Nieuws
Gert Smit kondigt vertrek aan bij NIVRA - Minister Bos verdedigt AFM in conflict met accountantskantoren - Cees Maas: ‘Interne accountant ten onrechte onbelicht’ - ‘Normenkader mag geen alibi worden om dingen niet te zeggen’ - Jury VS: BDO International niet aansprakelijk voor handelingen BDO Seidman - NIVRA-debat: ‘Betere uitvoering is sleutel tot beter toezicht’.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 7/8, 2009
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Gert Smit kondigt vertrek aan bij NIVRA
Gert Smit (62) heeft aangekondigd per 31 augustus aanstaande terug te treden als algemeen directeur van het NIVRA. Smit heeft sinds 2002 als algemeen directeur leiding gegeven aan de beroepsorganisatie en ziet de naderende fusie met zusterorganisatie NOvAA als een goed moment om terug te treden: “Ik heb me zeven jaar lang met veel plezier ingezet om het NIVRA te brengen waar het nu staat, maar nu is het tijd om het stokje over te dragen.”
NIVRA-voorzitter Jan Helderman over het besluit: “Gert Smit is een gewaardeerde collega. Onder zijn leiding heeft het NIVRA nationaal en internationaal een sterker profiel gekregen. De dienstverlening aan de leden is verbeterd en het NIVRA neemt intensief deel aan het maatschappelijk debat. Wij zijn Gert Smit voor zijn bijdrage daaraan erkentelijk en wensen hem succes in de komende jaren.”
Totdat de fusie tussen NIVRA en NOvAA zal zijn afgerond worden de taken van Gert overgenomen door Berry Wammes, lid van het huidige management team van het NIVRA. “In een gefuseerde organisatie zullen NIVRA en NOvAA onder leiding van één nieuw management team verder gaan. Tot die tijd worden de taken intern verdeeld”, aldus Helderman.
Minister Bos verdedigt AFM in conflict met accountantskantoren
Minister van financiën Wouter Bos heeft het opgenomen voor de AFM in het geschil met twintig accountantskantoren over de kosten van aanvragen voor Wta-vergunningen. Dat blijkt uit zijn schriftelijke antwoorden op Kamervragen van Fred Teeven (VVD).
“De toezichthouder maakt wel degelijk kosten zodra een vergunningaanvraag is ingediend”, zegt de minister in zijn antwoord onder meer. “Het in behandeling nemen van de aanvraag, het gebruikmaken van de systemen, het controleren van bepaalde gegevens etc. zijn in de regel niet zichtbaar voor de aanvrager. In de heffingssystematiek zijn de tarieven van eenmalige toezichthandelingen gebaseerd op de gemiddelde kosten per type handeling.”
De bewuste kantoren beroepen zich op het feit dat ze de vergunningsaanvraag later weer hebben ingetrokken. Ze hebben een rechtszaak aangespannen tegen de AFM, met als eis dat een groot deel van de rekening van tafel gaat. De minister verwacht dat de AFM in het gelijk zal worden gesteld.
Alarm KvK over aquisitiefraude
De Kamer van Koophandel slaat alarm voor acquisitiefraude. Jaarlijks komen daarover drieduizend klachten binnen bij het Steunpunt Aquisitie Fraude (SAF). De jaarlijkse schade bedraagt landelijk naar schatting vierhonderd miljoen euro. Aqcuisitiefraude is de praktijk waarbij ondernemers offertes krijgen toegestuurd waarmee ze akkoord gaan, maar waarvan de factuur naderhand niet overeenkomt met de voorgestelde prijs. Het verschil is vaak terug te voeren op contractvoorwaarden waar de ondernemer onvoldoende aandacht op heeft gevestigd.
