Nieuws
Salarisstijging dankzij Tabaksblat? - Bruin en Neves Cordeiro van PwC naar 4iTrust - Financiële informatie over Europees beleid schiet te kort - TPG en Océ winnen Henri Sijthoff-Prijs - Belangstelling voor RA-studie neemt toe.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 3, 2004
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Salarisstijging dankzij Tabaksblat?
In de VS gaan de salarissen van accountants op dit moment fors omhoog vanwege het tekort aan accountants na invoering van de Sarbanes-Oxley-wetgeving. Dat meldt althans AccountingWeb op basis van een artikel in Boston Business Journal. In die krant noemen onder meer Deloitte en enkele middelgrote kantoren salarisstijgingen - vaak tweecijferig - als onvermijdelijk middel om goede krachten in huis te krijgen en te houden. ‘Is it driving salaries up? Absolutely.’
In Nederland worden in 2005 de voorstellen van Tabaksblat wet. Zal dat ook hier leiden tot meer vraag naar RA’s, en dus tot salarisstijgingen?
Johan Visser van Visser & Partners, dat zich bezighoudt met werving en selectie van financiële professionals, ziet dit nog niet gebeuren. “Invoering hiervan kan inderdaad tot een grotere vraag naar accountants leiden. Maar dat hoeft nog niet automatisch een salarisstijging tot gevolg te hebben. Want ondernemingen kunnen op twee manieren wat doen aan hun toenemende behoefte aan accountants. Ze kunnen een groter beroep doen op externe accountants, waardoor hun salarissen ongetwijfeld omhoog zullen gaan. Maar ze kunnen ook zelf meer interne accountants aannemen, want dan zijn ze goedkoper uit. Met name dat laatste gebeurt nu.”
Paul Stoele, management consultant voor de accountancybranche en zelf RA, voorziet evenmin salarisstijgingen. Volgens hem is het aanbod van accountants op dit moment nog altijd aanzienlijk groter dan de vraag. “Er moeten nog steeds RA’s afvloeien bij diverse kantoren. Hierdoor zullen zelfs bij een fors toenemende vraag de lonen niet snel stijgen. Er is wel een scenario denkbaar dat deze verwachting kan ondergraven: als plotseling paniek uitbreekt onder accountantskantoren omdat ze onvoldoende personeel hebben. Dat hebben ze dan overigens zelf in de hand gewerkt. Want accountantskantoren laten zich volledig leiden door kortetermijnpolitiek. In de accountancy is niet of nauwelijks sprake van een evenwichtig personeelsbeleid.”
Overigens valt het volgens Stoele nog te bezien of zelfs in zo’n situatie de salarissen zullen stijgen. “Want kantoren kunnen weliswaar gedwongen worden om de geldbuidel te trekken om voldoende RA’s binnen te halen. Maar uiteindelijk krijgt de opdrachtgever van die kantoren, het bedrijfsleven, hiervoor de rekening gepresenteerd. Ik betwijfel zeer of ondernemingen bereid zullen zijn om die hogere tarieven te betalen. Accountantskantoren zullen door de markt worden gedwongen om hun tarieven en dientengevolge de salarissen van hun medewerkers binnen de perken te houden.” (AB)
NIVRA bereidt standpunten voor rond 'inzagerecht'
Naar aanleiding van het rapport van de commissie Schutte ('HBO-fraude') buigt het NIVRA zich momenteel over het inzagerecht. Aanleiding vormen de aanbevelingen van de commissie om de beroepsregels op dit punt aan te passen. Het NIVRA zal binnen afzienbare termijn met een uitgewerkt standpunt komen (zie ook pagina 34).
Bruin en Neves Cordeiro van PwC naar 4iTrust
Het blijft jobhoppen op de forensische markt. Forensisch accountant Bart Bruin en forensisch IT-specialist Carlos Neves Cordeiro treden per 1 november 2004 in dienst van 4iTrust. Beiden zijn afkomstig van de forensische afdeling van PricewaterhouseCoopers, waar zij een jaar geleden gingen werken. Daarvoor waren zij enkele jaren werkzaam bij SBV en Ernst & Young, respectievelijk. KPMG.
