Nieuws
Bestuurlijke boetes ook voor accountants - Middelgroot in zakformaat - Nationaal Accountantscongres - ‘IFRS voor mkb niet realistisch’ - Helderder facturen graag - Actuarisverklaring openbaar - IT verwaarloosd bij corporate governance - Fusie- en overnamemarkt herstelt - Accountant kritischer bij controle maatschappelijk verslag - Praktijkgerichte opleiding MVO - FEE-waarschuwing emissiehandel.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 7, 2005
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Bestuurlijke boetes ook voor accountants
De toezichthouders op de financiële markten moeten overtreders van de financiële wetgeving, waaronder de Wet toezicht accountants, straks hogere boetes kunnen opleggen. Dat blijkt uit het consultatiedocument dat minister Zalm van Financiën begin februari 2005 naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Om de effectiviteit van de handhaving te vergroten wil de regering de effectiviteit van het bestuursrechtelijk instrumentarium vergroten. Bestuurlijke boetes zijn sneller op te leggen en blijken vooral een preventief effect te hebben als zij hoog zijn. Op dit moment zijn de standaardboetes vaak aan de lage kant, terwijl de toezichthouders weinig rekening kunnen houden met de ernst van het vergrijp, de draagkracht van de overtreder en de onverbeterlijkheid van ‘veelplegers’.
Financiën wil individuele bestuurders een bestuurlijke boete kunnen opleggen wanneer zij “opereren zonder vergunning”, misleidende informatie aanleveren, consumenten misleiden en beurskoersen manipuleren. Dit raakt ook accountants. Zo kunnen accountants die zonder vergunning jaarrekeningen certificeren, persoonlijk worden beboet. Verder kunnen accountantskantoren een standaardboete krijgen wanneer zij de toezichthouder niet tijdig of onvolledig informeren. De bedragen hiervoor zullen hoger zijn dan die van de huidige bestuurlijke boetes. In beginsel zullen ook de Wet MOT (verplichte melding van ongebruikelijke transacties) en de WID (verplichte identificatie van cliënten) worden gehandhaafd met bestuurlijke boetes en dwangsommen. Maar voor beroepsbeoefenaren die onderworpen zijn aan tuchtrechtspraak maken de Wet MOT en de WID een uitzondering. (LvA)
Middelgroot in zakformaat
Een van de grootste misvattingen van Nederlanders over Nederland is dat het een klein en onbeduidend landje is. In grondoppervlak mag dat zo zijn, gemeten naar maatstaven als economische en bevolkingsomvang is Nederland een middelgrote macht, zij het - zoals iemand ooit treffend opmerkte - in ‘zakformaat’. Dat wordt weer eens bevestigd door de in International Accounting Bulletin gepubliceerde Top 25 van grootste accountantskantoren (omzet). Let wel: niet de totale internationale netwerken maar hun individuele nationale member firms.
Dat ruim driekwart van de Top 25 bestaat uit big four-kantoren en ruim een derde uit (middel)grote kantoren in de VS, zal niet verrassen. De big four in Groot-Brittannië en (minus Deloitte) in Duitsland scoren ook hoog. Maar na de kantoren in de drie erkende economische grootmachten volgt toch echt Nederland, met Ernst & Young (15) en - slechts geflankeerd door Ernst & Young Frankrijk en Deloitte Canada - Deloitte (17) en PricewaterhouseCoopers (19).
Nationaal Accountantscongres
Op 11 en 12 maart 2005 vindt in de Amsterdam RAI de tweede editie van het Nationaal Accountantscongres plaats, parallel aan De Nationale Carrièrebeurs. Het tweedaagse congres is gericht op bedrijfseconomie- en accountancystudenten in de eindfase van hun studie en accountants met meer jaren werkervaring.