DNB: helft groei kredietverlening banken bleef buiten balans
Van de groei in kredietverlening door Nederlandse banken sinds 2000 was slechts de helft zichtbaar op de balansen. Dat blijkt uit het Statistisch Bulletin van De Nederlandsche Bank van juni 2009. Een fors deel van de uitstaande leningen werd gesecuritiseerd en ondergebracht in special purpose vehicles die buiten de balans bleven. Die tellen dan niet meer mee in het bedrag dat banken bij een gegeven eigen vermogen maximaal mogen uitlenen, zodat er ruimte ontstaat voor nieuwe kredietverlening. Eind 2008 stond op de balans van deze vehikels € 250 miljard aan overgenomen kredieten. DNB telde deze tot dusver niet mee in de officiële statistieken over kredietverlening. Op haar website heeft de toezichthouder daarom nieuwe tabellen gepubliceerd waarin de groeicijfers zijn gecorrigeerd voor securitisaties. De grote hoeveelheid gesecuritiseerde hypotheken lag in de Verenigde Staten aan de wortel van de kredietcrisis.
Cees Maas: ‘Interne accountant ten onrechte onbelicht’
“Achteraf hadden we iets moeten zeggen over de rol van de interne accountant.” Dat zei oud-cfo van ING Cees Maas op 23 juni 2009 tijdens een door het NIVRA georganiseerd debat over de aanbevelingen van de commissie ‘Adviescommissie toekomst banken’. De zogenoemde commissie Maas, ingesteld door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) naar aanleiding van de kredietcrisis, publiceerde in april 2009 haar rapport. Maas zegt nu dat met betrekking tot de in het rapport onderscheiden drie verdedigingslinies - ceo en directie, risk management en accountant - de functie van de interne accountant ten onrechte onderbelicht is gebleven.
In een aan de NVB gerichte brief in reactie op het rapport wees het NIVRA er op 20 mei 2009 al op dat juist de interne accountant “als geen ander in staat is zich een goed totaalbeeld te vormen van de (operationele) risico’s die zich binnen een bank voordoen”.
‘Normenkader mag geen alibi worden om dingen niet te zeggen’
Is de externe accountant in de positie om een grondig oordeel geven over het feitelijk functioneren van de governance binnen een bank, zoals de commissie Maas voorstelt? Daarover verschilden tijdens het door hoogleraar Philip Wallage (KPMG) geleide debat de meningen.
Wallage zelf beantwoordde de vraag al met: “Naar mijn inschatting is dat niet het geval. Als het kan moeten we het zeker doen, daarover geen misverstand, maar voor een echt oordeel moet je het eerst eens zijn over de normen.” In een brief aan de NVB wees het NIVRA er al eerder op dat de accountant voor zo’n uitspraak zou moeten beschikken over een toetsen normenkader.
Cees Maas zag echter meer ruimte: “Als je als accountant ziet dat de raad van commissarissen nooit met de externe accountant vergadert, of dat het audit committee maar eens per jaar bij elkaar komt, dan heb je geen ingewikkeld normenkader nodig om dat vast te stellen. Dat kun je als accountant gewoon opschrijven.”
Wim van de Goorbergh (NVB) sloot zich hierbij aan. “Het is goed om aan een normenkader te werken, maar een normenkader moet vooral geen alibi worden om dingen niet te zeggen.”
Ook Jan van de Poel, hoogleraar risk management en voormalig cfo van ABP, bepleitte een wat ruimere opstelling van de accountant. “Met het vragen om een normenkader komt het op het bord van de bankensector zelf. Je moet je als accountant zelf een oordeel willen vormen. Dat is beter dan alles dicht te regelen met normen die door anderen zijn bedacht. Wat mij betreft maak je er dan maar een ‘bevinding’ van in plaats van een ‘oordeel’.”
Jury VS: BDO International niet aansprakelijk voor handelingen BDO Seidman
Een jury in Miami heeft in juni 2009 bepaald dat BDO International niet verantwoordelijk is voor controles die lidorganisatie BDO Seidman heeft gedaan bij een Portugese bank. Dat betekent dat BDO International niet hoeft mee te betalen aan de schadevergoeding waartoe BDO Seidman is veroordeeld.
In deze zaak voerde de bank Espirito Santo uit Portugal aan dat BDO International controle had over lidorganisatie BDO Seidman. Nu is uitgesproken dat de lidorganisatie zelfstandig opereert, zonder toezicht van BDO International.
