Magazine 01 oktober 2004

Nieuws

AFM nog niet toe aan kliklijn - Niet beursgenoteerd, toch IFRS - Forensische nieuwkomer Trifact - PCAOB: ‘Big four audits kunnen beter’ - Lichte krimp ‘buitenlandse’ arbeidsplaatsen - Afnemende steun banken voor IFRS - Mandaatverlening bestuursbevoegdheden.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 2, 2004

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

AFM nog niet toe aan kliklijn

De Amerikaanse toezichthouder op het accountantsberoep, de Public Accounting Oversight Board (PCOAB), heeft een kliklijn geopend waar medewerkers van accountantskantoren onregelmatigheden binnen het eigen bedrijf kunnen melden. In de VS blijken accountants namelijk vaker bereid om zaken die niet in de haak zijn te melden. Het past in de Amerikaanse cultuur, waar klokkenluiders als helden worden beschouwd.

Dat is in Nederland wel anders. Is zo’n kliklijn desondanks wellicht ook iets voor de Autoriteit Financiële Markten (AFM), die op dit moment druk bezig is om het naderende toezicht op de accountancy vorm te geven? Werner van Bastelaar, hoofd communicatie van de AFM: “Wij overwegen vooralsnog niet om een kliklijn in te stellen. De reden hiervoor is heel simpel. Via de kanalen die ons tot nu toe ter beschikking staan, krijgen we voldoende tips uit de samenleving. We worden regelmatig gebeld door klokkenluiders. Dat gebeurt door partijen die actief zijn op de financiële markten, journalisten en verontruste burgers. Iedereen die iets op het spoor is gekomen, kan ons speciale informatienummer 0900-5400540 bellen. Of mailen naar info@afm.nl. Maar het kan uiteraard geen kwaad om naar nieuwe manieren te kijken om aan informatie te komen.”

Van Bastelaar benadrukt dat de AFM niet principieel tegen kliklijnen is. “Dat heeft u mij inderdaad niet horen zeggen. We staan nog maar aan het begin van het organiseren van het toezicht op de accountancy. Wellicht blijkt na 1 januari 2005, wanneer we officieel starten met het toezicht op de accountancy, dat onze huidige kanalen onvoldoende informatie opleveren. Uiteraard zullen we op dat moment naar nieuwe mogelijkheden kijken. En dan sluit ik de instelling van een kliklijn niet op voorhand uit.” (AB)

Niet beursgenoteerd, toch IFRS

Ondanks het feit dat ze er niet wettelijk toe verplicht zijn, wil veertig procent van de Nederlandse niet-beursgenoteerde bedrijven met meer dan vijftig medewerkers uiterlijk in juni 2005 zijn financiële verslaggeving opstellen volgens de nieuwe International Financial Reporting Standards (IFRS). Dit blijkt uit onderzoek door Heliview Research onder vierhonderd bedrijven in deze categorie.

De belangrijkste redenen om toch op IFRS over te gaan zijn: formele beslissing van directie en commissarissen (27 procent), de vrees dat anders de aansluiting met hun markt wordt verloren (twintig procent) en de overtuiging dat IFRS toch in de nabije toekomst alsnog voor alle bedrijven verplicht zal worden (dertien procent).

Big four VS verliezen klanten

De al eerder gesignaleerde trend dat steeds meer Amerikaanse bedrijven hun big four-accountant verruilen voor een middelgroot kantoor, zet ook dit jaar door. Uit onderzoek door International Accounting Bulletin blijkt dat in de eerste zeven maanden van 2004, de acht grootste middelgrote kantoren 122 klanten van de big four overnamen. Slechts negen klanten verhuisden in omgekeerde richting. In totaal verloren de big four 283 klanten. Daar stonden slechts 102 nieuwe tegenover. BDO profiteert het meest van deze verhuisbewegingen. Van de 54 nieuwe klanten die het kantoor per saldo verwelkomde van januari tot en met juli 2004, komen er 38 van de big four. Geen enkele BDO-klant verkoos de omgekeerde weg.

Forensische nieuwkomer Trifact

Het aantal speler(tje)s op de forensische markt stijgt nog sneller dan bleek uit artikel in de vorige ‘de Accountant’. Behalve 4iTrust, SBV-nieuw, de Holland Integrity Group en het Instituut Financieel Onderzoek is (sinds januari dit jaar) ook Trifact actief. Het bureau bestaat uit een registeraccountant, een accountant-administratieconsulent en een security-deskundige. Trifact richt zich op het midden- en kleinbedrijf en is onderdeel van de Voile Group, die wordt gefinancierd door Jan Baan. Directeur-eigenaars zijn Lenard Prins, voormalig hoofd van de beveiliging van Baan, en Dick Alblas, die voorheen werkte als accountant (AA) bij de CRI Fraudecentrale, het Bureau Financiële Ondersteuning van de politie Utrecht, en de FIOD-ECD.