Het programma is mede tot stand gekomen in samenwerking met het NIVRA, NOvAA en SRA, en omvat vakinhoudelijke workshops en presentaties, verzorgd door professionals van accountantskantoren en vakexperts. Hieronder het meest actuele programma:
- De Accountant buitenspel - Welke maatregelen kunnen voorkomen dat het management zijn eigen weg gaat zonder de accountant te informeren? Sprekers: Wil Steenhof (NOvAA, SRA), Gert Smit (NIVRA) en Brenda Westra
- Concurrentie - Markt en arbeidsmarkt. Sprekers: Robert Swaak (PricewaterhouseCoopers), Herman Rademaker (Mazars) en Wim Burger (NOvAA, SRA)
- The Global Standard - Europese Unie vs. Verenigde Staten. Sprekers: Sander van Dam (Deloitte) en Hendrik Kroeze (BDO CampsObers)
- IAS 39: Dans rond derivaten - De strijd om de verslaggevingsstandaarden. Sprekers: Pieter Veuger (PricewaterhouseCoopers) en Petri Hofsté (KPMG)
- Off balance sheet accounting - Wat is daar tegen te doen? Het spanningsveld tussen de letter en de geest van nieuwe wet- en regelgeving. Sprekers: Henk Langendijk (Universiteit van Amsterdam) en Bart Kamp (BDO)
- Code Tabaksblat: de crisis voorbij? Hoe gaat de code in de praktijk functioneren? Sprekers: Ron Rombouts (BDO), Huub Wieleman (Deloitte) en Philip Wallage (KPMG)
- WTA: een schisma? - Wat wordt de positie van kleinere accountantsorganisaties? Sprekers: Carel Verdiesen (NOvAA), Willem van Wijngaarden (NIVRA) en John den Besten (Accon, SRA)
- To profit or not to profit? - Werken bij de overheid, verre van saai. Sprekers: Michel de Graag (Berk) en Dieke Sialino (Belastingdienst)
- De ‘oude’ versus de ‘nieuwe’ accountant - Een toekomstverkenning. Sprekers: Gert Greveling, Jos van Huut (Mazars), Nico van der Wal (Alfa, SRA) en Frans van Heesbeen (KPMG)
Congresbezoekers hebben gratis toegang tot De Nationale Carrièrebeurs, waar diverse accountantskantoren zich presenteren met een standpresentatie. Toegang is na (voor)registratie gratis, anderen betalen € 10,00. Kijk voor meer informatie, voorregistratie en het programma op: www.accountantscongres.nl. Zowel het Het Nationaal Accountantscongres als De Nationale Carrièrebeurs is een activiteit van Memory Productions Events.
IFRS 2 Op aandelen gebaseerde betalingen
Op 7 februari 20005 heeft de Europese Commissie zoals verwacht IFRS 2 Op aandelen gebaseerde betalingen, aanvaard. Beursgenoteerde ondernemingen zullen vanaf 2005 de reële waarde van verstrekte opties en dergelijke in de jaarrekening moeten verwerken. Op 16 december 2005 heeft de Amerikaanse FASB reeds FAS 123 op deze wijze aangepast. De publicatie met vertaling in het Publicatieblad EU moet nog verschijnen maar de Nederlandse tekst is reeds beschikbaar op: http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/accounting/ docs/arc/ifrs2/ifrs2_nl.pdf.
‘IFRS voor mkb niet realistisch’
Beursgenoteerde moeten rapporteren volgens de International Financial Reporting Standards (IFRS). Maar is het ook interessant voor middelgrote bedrijven? Een meerderheid van de 770 finance managers die onlangs in negen landen werden geïnterviewd door financieel interim managementbureau Robert Half Management Resources, zegt dit niet realistisch te vinden. Het stelligst zijn managers in Nieuw-Zeeland (62 procent) en Nederland (58 procent). Ieren (42 procent) en Belgen (34 procent) zijn nog het minst afwijzend.
Over de stelling ‘De kosten van de IFRS-implementatie wegen niet op tegen de voordelen’ heerst internationale onenigheid. De meesten ervaren IFRS als positief. Uitzondering is Nederland, waar 58 procent vindt dat de kosten zwaarder wegen dan het voordeel.