De kwestie van de schadevergoeding dateert uit 2007. Espirito Santo leed verlies op een joint venture waarvan BDO Seidman de boeken controleerde. BDO Seidman werd veroordeeld tot het betalen van de schade, een bedrag van 170 miljoen dollar. Daarnaast moest het kantoor 351 miljoen dollar aan punitive damages betalen.
Een week voor de juryuitspraak bepaalde een Amerikaanse rechter al dat de internationale organisatie sowieso niet hoeft mee te betalen aan die punitive damages. Met de juryuitspraak is nu ook de aansprakelijkheid voor de schadevergoeding van de baan. Steven Thomas, advocaat van Espirito Santo, overweegt in beroep te gaan tegen de uitspraak.
Correcties
In het artikel ‘Top 50 RA’s in bedrijfsleven 2009’ in het meinummer (pagina 46) staat Brunel International abusievelijk vermeld als niet-beursgenoteerd. Brunel International heeft een notering aan Euronext. Daarnaast luidt de naam van de ceo niet Jan van Barneveld maar Jan Arie van Barneveld.
In hetzelfde nummer is in het artikel ‘Nieuwe loketten’ (pagina 32) een zin uit de tekst foutief uitgelicht. “De Accountantskamer kan de beroepsorganisatie verzoeken om een registeraccountant met onmiddellijke ingang op non-actief te stellen”, is onjuist en draait de rollen om. In de tekst zelf staat het correct: “ … kan de beroepsorganisatie nu ook de Accountantskamer verzoeken om een registeraccountant met onmiddellijke ingang op non-actief te stellen.”
Tevens plaatsen de auteurs een aanvulling op hetgeen in het artikel werd opgemerkt over het ontbreken van de mogelijkheid tot kort geding. “Ter aanvulling op gewekte suggestie dat de Raad voor Geschillen in spoedeisende gevallen geen uitspraak kan doen, wordt opgemerkt dat de Raad voor Geschillen weliswaar niet de mogelijkheid kent van kort geding, gelijk de burgerlijke rechter, doch wel op verzoek van een van de partijen, in elke stand van het geding een voorlopige beslissing of maatregel kan treffen die haar nodig of nuttig voorkomt. De beslissing of maatregel prejudicieert op geen enkele wijze het uiteindelijke oordeel ten aanzien van de zaak zelf.”
Brochure Vertrouwen
Op 25 juni 2009 organiseerde het ministerie van Financiën het congres ‘Vertrouwen geven en in control zijn. Gaat dat samen?’, voor overheidscontrollers en -auditors. Een van de sprekers was Philip Wallage (zie ook pagina 26). Ter gelegenheid van dit congres heeft het ministerie van Financiën een gelijknamige brochure uitgebracht. Deze wordt afgesloten met een aantal kritische succesfactoren om het evenwicht tussen regels en controle én vertrouwen meer in de richting van vertrouwen te verschuiven.
Proefschrift ‘Professional skepticism’
De effecten van recente beursschandalen zouden aanzienlijk minder zijn geweest als accountants meer professional skepticism hadden getoond. Dit concludeert Luc Quadackers in zijn op 23 juni 2009 aan de Vrije Universiteit Amsterdam verdedigde proefschrift ‘Professional Skepticism van accountants: Vertrouwen accountant verklaart sceptisch gedrag’. Daarin onderzocht hij door middel van een experiment onder 376 accountants de relatie tussen algemene sceptische karakteristieken van accountants en hun sceptische gedragingen. Een belangrijke conclusies is dat, van de vier onderzochte karakteristieken, de mate van intermenselijk vertrouwen van accountants het meest samenhangt met sceptisch gedrag.
Deze bevinding kan van belang zijn voor accountantskantoren. Kantoren kunnen onder andere tests uitvoeren die de mate van intermenselijk vertrouwen van accountants meten. Deze informatie kan worden gebruikt bij het samenstellen van controleteams, door bijvoorbeeld enkele leden met een lage mate van interpersonal trust in de teams op te nemen.