Volledigheidshalve moet aan het marktoverzicht ook nog B&B Smit Den Boer Accountants op Texel worden toegevoegd. Dit bestaat uit de registeraccountants Martin Smit en Maarten-Jeroen den Boer, die tot 2000 werkten bij de FIOD. Aanvankelijk deden beiden nog wel wat persoonsgebonden onderzoek voor advocaten en de forensische afdeling van Ernst & Young. Maar tegenwoordig doen zij nauwelijks nog iets op dit gebied. “Het is bijna niet te combineren met de audit-praktijk”, zegt Martin Smit, die met Den Boer gewoon accountantswerk doet bij B&B Van der Vis en Den Boer Accountants en Adviseurs in Den Burg.

Correctie: in het schematische marktoverzicht in het septembernummer (pagina 19) moet een naam worden gecorrigeerd. Niet Judith van Wijk stapte in 2003 van SBV over naar 4iTrust, maar John van Wijk. Hieronder het actuele en gecorrigeerde schema. (LvA)

Uitvoering MOT en WID gewijzigd

De Uitvoeringsregeling Wet identificatie bij dienstverlening (WID) en Wet melding ongebruikelijke transacties (MOT) is op sommige punten gewijzigd. De wijzigingen hebben met name betrekking op enkele vrijstellingen. Voor de complete tekst van de aanpassingen, zie de website van het ministerie van Financiën.

IFAC publiceert richtsnoeren voor eerste toepassing IFRS

De International Federation of Accountants (IFAC) heeft eind augustus 2004 richtsnoeren gepubliceerd voor eerste toepassing van internationale financiële rapportagestandaarden (IFRS). De vragen gaan vooral over de bemoeienis van de accountant als een beursgenoteerde onderneming al vóór het verslagjaar 2005 wil anticiperen op de nieuwe standaarden en de accountant hierin betrekt. De publicatie kan gratis worden gedownload van www.ifac.org. (JA)

Beste vastgoedjaarverslag

De European Real Estate Association (EPRA), waarin de beursgenoteerde Europese vastgoedbedrijven zijn vertegenwoordigd, heeft de jaarlijkse prijs voor het beste jaarverslag uitgereikt aan Land Securities Group. Volgens de jury, onder voorzitterschap van Deloitte, is een sterk punt van het jaarverslag van Land Securities de vermelding van gedetailleerde informatie over activa in ontwikkeling. Andere sterke punten zijn de informatie over autonome toename van huurinkomsten uit de portefeuille en informatie over corporate governance. De prijs wordt gesponsord door Pensioenfonds PGGM.

PCAOB: ‘Big four audits kunnen beter’

Volgens de Amerikaanse toezichthouder op het accountantsberoep, de Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB), is de
kwaliteit van het werk van de big four voor verbetering vatbaar. Uit onderzoek blijkt dat bijna eenderde van de door de big four gecontroleerde jaarrekeningen over 2002 niet geheel correct is. De toezichthouder onderzocht bij elk van de vier kantoren het werk voor zestien high risk-controleklanten. Bij twintig van de 64 moest de balans worden aangepast. Deze getallen klinken dramatischer dan ze zijn. Volgens de kantoren zelf zijn de ‘fouten’ het gevolg van de vele, vaak complexe regels in US GAAP. Met een ‘stofkam’ wordt dan altijd wel iets gevonden. Niettemin streven ze naar verbetering.

Ook de PCAOB zelf zegt geen enkele reden te zien voor twijfel aan de audits door deze kantoren. Voorzitter William J. McDonough: “De resultaten zeggen meer over de voordelen van de grondige, onafhankelijke inspecties die de Sarbanes-Oxley Act voorschrijft, dan over gebreken bij de kantoren. Geen van onze bevindingen heeft ons vertrouwen in hun deskundigheid en kwaliteit beschadigd.”

Volgens de Sarbanes-Oxley Act moet de PCAOB grotere accountantskantoren elk jaar beoordelen. Bij kleinere (met beursgenoteerde klanten) moet dat minstens elke drie jaar. In 2004 worden vijf procent van de big four-audits en vijftien procent van de audits door de daaropvolgende vier - Grant Thornton, BDO Seidman, Crowe Chizek & Co, McGladrey & Pullen - tegen het licht gehouden.