“Bart gaat de forensische accountancypoot aansturen en Carlos gaat de forensische IT-afdeling versterken”, zegt directeur Jan Joling van 4iTrust. In 2005 zal 4iTrust volgens Joling groeien tot maximaal vijftig mensen, van wie maximaal tien forensisch accountants en maximaal vijf forensische IT-specialisten. “Verder willen wij werken met een aantal freelance mensen, ten behoeve van de flexibiliteit. Want het is op de onderzoeksmarkt hollen en stilstaan. De markt voor preventief advies begint weer iets aan te trekken. Er bestaat duidelijk behoefte aan een onafhankelijk bureau.”
Trifact
Een andere nieuwe speler op de forensische accountancymarkt, Trifact, heeft - anders dan ‘de Accountant’ eerder suggereerde - geen financiële banden met Jan Baan. De aandelen van Trifact zijn voor 75 procent in handen van D. Alblas Beheer BV (de holding van Trifact-directeur Dick Alblas) en voor 25 procent in handen van Voile BV. Ook Voile BV heeft geen financieringsrelatie met (ondernemingen van) Jan Baan. (LvA)
NOvAA en MKB Nederland weg uit platform AFM
De Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten (NOvAA) en ondernemersorganisatie MKB-Nederland hebben de deelname aan het Platform Toezicht Accountantsorganisaties van de Autoriteit Financiële Markten opgeschort. De twee organisaties menen dat - anders dan ze bij de start van dit platform dachten - er gezien het huidige wetsvoorstel geen sprake zal zijn “van het uitgangspunt dat iedere accountant een vergunning tegen redelijke kosten kan verkrijgen en behouden”. Verder geven de rapportages van het platform volgens hen aan dat “de meerderheid van de deelnemers niet geïnteresseerd is in de belangen van het MKB en de kleine accountantskantoren”.
Financiële informatie over Europees beleid schiet te kort
Het kabinet heeft te weinig aandacht voor de kosten van nieuw Europees beleid voor Nederland. De invoering van nieuwe regels is vaak miljoenen euro’s duurder dan geraamd. Verder slagen ministeries er niet in om de Tweede Kamer tijdig en goed te informeren over de kosten van Europees beleid. Dit blijkt uit het rapport Aandacht voor financiële gevolgen van Europees beleid van de Algemene Rekenkamer.
De Rekenkamer onderzocht onder meer de inhoud van 451 zogeheten ‘fiches’ - beknopte informatiedocumenten over nieuwe EU-beleidsvoorstellen - die departementen tussen januari 2001 en mei 2003 aan de Tweede Kamer stuurden. De kwaliteit van de financiële informatie die ministeries daarin opnemen, is gebrekkig. In bijna eenderde van de fiches staat wel dat er financiële gevolgen voor de rijksoverheid kunnen zijn, maar in minder dan een kwart daarvan worden de gevolgen gekwantificeerd.
Het kabinet stemt deels in met de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer en zegt toe dat er een financiële toets op de informatie in de fiches komt. Bovendien gaan ministeries de financiële afdelingen betrekken bij het opstellen van de fiches.
TPG en Océ winnen Henri Sijthoff-Prijs
In de jaarlijkse competitie om de Henri Sijthoff-Prijs voor de beste jaarverslaggeving heeft de jury TPG en Océ uitgeroepen tot winnaars in respectievelijk de categorieën ‘AEX’ en ‘Mid- en Smallcaps’.
“De kwaliteit van de jaarverslagen neemt toe, zeker waar het de verantwoording van de commissarissen betreft. Voor risico's is echter te weinig aandacht”, stelde jurylid Erik van de Merwe, voormalig Fortis-bestuurder, in zijn toespraak. In de jury zaten verder emeritus hoogleraar accounting Jan Klaassen en Harry Sikkink (Euronext). Naast de uiteindelijke winnaars nomineerde de jury verder de jaarverslagen van ABN Amro, KPN en Philips (categorie ‘AEX’) en de mid- en smallcaps Eriks, Fornix, Fugro en Nutreco.