Proefschrift: ‘Ondernemersplan partner beïnvloedt controlekwaliteit’
De aard van accountantscontrole wordt bepaald door de mens met zijn menselijke capaciteiten en gedrag, en is daarmee ‘dynamisch en organisch’. Dit concludeert Joost van Buuren in zijn op 24 juni 2009 aan Nyenrode Business Universiteit verdedigde proefschrift ‘On the Nature of Auditing: The Audit Partner Effect’.
Van Buuren onderzocht de aard van accountantscontrole aan de hand van twee vragen. Ten eerste, zijn de verschillen in controlekwaliteit tussen accountantpartners van belang? En ten tweede, zijn verschillen in controlekwaliteit te verklaren door strategische keuzes van accountantpartners met betrekking tot hun persoonlijke ondernemersplan? Voor de eerste vraag bestudeerde hij of grote accountantskantoren een homogene controlekwaliteit leveren. Dat blijkt niet het geval. De gemiddelde geleverde controlekwaliteit is de optelsom van de geleverde controlekwaliteit van de individuele partners, blijkt uit zijn onderzoek.
Ten aanzien van de tweede vraag veronderstelde Van Buuren dat accountantpartners een persoonlijk ondernemersplan ontwikkelen om de hoge concurrentiedruk op de accountantsmarkt te overleven en de omzet- en winstdoelstellingen van de accountantsfirma te realiseren. Hij verwachtte drie primaire ondernemersstrategieën, resulterend in drie accountantpartner-archetypen: de liberale, de kwaliteits- en de conservatieve accountantpartner.
De resultaten ondersteunen het bestaan van deze drie archetypen. Van Buuren concludeert dat de kwaliteit van de controle wordt beïnvloed door het ondernemersplan van de partner. Hij typeert de aard van accountantscontrole daarom als ‘dynamisch en organisch’, ongeacht factoren als land, accountantsfirma of sector.
NIVRA-debat: ‘Betere uitvoering is sleutel tot beter toezicht’
Niet nieuwe maatregelen maar een betere uitvoering van bestaande instrumenten is de sleutel tot effectiever toezicht en beter ‘tripartiet overleg’ - DNB, extern accountant, gecontroleerde instelling - in de financiële sector. De zeventig deelnemers aan een door NIVRA, NIVRA-Nyenrode en DNB georganiseerde debatbijeenkomst formuleerden daartoe op 10 juni 2009 drie concrete aanbevelingen.
In een antwoord op een vraag uit de zaal keerde ex-DNB-directeur en huidig IAASB-voorzitter Arnold Schilder zich tegen de conclusie van de Britse Treasury Committee dat de accountant niet is geëquipeerd om te oordelen over risk management. Zowel interne als externe accountants beschikken volgens hem wel degelijk over die kennis. “Het zit hem in de toepassing. Wat doe je ermee? Waarom komt die kennis niet door?”
Na de ochtend - met naast Schilder inleidingen van Koos Timmermans (ING Groep) en Nic van der Ende (DNB) - constateerde ex-KPMG-partner Hans Schoen iets soortgelijks. “Ik hoor hier uitspraken over dialoog, dubbel werk voorkomen, uitwisselen, samenwerken, geen eenrichtingsverkeer, goed toezicht en goede jaarrekeningcontrole. ... Dat zijn nu precies de redenen waarom dat tripartiete overleg destijds is ingesteld! Maar hoe goed de bedoelingen ook zijn, het is niet gelukt. Dat is kern van het probleem. Het probleem is de uitvoering.”
Ook KPMG-partner Dick Korf, tevens voorzitter van de NIVRA Sectorcommissie Banken, Beleggingsinstellingen en Beleggingsondernemingen (SBBB), zat op die lijn. Regelmatige gesprekken tussen DNB, accountant en instelling zijn goed te regelen, stelde hij, “maar belangrijker is de vraag hoe dwingen we af dat we ook over de echte dingen spreken?”. Hans Buurmans (ING): “Het tripartiete overleg hebben we al, laten we zorgen dat het nu wel werkt.”