AVRO onderzocht

Het Commissariaat voor de Media begint een onderzoek naar de geldstromen bij de AVRO. Details geeft het commissariaat niet,
maar het onderzoek volgt op het ontslag in augustus 2004 van twee directeuren. De financiële stromen, kostenbeheersing en
efficiency zijn bij veel omroepen een zorgenkindje. Zie ook pagina 44.

EU steunt aangepaste IAS 39

De lidstaten van de Europese Unie hebben begin september een aangepaste versie goedgekeurd van de controversiële internationale boekhoudregel over financiële instrumenten (IAS 39). Banken en verzekeraars hebben zich de afgelopen tijd heftig tegen deze International Financial Reporting Standard verzet. Een meerderheid van de EU-landen stemt nu in met een op onderdelen aangepaste versie. Alleen Groot-Brittannië, Denemarken en Zweden houden vast aan volledige invoering van de standaard. De Europese Commissie moet nog definitief besluiten, maar zal de stemming onder de landen waarschijnlijk volgen.

Miljard voor accountant

Waar de man het aan heeft verdiend wordt niet vermeld, en of de Indiase onafhankelijkheidsregels de daaropvolgende carrière-move tolereren evenmin, maar de Indiase accountant Rajendra Lodha ontving deze zomer in dankbaarheid een bedrag van vijftig miljard rupees - circa een miljard dollar - van de overleden mevrouw Priyamyada Birla. De familie Birla leidt een van Indiaas grootste industriële ondernemingen, met een geschatte waarde van zo’n 8,8 miljard dollar. De overledene leidde het concern tot deze zomer. De nalatenschap maakt accountant Lodha behalve steenrijk ook bestuursvoorzitter van de Birla Group. Lodha’s kantoor controleert de meeste van de Birla-bedrijven. De familie Birla is ‘verbaasd’ dat de accountant in het testament is genoemd als enig erfgenaam en nieuwe bestuursvoorzitter, en vecht het testament aan.

NMa-boete verhonderdvoudigd

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) hanteert sinds 1 augustus 2004 een nieuw handhavingsysteem. Ontheffingen kunnen
niet meer worden aangevraagd en de boete voor het niet meewerken aan een onderzoek door de NMa is enorm verhoogd. In het verleden verleende ontheffingen blijven nog vijf jaar geldig, maar nu lopende ontheffingsverzoeken en bezwaarprocedures worden niet verder behandeld. Verder gaat de boete voor het niet meewerken aan een NMa-onderzoek van € 4.500 naar € 450.000. Bedrijven met een jaaromzet hoger dan € 45 miljoen betalen één procent van dat bedrag als boete.

Lichte krimp ‘buitenlandse’ arbeidsplaatsen

Het aantal arbeidsplaatsen bij vestigingen van buitenlandse bedrijven in Nederland daalde in 2003 met twee procent tot 518.620. Het aantal vestigingen daalde met een procent naar 5.101. Deze lichte afname heeft te maken met reorganisaties en een neergaande conjunctuur, volgens het rapport Operations of Foreign Companies in the Netherlands in 2003. Deze database is ontwikkeld in opdracht van het Commissariaat voor Buitenlandse bedrijven in Nederland, onderdeel van Economische Zaken.

Nederland telt meer dan 390 hoofdkantoren van buitenlandse bedrijven, met ruim 77.000 banen. Daarnaast hebben 1.257 bedrijven een salesen marketingkantoor in Nederland, met samen bijna honderdduizend banen. Productiebedrijven zijn nog steeds de grootste banenleverancier: 1.359 vestigingen met bijna 195.000 arbeidsplaatsen.

Amerikaanse bedrijven zijn goed voor ruim dertig procent van de ‘buitenlandse’ werkgelegenheid in Nederland, gevolgd door Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië met respectievelijk dertien, zestien en tien procent. Bijna vijfhonderd Aziatische vestigingen zorgen voor zeven procent van het aantal banen. Belangrijkste Aziatische ‘donorland’ is nog altijd Japan, gevolgd door Taiwan en Zuid-Korea. Het aantal vestigingen uit China is vooralsnog laag.