Helderder facturen graag
In de traditionele eindejaarslijstjesregen is het onderzoek naar imago en klanttevredenheid onder zakelijke dienstverleners door Incompany even aan de redactionele aandacht ontglipt. Er staan echter interessante dingen in. Zo prijkt in de categorie ‘accountancy en belastingadvies’, anders dan in de ranglijst van Management Team (zie januarinummer), Mazars bovenaan als kantoor met de meest tevreden klanten. Nog interessanter is de aparte ranglijst voor klanttevredenheid over een altijd pikant onderdeel van de klant-dienstverlenerrelatie: de helderheid van de facturering.
De accountancysector kampt duidelijk met een probleem op dit punt, zo blijkt. Geen enkele sector krijgt zulke lage rapportcijfers. Gemiddeld scoren accountancy en belastingadvies een 6,2, duidelijk lager dan het toch al niet erg florissante marktgemiddelde van 6,6. Slechts één accountantskantoor, algemeen sectorwinnaar Mazars, krijgt van zijn klanten een cijfer hoger dan het gemiddelde in de hele Intercompany 100. Vier accountantskantoren scoren ronduit een onvoldoende.
Eigen leergang AVM Accountants
In januari 2005 ontvingen de zeventien eerste deelnemers aan het Management Development-programma, een samenwerkingverband tussen AVM Accountants & Adviseurs en de Rijksuniversiteit Groningen, hun diploma. AVM startte de eigen opleiding in 2003 voor de education permanente van de medewerkers. De behandelde vraagstukken hebben betrekking op de noordelijke provincies en hun economie, zoals strategische advisering bij agrarisch ondernemerschap, ontwikkelingen in de dienstensector en samenwerking tussen deze sectoren. “De opleiding voorziet in het oplossen van strategische vraagstukken boven op de bestaande vakkennis”, zegt John van der Starre, algemeen directeur bij AVM Accountants & Adviseurs.
Actuarisverklaring openbaar
Actuarissen zullen in de toekomst hun verklaring over de financiële gezondheid van pensioenfondsen en verzekeraars openbaar maken. Dat zegt Laurens Roodbol, bestuurslid van het Actuarieel Genootschap (AG) in januari 2005 in het Financieele Dagblad.
Mede op aandringen van De Nederlandsche Bank (DNB) startte het Actuarieel Genootschap (AG) anderhalf jaar geleden een discussie over de onafhankelijkheid van de actuaris. Deze discussie vertoont grote parallellen met die over accountants. Ze ontwerpen voor verzekeraars en pensioenfondsen de grondslagen van het beleggingsbeleid en aansprakenbeheer, en certificeren deze ook. De problemen rond de verzekeraar Equitable Life leidden in Groot-Brittannië tot fundamentele kritiek op de actuarissen, die hun commerciële belangen zouden laten prevaleren boven hun publieke taak. Het AG-bestuur komt dit voorjaar met een voorstel. Volgens Roodbol maakt openbaarmaking van het actuariële oordeel, parallel aan de publicatie van de accountantsverklaring, daar zeker deel van uit. Ook DNB heeft daar op aangedrongen. Verder zal het AG-bestuur voorstellen dat interne actuarissen niet langer hun eigen werkgever mogen certificeren.
Omzet Berk groeit ruim drie procent
De omzet van Berk, Accountants en Belastingadviseurs groeide in 2004 met ruim drie procent tot € 77,5 miljoen. Voor 2005 wordt wederom een stijging van de omzet verwacht. Het kantoor verklaart dit door de “consequente focus op de kernactiviteiten accountancy en belastingadvisering, die minder conjunctuurgevoelig zijn”. Managing partner Hans Koning signaleert bovendien een toenemende belangstelling van klanten van de big four, onder meer in bij de dit jaar gestarte branchegroep Publieke Sector. “Die is fors gegroeid.”