Een en ander leidde in het plenaire slotdebat tot drie concrete aanbevelingen voor verbetering: Houd themabijeenkomsten over de inhoud, waarin generieke issues kunnen worden uitgewisseld ‘over de instellingen heen’. Stel gezamenlijk de agenda vast (nu bepaalt DNB de agenda). Maak meer gebruik van de kennis van de interne auditfunctie (en de actuaris).
Download het verslag van de bijeenkomst op Accountant.nl (zie de link onder het nieuwsbericht van 11 juni 2009).
PwC UK: ‘Accountants kunnen helpen bij signaleren systeemrisico’s’
Grote accountantskantoren kunnen helpen bancaire meltdowns te voorkomen door regelmatig met toezichthouder Financial Services Authority (FSA) te praten over dreigende systeemrisico’s. Dat zegt Peter Wyman, hoofd professional affairs van PricewaterhouseCoopers UK, op de Britse site op Accountancy Age. “One of the advantages of conversations with large [audit] firms is that you get an overview of a large number of financial institutions. It might give the FSA an edge and pause for thought”, aldus Wyman.
In een recent rapport over de financiële crisis noemde de parlementaire Treasury Committee het huidige hap-snap gebruikmaken van accountantskennis door de toezichthouder een ‘gemiste kans’ om het toezicht te verbeteren.
Iain Coke, hoofd van de financial services faculty van de beroepsorganisatie ICAEW zegt voorstander te zijn van een ongoing dialogue met de FSA, maar benadrukt dat de toezichthouder auditors wel moet verzekeren dat die gesprekken dan vertrouwelijk zijn.
‘Sleutelrol NIVRA’
Hetzelfde onderwerp kwam aan de orde tijdens de op 10 juni 2009 op Nyenrode gehouden NIVRA-debatbijeenkomst met accountants, banken en toezichthouders (zie bericht ‘Betere uitvoering is sleutel tot beter toezicht’ in deze rubriek). KPMG-partner Dick Korf sprak daar van een mogelijke sleutelrol voor de beroepsorganisatie: “Naast het kantorenoverleg dat de accountant heeft met DNB, zou de beroepsorganisatie een of twee keer per jaar met DNB moeten spreken over opvallende en relevante ontwikkelingen in de sector, op basis van wat individuele accountants bij hun klanten waarnemen.” Een en ander sluit ook aan bij het NIVRA-initiatief ‘Kennis delen’.
BFT: 146 ongebruikelijke transacties ten onrechte niet gemeld
In 2008 zijn ten minste 146 ongebruikelijke transacties ten onrechte niet gemeld bij FIU Nederland. Dat schrijft het Bureau Financieel Toezicht in zijn jaarverslag over 2008. Eén accountant is daarom tuchtrechtelijk aangeklaagd (zie ook ‘de Accountant’ februari 2009, pagina 26).
In het jaarverslag is het BFT positief over de effecten van zijn toezicht. ‘In het bijzonder notarissen en accountants blijken in toenemende mate meldingen van ongebruikelijke transacties te doen. (...) Bovenstaande ontwikkelingen staan in direct verband met de inspanningen van het BFT.’
In de eerste helft van 2008 hadden accountants ongeveer 35 meldingen gedaan, zo blijkt uit cijfers die FIU Nederland aan ‘de Accountant’ heeft verstrekt. Als dat eerste half jaar maatgevend is voor heel 2008 zouden accountants vorig jaar minder (zeventig) hebben gemeld dan in de jaren daarvoor (85 respectievelijk 76)
Het BFT is vorig jaar in ieder geval minder vaak gestuit op accountants, notarissen en advocaten die ten onrechte niet hebben gemeld. In 2008 was dat 146 keer het geval, terwijl dat er in 2007 192 waren. In 2006 waren dat er overigens 124.
“Gegeven de kennis die het BFT heeft omtrent deze transacties is de kans groot dat sprake is van verdachte transacties”, aldus de toezichthouder.