CFO’s meer aandacht voor controlling en auditing

Financiële executives verwachten in de toekomst meer tijd te besteden aan controlling en auditing. Dit blijkt uit de Financial Directions Survey 2004 van Robert Half Management Resources. Op de vraag of ze hun verantwoordelijkheden zien evolueren in de richting van een ‘meer control/auditing-positie’, antwoordden de tachtig ondervraagde CEO’s, CFO’s en financiële interim managers als volgt:

• Ja 56%
• Nee 42%
• Weet niet 2%

Volgens Pepe Blomsma van Robert Half is deze ontwikkeling “te herleiden naar het feit dat door nieuwe wet- en regelgeving strikter en nauwkeuriger gerapporteerd dient te worden. Hierdoor verschuift de verantwoordelijkheid van senior management en raken zij meer betrokken bij het controleproces dan voorheen”.

Bureaucratisch

Voor ondernemers die er mee te maken hebben is het een schrale troost, maar als het gaat om bureaucratie is Nederland helemaal zo gek nog niet. Wereldwijd prijkt Nederland op de dertiende plaats van minst bureaucratische landen. In Europa doen slechts vijf landen het beter. Dat blijkt uit het rapport Doing Business 2005 van de Wereldbank. Onder meer is gemeten hoe lang het duurt om een bedrijf te beginnen, wat dat kost en wat er nodig is om mensen te ontslaan. In Nieuw Zeeland ontmoet de ondernemer de minste bureaucratische barrières, gevolgd door de Verenigde Staten en Singapore. Ondernemen in Afrika vereist de meeste papieren handelingen.

Afnemende steun banken voor IFRS

Nederlandse banken zijn minder enthousiast geworden over de effecten van IFRS voor hun verslaggeving en bedrijfsvoering. Wel heeft gemiddeld zeventig procent de voorbereiding op de implementatie van IFRS gerealiseerd. Dit blijkt uit een enquête van Ernst & Young. Twee jaar geleden hield het kantoor een vergelijkbaar onderzoek. Vond twee jaar geleden nog 61 procent van de banken dat de nieuwe verslaggevingsstandaarden voor een ‘getrouwer beeld’ van winst en vermogen zorgen, nu is dit nog slechts 31 procent.

Volgens onderzoekers Leo Van der Tas en Hans Moison komt dit doordat een aantal elementen uit IAS 32 en 39 niet aansluit bij de dagelijkse praktijk van banken, zoals het met derivaten afdekken van netto valutaposities. Ruim de helft van de banken verwacht dan ook dat IFRS invloed zal hebben op hoe men het risicomanagement en balansbeheer vormgeeft.

Van der Tas: “Wij hebben begrip voor het protest van de banken. Onder de huidige voorstellen van IASB zullen banken zich zeker afvragen of ze nog wel bepaalde rentegevoelige producten willen voeren of een derivatencontract willen afsluiten, omdat men bang is voor de effecten op winst en vermogen.”

Overigens hoeven banken niet bang te zijn dat De Nederlandsche Bank hen op de vingers tikt als gevolg van een papieren verslechtering van de solvabiliteit. Moison: “Voor haar eigen toezicht elimineert De Nederlandsche Bank fluctuaties in het eigen vermogen die het gevolg zijn van waardeveranderingen van de belangrijke vermogensposten en derivatencontracten.”

Het aantal banken dat vindt dat IFRS niet zorgt voor een betere vergelijkbaarheid van de cijfers, nam toe van veertien tot 44 procent. Volgens Moison is dit het gevolg van de verschillende keuzemogelijkheden die IFRS op dit moment biedt. Daarnaast vindt bijna veertig procent dat IFRS niet bijdraagt aan een goede marktwerking. Hierbij valt te denken aan het algehele vertrouwen in het bankwezen bij beleggers en cliënten.

Van der Tas denkt dat deze vertrouwenskwestie wel los zal lopen. “Toen de banken in het verleden meer informatie over debiteurenverliezen moesten geven bestond in de sector dezelfde angst. Uiteindelijk is dat heel erg meegevallen.” (LK)

Dikke accountants krijgen geen baan

Professionals met ernstig overgewicht komen moeilijker aan een baan dan slankere exemplaren. Voor dikke accountants blijkt het leven extra moeilijk. Althans in Groot-Brittannië. Neemt gemiddeld een kwart van de ‘professionele’ bedrijven daar liever geen zwaarlijvige kandidaten aan, bij accountantskantoren is dat zelfs een derde. Alleen de PR- en marketingwereld is nog terughoudender: 48 procent. Dit meldt Accountancymagazine, dat zich baseert op een onderzoek door Manson Warner Health Care. Officiële reden voor de terughoudendheid is de vrees voor gerelateerde gezondheidsproblemen. In de advocatuur is die angst opvallenderwijs veel geringer. Slechts vijf procent zegt daar dikke sollicitanten liever te mijden.