Jaarverslagen zijn in Nederland inmiddels gemiddeld dikker dan in de Verenigde Staten, merkte de jury. “Sommige hebben de omvang van een telefoonboek, en de vraag is of dat allemaal zo nuttig is”, aldus Van de Merwe.
Belangrijke ontwikkelingen zijn de toegenomen transparantie en de betere vergelijkbaarheid tussen de Amerikaanse en andere accountingregels. Ook de enorme aandacht voor bestuurdersbeloningen viel de jury op. Minder enthousiast is de jury over het onderdeel “waar de beleggers werkelijk in geïnteresseerd zouden moeten zijn, namelijk wat de risico's zijn en hoe ze worden beheerst”. Slecht vier procent van de 2.750 beoordeelde jaarverslagpagina’s had betrekking op risicobeleid. “Eigenlijk bedroevend”, stelde Van de Merwe. “Er wordt wel gesproken over de risicobeheersingsmaatregelen, maar kwantitatieve gegevens ontbreken veelal.”
Voor het eerst beoordeelde de jury ook de kwaliteit van de financiële websites van AEX-bedrijven. ook op dat punt scoorde TPG een eerste plaats.
De jury noemt het TPG verslaggeving over 2003 “bijzonder transparant over risico’s”. Als een van de weinige bedrijven verschaft het bedrijf uitgebreide gevoeligheidsanalyses. “Het is een uitgebreid verslag, dat de financiële resultaten goed toelicht. Met veel aanvullende informatie.”
Ook Océ biedt de lezer een sterke risicoparagraaf, waarbij enkele risico-elementen zijn gekwantificeerd. Verder heeft het Océ-verslag een uitgebreide strategieparagraaf, “met een duidelijk onderscheid tussen de korte-, middellange- en langetermijnambities”, aldus de jury. “Ook waarderen wij het informatieoverzicht over de markten waarin het bedrijf actief is, waarbij klantensegmenten en concurrenten per productgroep worden genoemd.”
Europese Vennootschap
Op 5 oktober 2005 heeft de Tweede Kamer de Uitvoeringswet verordening Europese vennootschap (SE) en de Wet rol werknemers bij de Europese vennootschap aangenomen. De voorstellen zijn slechts in geringe mate aangepast.
De SE is een bijzondere vorm van de NV. Met de SE worden niet alleen mogelijkheden geschapen tot grensoverschrijdende fusie, maar wordt ook zetelverplaatsing binnen de EU mogelijk en in voorkomende gevallen verplicht. In alle lidstaten moet de SE kunnen kiezen tussen een unitaire bestuursstructuur (de Angelsaksische one-tierboard) en een duale bestuursstructuur met toezichthoudend orgaan, zoals continentaal Europa meestal kent. Bijzonder is dat de SE niet verplicht is onderworpen aan het structuurregime. Het structuurregime is ook na recente wijzigingen nog steeds controversieel en het is goed denkbaar dat ondernemingen de SE zullen aangrijpen om onder het structuurregime uit te komen. (JA)
Belangstelling voor RA-studie neemt toe
Het aantal studenten dat kiest voor een universitaire accountancyopleiding steeg afgelopen jaar met veertien procent van 831 naar 945. Dit blijkt uit een inventarisatie door het NIVRA. De toename is opmerkelijk, gezien de dalende belangstelling voor verwante studies, zoals bedrijfskunde en economie. Een universitaire accountancyopleiding is een voorwaarde voor het verkrijgen van de titel registeraccountant (RA).
Algemeen directeur Gert Smit is verheugd over de uitkomsten: “Regelmatig horen we dat de zwaarte van de opleiding en de toegenomen regelgeving het beroep van accountant minder aantrekkelijk maken. De huidige cijfers tonen aan dat die zorg vooralsnog onterecht is.” Smit vermoedt dat de goede loopbaanperspectieven ten grondslag liggen aan de gestegen belangstelling. “De markt vraagt de komende jaren nadrukkelijk om goed gekwalificeerde accountants.”