De omzet van Berk is voor 67 procent afkomstig van de accountants en voor 33 procent van de belastingadviseurs. De gefactureerde omzet per fulltime medewerker over 2004 bedraagt € 99.500, tegenover € 93.500 in 2003.
IT verwaarloosd bij corporate governance
De code Tabaksblat vraagt net als de Amerikaanse Sarbanes-Oxley Act expliciet om rapportage over de interne risicobeheersing- en controlesystemen. De meerderheid van de bedrijven laat het cruciale IT-aspect daarbij vooralsnog echter te vaak buiten beschouwing. Dit wordt in belangrijke mate veroorzaakt door het feit dat de diverse codes slechts beperkt aandacht besteden aan de beheersing van informatietechnologie.
Dat blijkt uit onderzoek van KPMG Information Risk Management. “De zeer beperkte aandacht voor IT in de codes is een bewijs van het feit dat men niet beseft dat in bijna elke organisatie het overgrote deel van de risicobeheersings- en controlesystemen is opgenomen in geautomatiseerde systemen”, constateert Gaston Vankan, partner bij KPMG Information Risk Management. “Zonder oordeel over de kwaliteit en governance van IT is geen oordeel mogelijk over de kwaliteit van de systemen voor risicobeheersing en controle.”
Ondertussen vraagt de omgeving van bedrijven juist om steeds meer en explicieter verantwoording af te leggen over de betrouwbaarheid van informatiesystemen. Niet alleen zakenpartners bij elektronisch zakendoen, klanten of bij het uitbesteden van bepaalde bedrijfsprocessen, maar ook bijvoorbeeld De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Vankan: “Bedrijven die IT als intergraal onderdeel zien van het bestuur, zijn in staat zijn hun risico’s beter te beheersen.”
Fusie- en overnamemarkt herstelt
De waarde van grensoverschrijdende fusies en overnames was in 2004 veertig procent hoger dan in 2003. In totaal waren er wereldwijd ruim twintigduizend transacties voor in totaal 1.675 miljard dollar. Vooral de transacties waarbij Amerikaanse of Japanse bedrijven zijn betrokken, zitten in de lift. Dit blijkt uit onderzoek van KPMG Corporate Finance in samenwerking met Dealogic.
Volgens Jurgen van Breukelen, voorzitter van KPMG Corporate Finance, zal de internationale omslag zich op korte termijn ook in Nederland voltrekken. Vooral participatiemaatschappijen vervullen daarbij volgens hem een belangrijke rol als katalysator. “Het aandeel van participatiemaatschappijen als financiële kopers in Nederland steeg in 2004 naar ruim twintig procent, in 2000 was dat nog twee procent.”
Maar volgens Van Breukelen zal ook de markt voor fusies en overnames waarbij de bedrijven een voorname rol spelen, nu weer aantrekken. “Het herstellend vertrouwen zal meer bedrijven ertoe aanzetten andere ondernemingen op basis van strategie te kopen.”
Verruiming kredietmogelijkheden voor mkb
Kleine ondernemers kunnen profiteren van een hogere staatsgarantie bij de financiering van hun investeringen. Voor borgstellingen tot € 100.000 verhoogt Economische Zaken het maximale gegarandeerde deel van 67 procent naar tachtig procent. Doel van de Borgstellingsregeling voor het midden- en kleinbedrijf is een betere toegang tot de kapitaalmarkt voor het midden- en kleinbedrijf.
Economische Zaken stelt zich daarbij borg voor een deel van het door de bank te verlenen krediet, teneinde een eventueel tekort aan zekerheden te compenseren. Voor banken wordt het zo aantrekkelijker om kredieten te verstrekken, voor ondernemers om hun onderneming te financieren. Banken voeren de regeling uit. Jaarlijks worden circa 2.500 ondernemers op deze wijze geholpen.