Meer ‘interne’ IT-auditors

Het aandeel van IT-auditors in het ‘interne beroep’ is het afgelopen jaar gestegen van 43 naar 46 procent. Het aandeel externe IT-auditors en IT-auditors bij automatiseringsbedrijven daalde daarentegen. De ‘interne opmars’ is opmerkelijk, omdat daar tussen 2001 en 2003 juist een daling was te zien, die werd toegeschreven aan de bezuinigingen bij banken, verzekeraars en telecombedrijven. De beroepsorganisatie van IT-auditors (NOREA) ziet in de trendbreuk een onderstreping van het toenemend belang dat bedrijven hechten aan interne controle en risicomanagement. IT-auditors bij toezichthouders als AFM, DNB en PVK zijn als ‘intern’ aangemerkt. Hun aandeel bleef constant.

Mandaatverlening bestuursbevoegdheden

Het bestuur van het Koninklijk NIVRA heeft besloten enkele van de hem bij wet- en regelgeving toekomende bevoegdheden te mandateren aan enkele NIVRA-functionarissen. Zo kan voortvarend worden gehandeld. Mandaatverlening is mogelijk op grond van artikel 10:1 en verder van de Algemene wet bestuursrecht. Een gemandateerde functionaris handelt namens het bestuur. Het bestuur is dus verantwoordelijk voor een krachtens een mandaat genomen besluit, maar blijft bevoegd de bevoegdheden zelf te hanteren en kan de functionaris ook aanwijzingen geven. De besluiten waarbij de onderstaande bevoegdheden zijn gemandateerd treden één dag na deze publicatie in ‘de Accountant’ in werking.
Hieronder een beschrijving van de bevoegdheden waar het om gaat en aan wie deze zijn gemandateerd.

Het bestuur heeft de algemeen directeur van het Koninklijk NIVRA mandaat verleend om namens het bestuur:

• bij dwangbevel bedragen in te vorderen die door leden aan de Orde verschuldigd zijn (artikel 29 Wet op de Registeraccountants);
• besluiten te nemen op aanvragen tot inschrijving in het accountantsregister (artikel 60 lid 1 Wet op de Registeraccountants). Het nemen van besluiten op aanvragen tot inschrijving in het accountantsregister na doorhaling van de inschrijving in dat register op gezag van de tuchtrechter is uitdrukkelijk van het mandaat uitgesloten en blijft voorbehouden aan het bestuur.

Het bestuur heeft de directeur Beroepsontwikkeling en -reglementering van het Koninklijk NIVRA mandaat verleend om namens het bestuur:

• in geval van een verzoek tot optreden onder gemeenschappelijke naam met een beoefenaar van een vrij beroep, niet zijnde openbaar accountant, een ontheffing te verlenen van de eis van lidmaatschap van een erkende beroepsorganisatie en van de Nadere voorschriften voor registeraccountants die optreden als openbaar accountant onder gemeenschappelijke naam met een beoefenaar van een ander vrij beroep (artikel 26 lid 1, onder b, van de Verordening gedrags- en beroepsregels registeraccountants 1994);
• een vrijstelling te verlenen van het in artikel 2 van de Nadere voorschriften inzake permanente educatie ex artikel 11 lid 2 GBR-1994 voorgeschreven aantal PE-punten (artikel 2 lid 3 van deze nadere voorschriften);
• een tijdelijke ontheffing te verlenen van de Voorschriften inzake het optreden als openbaar accountant in dienstbetrekking tot een rechtspersoon/lid VLB (artikel 13 van deze voorschriften);
• een tijdelijke ontheffing te verlenen van de eisen gesteld in de Nadere voorschriften inzake het optreden als openbaar accountant in dienstbetrekking tot een rechtspersoon (artikel 11 van deze nadere voorschriften);
• besluiten te nemen in de zin van de Wet openbaarheid van bestuur;
• besluiten te nemen op bezwaarschriften op grond van de Algemene contributieverordening;
• besluiten te nemen die een tijdelijke ontheffing of vrijstelling inhouden van de eisen gesteld in de Nadere voorschriften inzake de continuïteit van de beroepsuitoefening door de openbaar accountant (artikel 4 van deze nadere voorschriften).

Het bestuur heeft het hoofd Controlling en bedrijfsvoering van het Koninklijk NIVRA mandaat verleend om namens het bestuur besluiten te nemen in de zin van de:

• Algemene contributieverordening.

De volledige tekst van elk van de mandaten ligt ter inzage bij het Koninklijk NIVRA en is door een ieder te raadplegen op de site www.nivra.nl.