Over de ontwikkelingen in het HBO-onderwijs is het NIVRA minder optimistisch. Daar nam het aantal inschrijvingen voor accountancyopleidingen niet toe maar juist af met bijna veertien procent, van 1.319 in 2003 naar 1.139 in 2004. Gert Smit: “Veel afgestudeerde HBO’ers stromen door naar de universitaire accountancyopleidingen. Als het aantal HBO-studenten zo blijft dalen, zal dit over enkele jaren een negatief effect hebben op het aantal registeraccountants.”
Op basis van de recente gegevens zal het NIVRA haar inspanningen op het gebied van de arbeidsmarktcommunicatie aanpassen.
KPMG wereldwijde maatschap?
KPMG verwacht binnen tien jaar een enkelvoudige wereldwijze maatschap te worden, in plaats van de huidige combinatie van 93 aangesloten landen. Dat heeft voorzitter Mike Rake verteld in de Financial Times. Volgens Rake zouden inconsistente controlestandaarden hiermee worden voorkomen en kunnen belangrijke kostenbesparingen worden bereikt. Voorwaarde is wel dat een systeem wordt gevonden waarin de enkelvoudige maatschap niet wordt bedreigd door catastrofale aansprakelijkheidsclaims.
COSO risk management framework
Het Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO) heeft een ‘Enterprise Risk Management - Integrated Framework’ gepubliceerd. Dit raamwerk verschaft bestuurders van bedrijven en andere organisaties een roadmap voor het identificeren van risico, het vermijden van valkuilen en het grijpen van kansen. Het nieuwe raamwerk, bij de ontwikkeling waarvan PricewaterhouseCoopers een belangrijke rol heeft gespeeld, is gebaseerd op het door veel bedrijven gebruikte COSO-model voor internal control. Verwacht wordt dat het gaat dienen als benchmark voor risk management.
VS: door schandalen van saai naar sexy?
Ook in de Verenigde Staten stijgt de belangstelling voor de studie accountancy. AccountingWeb meldt dat volgens de Amerikaanse beroepsorganisatie AICPA en de The Wall Street Journal:
- het aantal accounting degrees tussen 2002 en 2003 op nationaal niveau met elf procent steeg;
- de grootste accountancy-opleiding, van Florida International University, tussen 2000 en 2003 een toename van het aantal inschrijvingen noteerde van 43 procent;
- de University van Michigan de afgelopen drie jaar een toename van 76 percent van het aantal master’s students noteerde;
- de University of Illinois, een van de grootste ‘producenten’ van accountants, tussen 2001 en 2004 66 procent meer undergraduate accounting majors ingeschreven had staan.
“Dit leert ons dat slechte publiciteit niet bestaat”, zegt Ira Solomon, hoofd van de accountancy-faculteit van de University of Illinois. “Alle aandacht voor boekhouden en verslaggeving heeft bij studenten het beeld gecreëerd dat dat soort zaken misschien zelfs sexy is.”
Bestuursverbod voor fraudeplegers
Als het aan minister Donner van Justitie ligt, krijgen bestuurders van vennootschappen die zich schuldig hebben gemaakt aan ernstige fraude, een bestuursverbod. Zulke lieden zouden niet meer als bestuurder in BV's en NV's mogen plaatsnemen. Dit staat in een plan dat de minister naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Naar schatting gaat eenderde van de faillissementen in Nederland gepaard met een vorm van fraude. Schuldeisers hebben vaak het nakijken en de directeur zetten de bedrijfsactiviteiten vaak gewoon vrolijk voort in een nieuwe BV. Faillissementsfraude wordt volgens de minister nu nog nauwelijks bestreden. Met het bestuursverbod - dat enkele jaren zou moeten gelden - hoopt Donner de fraude tegen te gaan.
