Magazine 01 oktober 2005

'AFM vist in verkeerde vijver'

De AFM richt zich te veel op grote accountantskantoren en hun klanten. Door de negatieve publiciteit bij eventuele schandalen zijn die juist al heel voorzichtig. In het mkb zijn de risico’s veel groter, meent Dennis Doornbos.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 2, 2005

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Dennis Doornbos

De aandacht voor de onafhankelijkheid van de accountant richt zich vooral op de grote accountantskantoren en bedrijven. Vanuit het oogpunt van de werkelijke risico’s is dit onjuist. De voornaamste risico’s liggen vooral bij het midden- en kleinbedrijf en de kleine en middelgrote accountantskantoren. De discussie zou zich dan ook meer op die groepen moeten richten.

De aandacht voor de onafhankelijkheid van de accountant wordt vooral ingegeven door de bekende publieke zaken. Alleen al het feit dat al deze zaken in de openbaarheid komen betekent dat de grotere kantoren zeer op hun hoede zullen zijn. Ze zullen uiterst voorzichtig zijn met het combineren van advies en controle. Ook het management van de bedrijven heeft meestal nieuwe procedures in het leven geroepen om zorg te dragen voor de onafhankelijkheid. Men wil koste wat het kost publieke schandalen voorkomen. Het instellen van een audit committee is hiervan een uitstekend voorbeeld. Het waarborgen van de onafhankelijkheid is een zaak van klant en opdrachtgever: als achteraf blijkt dat dit niet goed is geregeld, worden beiden gestraft. Het gaat juist om die gevallen waarin zaken niet aan het licht komen.

In mijn loopbaan heb ik zowel gewerkt bij een groot als een middelgroot accountantskantoor. Mijn ervaring leert dat het risico van onafhankelijkheid met name bij de laatste groep veel groter is. Veel van de klanten bij de kleine en middelgrote kantoren zijn directeur-grootaandeelhouders en veel adviezen zijn vooral fiscaal gericht. De controle is in het mkb veelal maar bijzaak. Het gaat met name om scoren op fiscaal gebied: hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze klant zo min mogelijk belasting betaalt?

Het toezicht op de kleinere kantoren is minimaal. Ook de AFM richt zich vooral op de grote vissen. Begrijpelijk, omdat dat goed scoort in de media. Maar dergelijke scoringsdrang heeft een ander overheidsorgaan - het Openbaar Ministerie - onlangs ook veel kritiek opgeleverd. Omdat het aantal belanghebbenden bij grotere ondernemingen veel groter is, is daar alleen vanuit dat perspectief veel meer toezicht. De accountant denkt dan wel drie keer na voordat hij iets roept. De gebruikers van de jaarrekening binnen het mkb zijn veelal alleen de huisbankier en de fiscus. Het toezicht is daar dan ook veel minder aanwezig.

Laat de markt daarom zijn werk doen en laat de AFM zich vooral richten op die gevallen waarin de marktwerking juist veel minder aanwezig is. De vier grote kantoren en hun grote klanten nemen al voldoende maatregelen en mochten die niet afdoende zijn dan worden zij daar resoluut voor gestraft. Bemoeienis van de AFM is daar dus niet van enige toegevoegde waarde. Bij kleine en middelgrote accountantskantore wel, maar het is zeer de vraag of toezicht daar met de komst van de nieuwe accountantswet zal toenemen: de AFM heeft vooral interesse in de grotere vissen.

Misschien is het een idee om tuchtuitspraken voortaan niet meer te anonimiseren en voluit op internet te plaatsen, zodat ook de kleinere en middelgrote accountantskantoren veel voorzichtiger moeten zijn. Net als de grote kantoren dat al doen.

Noot
Dennis Doornbos is student accountancy en werkzaam bij KPMG Transaction Services te Amsterdam. Hij schrijft dit artikel op persoonlijke titel.