Accountant kritischer bij controle maatschappelijk verslag
Het Koninklijk NIVRA gaat nadere eisen stellen aan de controle van maatschappelijke jaarverslagen. Hiertoe zijn twee ontwerprichtlijnen uitgevaardigd met voorschriften voor de opdrachtacceptatie en de controleaanpak. Het NIVRA is de eerste ter wereld die zulke richtlijnen heeft uitgevaardigd. De Internationale Federatie van Accountants (IFAC) wil de richtlijnen bestuderen op mogelijk internationale toepassing.
Een aparte ontwerprichtlijn regelt de samenwerking met andere specialisten. Voor de controle van maatschappelijke verslagen is vaak specialistische expertise nodig, bijvoorbeeld op het gebied van milieutechnologie. De richtlijn voorziet in verschillende modellen voor het dragen van verantwoordelijkheid voor de opdracht. De accountant kan eindverantwoordelijk zijn, maar ook gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen met experts.
De ontwerprichtlijnen worden voor commentaar voorgelegd aan de leden van het NIVRA en aan een internationaal forum van accountants en gebruikers. Naar verwachting worden ze per 1 januari 2006 definitief van toepassing.
Praktijkgerichte opleiding MVO
De Erasmus Universiteit Rotterdam begint in september 2005 de éénjarige postdoctorale programma’s Sustainability management en Sustainability auditing. Het is de eerste internationale universitaire opleiding voor auditing op dit gebied. Nancy Kamp-Roelands, senior manager bij Ernst & Young, is verantwoordelijk voor de inhoud.
“Wie als manager ‘sustainability’ in zijn pakket kreeg, moest tot nu toe uit verschillende bronnen zijn kennis bij elkaar sprokkelen”, zegt ze. “Vaak deed zo’n manager op basis van ervaring en cursussen de benodigde kennis op. Hetzelfde gold voor mensen die zich bezighouden met sustainability auditing. De nieuwe opleiding biedt nu een betere theoretische basis. De colleges worden verzorgd door toonaangevende hoogleraren en gastdocenten uit de praktijk. Hierdoor blijft de opleiding niet hangen in ivoren-toren-kennis, maar is er een directe combinatie met de praktijk.”
De opleiding besteedt aandacht aan de algemene aspecten, de economische, milieu- en sociale aspecten van organisaties, en aan strategie en beleid, management en externe verslaggeving op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De laatste module gaat over het geven van zekerheid over maatschappelijke verslaggeving en is slechts toegankelijk voor mensen die al algemene audit-deskundigheid hebben.
De opleiding wordt internationaal opgezet en is daarom ook toegankelijk voor buitenlandse studenten.
Checkdecijfers: Accountancy Open Dag 2005
Op zaterdag 29 januari 2005 vond de Accountancy Open Dag plaats in Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht. Dit evenement wordt jaarlijks georganiseerd door Checkdecijfers, de gezamenlijke voorlichtingscampagne van NIVRA en NOvAA voor scholieren in het voortgezet onderwijs.
De zaal was goed gevuld. De 275 bezoekers - honderd scholieren en studenten, plus ouders, vriend/vriendin - werden door een talkshow, gepresenteerd door Kees Mijnten, geïnformeerd over het accountantsberoep, de opleidingen en de goede mogelijkheden op de arbeidsmarkt.
Tijdens het eerste deel werden vragen afgevuurd op de (toekomstige) accountants Daniëlle Kinker (Ernst & Young), Tanja van de Lagemaat (PricewaterhouseCoopers), Homme Idzerda (KPMG) en Marco Moling (Belastingdienst Rijnmond). In het tweede gedeelte was het de beurt aan de personeelsfunctionarissen en recruiters: Monique Thuyns (Deloitte), Sabine Moonen (Mazars), Inge Schüller (BDO) en Jolanda Idema (Blömer Accountants).
In de pauzes en tijdens de lunch kon een informatiemarkt worden bezocht met stands van diverse kantoren (Deloitte, KMPG, E&Y, PwC, BDO, Mazars, RSM Niehe Lancee), maar ook van het SRA, NIVRA-Nyenrode, de studentenvereniging VAS en de NOvAA.