Verder wil de minister het toezicht op bedrijven verbeteren en curators meer ondersteunen. De procedures bij aangifte van fraude moeten bijvoorbeeld eenvoudiger en de curator moet vaker worden uitgenodigd bij huiszoekingen en meer mogelijkheden krijgen om tegoeden en inboedels in beslag te nemen.
Titel 9 wordt IASB-compatibel
In 2001 en 2002 heeft de EU wijzigingen van de jaarrekeningrichtlijnen ingevoerd om deze aan te passen aan de IAS/IFRS’sen van de International Accounting Standards Board (IASB). Dit mede als voorbereiding op de toepassing van goedgekeurde IASB-standaarden voor de geconsolideerde jaarrekening van beursgenoteerde ondernemingen. De wijzigingen hadden reeds dit jaar geïmplementeerd moeten zijn en de Europese Commissie heeft Nederland inmiddels in gebreke gesteld. In september 2004 is nu het wetsontwerp ingediend voor aanpassing van Titel 9, het jaarrekeninghoofdstuk van 2BW. Ingangsjaar is 2005 c.q. 2005/2006.
Belangrijkste aandachtspunten:
- Actuele waarde mag voortaan voor alle balansposten. Alle niet-gerealiseerde herwaardering gaat in een herwaarderingsreserve, tenzij voor de activa frequente marktnoteringen bestaan.
- De consolidatieplicht is niet langer beperkt tot groepsmaatschappijen, maar geldt voor alle vennootschappen waarin zeggenschap kan worden uitgeoefend. Dit om zogeheten special purpose entities (bekend van Enron) in de consolidatie te betrekken. Dit betekent dat ook persoonlijke holdings moeten consolideren. Ook de vrijstelling van consolidatie wegens andersoortige werkzaamheden vervalt.
- Voorzieningen: Als op balansdatum de oorzaak wel aanwezig is maar nog geen verplichting, dan hoeft niet langer - zoals nu - een voorziening te worden getroffen (het mag nog wel). Daarmee wordt aangesloten bij het beperkte voorzieningenbegrip van de IASB. Een rechter zal in mindere mate een voorziening kunnen afdwingen (zoals in de zaak Montedison).
- Ondernemingen mogen kiezen voor de IASB-standaarden, mits integraal. Deze optie wordt ook geboden in wetsontwerp 28220 (Wijziging 2BW in verband met gebruik van internationale jaarrekeningstandaarden) dat in week 50 op de agenda van de Tweede Kamer staat. Daarin worden ook andere zaken geregeld, met name een verbod op directe afboeking van verworven goodwill.
- Het directieverslag bij grote vennootschappen moet voortaan ook niet-financiële informatie bevatten, zoals relevante prestatie-indicatoren, inclusief milieu- en personeelsaangelegenheden. Verder een vermelding van doelstellingen en beleid inzake het risicobeheer bij financiële instrumenten, zonodig met verwijzing en aanvullende uitleg naar posten in de jaarrekening.
- Er komen twee wetsartikelen voor de verwerking van financiële instrumenten, met een kleine vrijstelling voor de kleine vennootschap.
- De wettelijke reservedeelnemingen (ingehouden winst) wordt aangescherpt; deze geldt alleen nog voor positieve resultaten. De omrekeningsreserve buitenlandse deelnemingen wordt nu officieel geregeld. De bepaling over negatieve goodwill vervalt.
- De accountantsverklaring dient meer aan (wettelijke) regels te refereren en een oordeel te bevatten over de verenigbaarheid van jaarverslag en jaarrekening. In de verwijzing naar de strekking van de accountantsverklaring in een verkorte jaarrekening moet voortaan ook worden vermeld of een toelichtende paragraaf was opgenomen.
- Ten slotte mag de accountant voortaan de aandeelhoudersvergadering van de NV bijwonen en er het woord voeren.
(JA)
Beursfondsen opener over bestuurdersbeloningen
Veel beursgenoteerde ondernemingen hebben in 2003 forse verbeteringen doorgevoerd in de wijze waarop ze communiceren en verantwoording afleggen over hun bestuurdersbeloningen. Dit blijkt uit onderzoek door PricewaterhouseCoopers van de jaarverslagen van 25 AEX- en 28 AMX fondsen over 2003. Een kwart van de onderzochte bedrijven voldoet aan in het buitenland geldende best practices. Er begint zich echter ook een categorie achterblijvers af te tekenen: eenderde van de bedrijven boekte nauwelijks vooruitgang en blijft steken op een magere score.
