde en het accountantsberoep is interessant. Naar aard en doelstelling kent de beroepsorganisatie overeenkomsten met het weversgilde. Maar de auteurs missen het fundamentele verschil tussen de taak en rol van wevers en accountants.
Accountants verlenen hun dienst op een concurrerende markt ten behoeve van het maatschappelijk verkeer terwijl wevers uitsluitend produceren voor de afnemers waarmee een contractuele relatie bestaat. In tegenstelling tot gildes, is de beroepsorganisatie bij wet geregeld, onder meer om de kwaliteit van de beroepsuitoefening te borgen. Met ingang van volgend jaar wordt de borging versterkt door het toezicht op de uitoefening van wettelijke controles door de AFM. Tevens leidt concurrentie tussen accountants tot beperking van het risico van machtsmisbruik zoals destijds door het weversgilde.
De auteurs gooien de knuppel tevens naast het hoenderhok als het gaat om het omgaan met talent en innovatie. Accountantsorganisaties investeren flink in nieuwe controlemethoden, instrumenten, opleidingen en trainingen. Ongetwijfeld zijn er collega’s die nog geen file interrogation software toepassen en ‘geneuzel over IT’ dagdromerij vinden. Maar ik constateer dat deze groep afneemt.
Ik zie ook geen bedreiging in de constatering van de auteurs dat ‘de ontwikkeling en toepassing van XBRL door het beroep uit handen wordt gegeven’**. Ik verwacht dat XBRL op (korte) termijn een wereldwijde standaard voor rapportage gaat worden, maar ik vind het onrealistisch de ontwikkeling van XBRL te laten claimen door een beroep met een primair controlerende functie. Kennisnemen van dergelijke ontwikkelingen en daar tijdig (en dus ook niet te vroeg) op inspringen moet het adagium zijn.
Nog even over de ‘zielige vinkers’ en de noodzaak tot het aannemen van creatieve vaklui. Ik ben de laatste die zal ontkennen dat in het begin traject van de carrière soms werkzaamheden worden verricht die ‘ruimschoots onder je talent liggen’. Maar je handen vuil maken, in de modder staan en het basis controleproces in alle facetten aan den lijve ondervinden, is onmisbaar om de nodige deskundigheid en ervaring te verkrijgen. Leuk of niet, zonder ‘vinkervaring’ word je geen accountant!
Het moderne accountantsberoep staat al meer dan honderd jaar midden in een dynamische information supply chain. Ik zie geen noodzaak tot een revolutionair andere inrichting van het beroep om te komen van “gezapige beroepsgroep tot een beschermer van de burger”. Wel is, om de positie van het beroep te behouden, goed en innovatief ‘onderwijs en onderzoek’ cruciaal. Hier gebeurt gelukkig het nodige aan. Neem het jaarlijkse congres van de American Accounting Association dat ik recentelijk bezocht (zie http://aaahq.org/AM2005/general.htm). Dit driedaagse congres werd bezocht door duizenden academici, actief in onderwijs en onderzoek op het gebied van accountancy.
Naast een indringende lezing van senator Oxley (van de gelijknamige wet), die stelde dat zelfregulering van het accountantsberoep ten einde is, gaf Cynthia Cooper (klokkenluider Worldcom) een huiveringwekkend verslag van haar ervaringen en werden de nodige sessies gewijd aan ontwikkelingen in het accountancy-onderwijs. Zo werd uitgebreid ingegaan op de opzet en inhoud van het onderwijs op het gebied van ethiek, fraudepreventie en -detectie, XBRL, SOx 404, kunstmatige intelligentie en emerging-technologieën, bedrijfswaardering, internationale verslaggeving, financiële analyse, aansprakelijkheid, continuous auditing en assurance in een real time economie.
Vervolgens werd in meer dan tweehonderd sessies onderzoek gepresenteerd over accountancy, onder meer over de gevolgen van SOx (het centrale thema van het congres) en in het bijzonder SOx 302/404 en COSO. Maar ook thema’s als IT, ethiek, vakkundige oordeelsvorming, audit fees, earnings quality en corporate governance (zoals de effectiviteit van audit committees) komen in lopend onderzoek veelvuldig aan de orde.
De SEC en PCAOB waren nadrukkelijk aanwezig en riepen de aanwezige academici op om onderzoek te doen naar de effecten van de recente financiële debacles en de hierop volgende veranderingen in wet- en regelgeving. Opmerkelijk was eveneens de aandacht voor de internationale harmonisatie van verslaggeving- en controlestandaarden en van extern toezicht.
Al met al een indrukwekkend aantal ideeën en suggesties voor innovatief onderwijs en onderzoek. Dergelijke innovatie zal hopelijk bijdragen aan het creeëren van creatieve vaklui en het ontwikkelen van nieuwe technieken. De angst voor de accountant als kolenstoker op een diesel- of elektrische trein als symbool van vervlogen tijden, is naar mijn overtuiging dan ook ongegrond.
Noot
Philip Wallage is partner bij KPMG en hoogleraar leer van de accountantscontrole aan de Universiteit van Amsterdam.
** Wallage verwijst hier naar een passage die in de gedrukte tekst door een opmaakfout is weggevallen (pagina 31, alinea onder kopje ‘Regie uit handen’). De complete originele passage luidt als volgt: ...te doorgronden en effectief toe te passen. Exemplarisch is wat ons betreft de ontwikkeling van XBRL. Dit hulpmiddel is bedacht door accountants, maar de ontwikkeling en toepassing ervan lijkt het beroep uit handen te geven. Toezichthouders, ICT-bedrijven en adviseurs nemen de regie in handen, waarbij zij ontwikkelingen tot stand brengen en voor daadwerkelijke innovatie zorgen. En de gilde-accountant? Hij haalt massaal zijn schouders op, doet niet mee en denkt dat het zijn tijd wel zal duren.