Belastingdienst nog niet klaar voor horizontaal toezicht
De Belastingdienst wil 'horizontaal toezicht' gaan toepassen. Begrijpelijk, vindt Marcel Pheijffer. Maar volgens hem is de dienst daar nog niet klaar voor. Ook omdat daar een forse cultuurverandering voor nodig is.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 2, 2007
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
De Belastingdienst streeft een aantal doelstellingen na. De dienst wil bereiken dat burgers vrijwillig voldoen aan hun fiscale verplichtingen (compliant gedrag), beoogt rechtszekerheid en rechtsgelijkheid en wil op effectieve wijze toezicht houden en controle uitoefenen. Tot op heden was er vooral sprake van ‘verticaal toezicht’: De Belastingdienst kijkt als het ware van ‘bovenaf’ via controle en opsporing of belastingplichtigen aan hun fiscale verplichtingen voldoen.
Bij ‘horizontaal toezicht’ kijkt de Belastingdienst niet van bovenaf, maar opereert zij ten aanzien van de belastingplichtige op basis van gelijkwaardigheid en vertrouwen. Het gaat er dan om, zo snel mogelijk samen problemen te signaleren en op te lossen. De reden dat de Belastingdienst dit denkt te kunnen doen is het gegeven dat een grote meerderheid van de ondernemers (85 procent) vindt dat het betalen van belastingen een goede bijdrage is aan de maatschappij. Slechts vijftien procent zou vinden dat hen door belastingheffing iets wordt afgepakt.
Ik begrijp de wijze van denken van de Belastingdienst. Ik heb er zelf een kleine twintig jaar gewerkt. Ik zie ook in dat de huidige controlemethodieken slijtage vertonen. Niet omdat ze niet goed zijn, wel omdat de wereld er thans anders uitziet dan in de periode waarin de methodieken zijn ontwikkeld. Zo leven we nu in een 24- uurs economie, is er sprake van steeds verdergaande internationalisering en globalisering, maken we gebruik van internet en wellicht het belangrijkste: het volume van de handelstransacties neemt jaarlijks sterk toe. Zo is de verwachting dat de Douane in de periode tot 2020 het aantal transacties ten opzichte van nu ziet verdubbelen.
Ik begrijp ook heel goed dat ‘horizontaal toezicht’ een goed instrument in de toe- komst kan zijn.
Mijn belangrijkste bezwaar is echter dat de Belastingdienst nog niet toe is aan een fundamenteel andere aanpak van de controle. Ik heb daarvoor een aantal argumenten.
Ten eerste heeft de Belastingdienst er de afgelopen jaren vele taken bij gekregen. Te veel wellicht, want de laatste tijd is er de nodige kritiek op het functioneren van de dienst. Met name de automatiseringsprocessen zijn nog niet op orde. Deze dienen, net als de nieuwe taken, eerst soepel te lopen voordat aan een ‘nieuw avontuur’ kan worden begonnen.
Een tweede punt is dat de ‘spelregels’ van het horizontaal toezicht nog onvoldoende zijn uitgekristalliseerd. Dat geeft rechtsonzekerheid en kan bovendien leiden tot het derven van opbrengsten.
Er zijn nog meer argumenten te noemen. Ik beperk mij er tot één: er is nog veel te weinig geïnvesteerd in een cultuuromslag binnen de Belastingdienst. Je kunt een medewerker die dertig jaar heeft gecontroleerd vanuit de notie van wantrouwen, niet opeens omvormen tot een medewerker die uitgaat van de notie van vertrouwen. Die omslag is te groot om in een keer te doen. Het vergt een cultuur- en gedragsverandering en dus tijd.
Eerst zal goed doordacht moeten worden vanuit welke vertrouwensconcept de Belastingdienst wil gaan werken. Er zijn er meer, bijvoorbeeld:
- ‘Trust is expected fulfillment of behavior.’
- ‘Trust is to expect all previously observed behaviour.’
- ‘Trust is to expect absence of any previously unobserved behaviour.’
Vervolgens zullen medewerkers en belastingplichtingen vertrouwd (!) moeten raken met het concept en moeten zij er in gaan geloven. Pas dan kan het gaan werken. Vooralsnog adviseer ik de Belastingdienst stevig aan te haken bij wat voor mij het motto is van een goede accountant: trust, but verify. Helaas is deze uitspraak niet afkomstig van een accountant maar van een Amerikaanse, tweederangs acteur én voormalig president: Ronald Reagan.
Noot
Marcel Pheijffer is directeur Stichting NIVRA-Nyenrode en hoogleraar forensische accountancy aan de Universiteit Nyenrode en Leiden.
Gerelateerd
Wordt horizontaal toezicht 2.0 wel een succes?
Een overeenkomst van wederzijds vertrouwen, transparantie en directe toegang tot een belastinginspecteur: Horizontaal toezicht lijkt voor accountants aantrekkelijk....
Wordt horizontaal toezicht 2.0 wel een groot succes?
Werken onder een overeenkomst van wederzijds vertrouwen, beloften, transparantie en directe toegang tot een belastinginspecteur. Dat maakt horizontaal toezicht voor...
Ligt HT soms horizontaal?
Horizontaal Toezicht staat nog altijd op de agenda. Tijd om de handschoen weer op te pakken, meent John Weerdenburg.
Belastingdienst wil horizontaal toezicht ‘aanscherpen en verduidelijken’
De fiscus wil grote ondernemingen, waarmee afspraken zijn gemaakt in het kader van horizontaal toezicht, scherper gaan volgen. Hoe dat precies gaat gebeuren is nog...
NOAB: 'Horizontaal Toezicht fundamenteel anders inrichten'
Het is hoog tijd dat Horizontaal Toezicht (HT) grondig wordt herzien. Dat stelt de Nederlandse Orde van Administratie- en Belastingdeskundigen (NOAB). Niet alleen...