Magazine 01 oktober 2003

Beter luisteren!

Willen accountants hun rol als controleur voor de samenleving behouden, dan moeten ze beter naar die samenleving luisteren, vindt Mark Noordhoff. Bijvoorbeeld als het gaat om fraude.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 2, 2003

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Mark Noordhoff

In het kader van het afstuderen aan de accountantsopleiding van NIVRA-Nyenrode heb ik een onderzoek uitgevoerd naar de huidige opvattingen van de samenleving over accountants (zie pagina 26 van dit nummer). Hoewel men nog steeds vrij positief is over het functioneren van de Nederlandse accountant, is wel sprake van een duidelijke ‘afkalving’ van het imago. Daarnaast blijkt dat op het gebied van fraude nog steeds een grote verwachtingskloof bestaat. Dit is interessante informatie, gegeven het feit dat op dit moment een wetsvoorstel in de maak is om de accountantswetgeving aan te passen.

Het accountantsberoep en de wetgever dienen te beseffen dat niet de (bestaande) wet- en regelgeving bepaalt wat men van een accountant mag verwachten, maar dat de (veranderende) behoeften van de samenleving richtinggevend zijn. Te vaak nog huldigt de beroepsgroep het standpunt dat de verwachtingen van de samenleving niet reëel zijn. Onvoldoende dringt het besef door dat de richtlijnen op bepaalde punten misschien te kort zouden kunnen schieten en derhalve aanpassing behoeven.

Zo kun je je afvragen of de verwachtingen van het maatschappelijk verkeer met betrekking tot fraude nu te hoog zijn, of dat de beroepsvoorschriften niet goed zijn. Het feit dat de respondenten zo duidelijk aangeven veel van de accountant te verwachten op het gebied van fraude doet mij neigen naar dit laatste. Als het maatschappelijk verkeer zo veel verwacht van accountants op het gebied van fraude, waarom blijft de accountant dan vinden dat dat onredelijk is?

Veel beter is het te onderzoeken of accountants meer verantwoordelijkheid kunnen nemen en tot welke aanvullende werkzaamheden dit moet leiden. Accountants wuiven dit onderwerp vaak weg omdat zij claimen geen opsporingsambtenaren te zijn. Dit is waar. Echter, dit betekent niet dat er geen maatregelen mogelijk zijn die de verwachtingskloof kunnen verkleinen.

De samenleving verwacht namelijk niet dat de accountant alle fraudes ontdekt, maar kan zich niet voorstellen dat de wel ontdekte fraudes ‘niet materieel’ zijn en dat de accountant er daarom niets mee doet.

Een maatregel die veel duidelijkheid zal scheppen richting de samenleving is de verplichting om de evaluatiematerialiteit (dus niet de planningsmaterialiteit) op nul te stellen. Dit houdt in dat de accountant alle fouten (en fraude’s) die hij vindt, ook echt moet laten corrigeren. Daarnaast is het voor een goede werking van de meldingsplicht van groot belang dat accountants worden gevrijwaard voor de juridische gevolgen van melding (civielrechtelijke exoneratie).

Welke maatregelen ook worden voorgesteld in het kader van de nieuwe accountantswetgeving, het is van groot belang dat vóór de invoering wordt getoetst of het maatschappelijk verkeer deze maatregelen van belang acht. Uit mijn onderzoek is bijvoorbeeld ook gebleken dat men sterk verdeeld is over het belang van roulatie van accountants, terwijl de wetgever en de beroepsgroepen dit nu juist als een belangrijke maatregel beschouwen.

Limperg schreef in 1904: ‘Volmondig erken ik, dat het accountantstoezicht geen volkomen waarborg geeft. Een accountant is óók een mensch en heeft met zijn medeschepselen de feilbaarheid gemeen. Bovendien, men heeft accountants en accountants, zoo goed als men doctoren en doctoren, advocaten en advocaten heeft. Edoch, men klaagt erover, dat de politie niet in staat is diefstallen te voorkomen, noch in vele gevallen er in slaagt den misdadiger op te sporen; maar heeft iemand daarom haar afschaffing bepleit?’

Het zijn wijze woorden die nog altijd opgeld doen. Er zal altijd behoefte zijn aan onafhankelijke financiële controleurs. Toch is het ongepast om het te laten bij deze geruststellende woorden. Het imago van het accountantsberoep is aan erosie onderhevig en op het gebied van fraude bestaat een grote verwachtingskloof. Wil de accountant zijn rol van ‘controleur ten behoeve van het maatschappelijk verkeer’ blijven vervullen, dan is het noodzakelijk beter naar de samenleving te luisteren.

Noot
Mark Noordhoff is werkzaam bij Ernst & Young Accountants te Leeuwarden. Het artikel is geschreven op persoonlijke titel.