Uit de ingevulde evaluatieformulieren bleek dat deze dag bij een zeer groot deel van de deelnemers heeft bijgedragen aan een positieve verandering van het beeld dat men had over het beroep accountant (61 procent) en de opleiding tot accountant (49 procent). 67 Procent van de deelnemers gaf aan daadwerkelijk van plan te zijn een accountancystudie te gaan volgen, 33 procent weet het nog niet.
De campagne Checkdecijfers wordt momenteel intern geëvalueerd. Duidelijk is dat voorlichting een grotere nadruk zal moeten krijgen. Binnenkort zal hierover meer nieuws volgen.
FEE-waarschuwing emissiehandel
De Europese accountantsfederatie FEE heeft een ‘Alert’ uitgebracht over de gevolgen van de in 2005 gestarte emissiehandel in broeikasgassen voor de samenstelling en controle van de jaarrekening. Deze waarschuwing is vooral gericht tot accountants die zijn belast met de jaarrekeningcontrole bij elektriciteitsproducenten en andere energie-intensieve bedrijven die onder de emissiehandel vallen. Emissiehandel is een financieel instrument van overheidsbeleid en kan grote invloed hebben op de bedrijfsresultaten en de jaarrekening (zie ‘de Accountant’, juli/augustus 2004).
Voor de jaarrekening wordt met name verwezen naar de recente publicatie van de IASB International Financial Reporting Interpretations Committee. Voor de accountantscontrole wordt voornamelijk gesteund op de International Standards on Auditing (600-699): ‘gebruikmaken van de werkzaamheden van anderen’.
Bij dit laatste zit een risico. Voorzitter Lars-Olle Larsson van de FEE Sustainability Assurance Subgroup benadrukt daarom het belang van “tijdige en effectieve samenwerking tussen onderneming, verificateur en accountant, om te verzekeren dat de verificatie en assurance die nodig zijn voor de audit van de financiële rapportage, op de meest efficiënte en effectieve wijze worden bereikt”.
Controlerend accountants zullen op de hoogte moeten zijn van de competentie van de verificerende ‘derde’ op het gebied van AO/IC en controletechnieken, en moeten vragen om het controleplan alsmede een review van de controledossiers.
De Nederlandse overheid is bezig met de uitvaardiging van een controleprotocol en erkenningsprocedure voor speciale verificateurs. Johan Piet, voorzitter van de FEE Sustainability Working Party, adviseert accountants om ISA 620 strikt te volgen en zelfstandig de deskundigheid en onafhankelijkheid van deze verificateur vast te stellen en de deugdelijkheid van diens werk te beoordelen. “Het gaat hierbij immers om een informatie-audit. Certificatie-instellingen en andere technische auditors volgen eigen procedures.
Piet adviseert om “nu al” met cliënten in overleg te treden over de betrouwbaarheid van de emissierapportages. “De kans is anders groot dat een doublure in de controle(kosten) zal ontstaan.”
Ledenpanel
In het afgelopen jaar heeft het NIVRA enige malen ledenenquêtes uitgevoerd. Het NIVRA wil dit graag voortzetten in een vastere en meer gestructureerde vorm en roept daartoe een NIVRA-ledenpanel in het leven. Alle leden van het NIVRA met een e-mail-adres, krijgen een uitnodiging om lid te worden van dit panel. Bij de uiteindelijke samenstelling zal worden gelet op representativiteit ten aanzien van ledengroeperingen, leeftijd en dergelijke.
Het ledenpanel zal zes tot tien maal per jaar via een kleine enquête op de NIVRA-website om haar mening worden gevraagd over actuele onderwerpen of beleidsvoornemens. Elke enquête zal een looptijd hebben van circa twee weken, waarna binnen één tot twee weken gedetailleerde uitkomsten beschikbaar zijn.
Het NIVRA verwacht dat dit panel een effectief instrument zal zijn om over diverse onderwerpen snel en zorgvuldig de mening(en) van de leden te peilen. Het streven is om het panel al dit voorjaar operationeel te hebben.