Alle jaarverslagen zijn gecontroleerd op de wettelijk verplichte vermeldingen over bestuurdersbeloningen en de naleving van best practicebepalingen uit de code Tabaksblat. Sommige belangrijke bepalingen uit die code worden door een overgrote meerderheid van de bedrijven gevolgd. Zo heeft 83 procent een remuneratiecommissie en legt 85 procent nieuwe optie- en aandelenregelingen voor aan de aandeelhouders.
Voor de toelichting op en verantwoording van het beloningsbeeld voor de raad van bestuur, is het beeld diverser: 64 procent van de AEX- en 29 procent van de AMX-fondsen rapporteert hier redelijk tot goed over, maar 32 procent doet dit nog steeds onvoldoende (AEX 24 procent, AMX 39 procent) en verschaft niet veel meer dan een cijfermatige uitsplitsing van de verschillende elementen van het beloningspakket. Het is de derde maal dat PwC zo’n onderzoek verricht.
Richtlijnen voor de Accountantscontrole: veranderingen per 2005
Vanaf 1 januari 2005 verandert de procedure rond de publicatie en inwerkingtreding van nieuwe en gewijzigde Richtlijnen voor de Accountantscontrole. Deze zullen voortaan op het openbare gedeelte van de NIVRA-site worden geplaatst.
Sinds 1996 was de in de tweejaarlijkse bundel gepubliceerde Nederlandse tekst van de richtlijnen leidend, tot het verschijnen van een volgende editie. Tot 1 januari 2005 zal dit nog het geval zijn met de huidige editie 2002. Daarna wordt de Engelse tekst van de richtlijnen op de NIVRA-site leidend.
Een nieuwe gedrukte bundel zal waarschijnlijk niet voor medio 2005 verschijnen, aangezien er nog belangrijke wijzigingen worden verwacht. Er is nog niet bekend in welke vorm en frequentie de gedrukte bundel gaat verschijnen.
Naar verwachting worden de Richtlijnen voor de Accountantscontrole halverwege december 2004 op de website geplaatst.
XBRL International Conference
Van 15 tot en met 19 november 2004 vindt in Brussel de tiende XBRL International Conference plaats. Het programma tijdens de Public Days (16 en 17 november) biedt een keur aan sprekers. Elektronische uitwisseling van gegevens op basis van XBRL neemt een grote vlucht. Dit heeft directe gevolgen voor de werkzaamheden van accountants in hun rol als dienstverlener, controleur of assurance provider. Het NIVRA is als lid van XBRL Nederland en het Ketenpartnerberaad (NTP) intensief bij deze ontwikkeling betrokken.
Correctie en aanvulling
In het artikel ‘Bodemloos’ over financieel management bij de omroepen (‘de Accountant’ oktober 2004) is een fout geslopen. Leo Welters, die in opdracht van de provincie Zuid-Holland onderzoek deed, spreekt per abuis over het door RTV Rijnmond verhuren van een deel van het eigen pand aan een derde partij. RTV Rijnmond maakt ons erop attent dat het hier de collega’s van RTV West betrof. Zo staat het ook in Welters’ eigen rapportage.
Verder wijst directeur W.E.O. Wehrmeijer van RTV Rijnmond op een onduidelijkheid in de cijfers op pagina 50. Het zonder meer vermelden van de in 2004 door de provincie verstrekte ‘renteloze lening van 4,2 miljoen euro’, wekt de indruk dat dit gehele bedrag is verstrekt in verband met acute financiële nood. RTV Rijnmond hecht er aan duidelijk te maken dat dit een advies van Welters was aan de provincie Zuid-Holland. De daadwerkelijke lening van de provincie bedroeg 2,5 miljoen euro.