Oud Nieuws op Accountant.nl:
De wereld verandert, maar sommige zaken lijken altijd constant te blijven. ‘de Accountant’/Accountant.nl duikt regelmatig in de archieven voor wat historisch perspectief en verrassende feiten. Elke maand in ‘de Accountant’ en compleet met pdf’s van uitgebreider teksten en bronmateriaal op Accountant.nl.
Oud Nieuws (4): ‘Huizenprijzen zullen vallen’
Toezichthouders en andere financiële spelers zeggen graag dat niemand de huidige crisis heeft (kunnen) voorzien. En daarnaast hebben ze desgewenst nog een tweede verdediging in de aanbieding: “Niemand hield er rekening mee dat huizenprijzen ook omlaag kunnen.”
Niemand? Nou, nee hoor. En daarvoor hoef je echt niet te zoeken in obscure publicaties. Het Britse The Economist publiceerde op 18 juni 2005 een prominent coververhaal over de volgens het blad zeker komende instorting van de huizenprijzen. Omslagtekst: After the fall.
Het even ondubbelzinnige intro: ‘The worldwide rise in house prices is the biggest bubble in history. Prepare for the economic pain when it pops.’
Het bijbehorende hoofdredactionele commentaar liegt er evenmin om: ‘It is impossible to predict when prices will turn. Yet turn they will. Prices are already sliding in Australia and Britain. America’s housing market may be a year or so behind.’
En: ‘And there is a troubling similarity between the house-price boom and the dotcom bubble: investors have been buying houses even though rents will not cover their interest payments, purely in the expectation of large capital gains - just as investors bought shares in profitless firms in the late 1990s, simply because prices were rising.’
Twee jaar later, op 24 maart 2007, toen de subprime-crisis begon te ontkiemen, wijdde The Economist er nogmaals een omslagverhaal aan. Het intro: ‘America’s riskiest mortgages are crumbling. How far will the damage spread?’
Meerderheid accountants op LinkedIn
Social networking is populair onder accountants en fiscalisten. 62 procent van de accountants en 56 procent van de fiscalisten heeft een profiel op netwerksite LinkedIn, blijkt uit de onlangs gehouden arbeidsmarktenquête van werving- en selectiebureau Adviesgroep ‘88 onder 25.000 (assistent-)accountants en 9.500 fiscalisten.
Hyves staat op de tweede plaats. Hier heeft 38 procent van de accountants een profiel, en 32 procent van de fiscalisten. Twitter is bij meer dan de helft van de ondervraagden onbekend. Diegenen die het fenomeen wel kennen zien er het nut niet van in.
Uit het onderzoek blijkt daarnaast dat 68 procent van de accountants en 76 procent van de fiscalisten hun mobiele telefoon nauwelijks gebruiken om websites te bezoeken.
Zwitserland laat bankgeheim vieren voor Nederland
Nederland heeft met Zwitserland overeenstemming bereikt over het uitwisselen van fiscale zaken en bankeninformatie. Dat meldt het ministerie van Financiën. Zwitserland houdt het bankgeheid overigens wel gewoon in de wet, licht woordvoerder Simone Boitelle toe. “Heel veel landen moeten daarom aparte afspraken maken met Zwitserland over het uitwisselen van bankinformatie en fiscale gegevens. Ik denk dat het land er op termijn niet aan ontkomt om haar wetgeving aan te passen op dit punt.”
Luxemburg geeft VS inzicht in informatie banken
Luxemburg heeft een overeenkomst getekend met de Verenigde Staten over het uitwisselen van informatie van banken. Beide landen voegen een protocol toe aan een belastingverdrag dat ze in 1996 sloten. Het Nederlandse ministerie van Financiën laat weten dat ons land “elke verbetering van internationale transparantie toejuicht”, maar dat de overeenkomst voor de Nederlandse fiscus niet leidt tot meer zicht op tegoeden bij Luxemburgse banken.
Zie ook het artikel op pagina 18.