Nieuws
'Tabaksblat' vernieuwd - Interne auditors blij met erkenning Commissie Frijns - Regeling werktijdverkorting leidt tot discussie en aanpassing - Eijffinger: 'Vergeet Bazel II, tijd voor Bazel III' - AFM komt met (macro-)risicoverklaring - NVP-NIVRA-workshop private equity.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 1, 2009
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
'Tabaksblat' vernieuwd
De Monitoring Commissie Corporate Governance Code onder leiding van Jean Frijns heeft op 10 december 2008 een aangepaste code gepubliceerd. De commissie concludeert dat behoorlijk gedrag van bestuurders, commissarissen en aandeelhouders moet worden gestimuleerd. Daarom komt meer nadruk te liggen op de manier waarop zij hun taken in praktijk uitoefenen. Volgens de commissie werd te veel energie gestoken in het voldoen aan gedetailleerde verantwoordingsvoorschriften (‘afvinkgedrag’), terwijl de echt belangrijke vraagstukken onvoldoende aan bod kwamen. De belangrijkste aanpassingen liggen op het gebied van risicobeheersing, beloningen van bestuurders, de verantwoordelijkheid van aandeelhouders, diversiteit in de samenstelling van de raad van commissarissen en maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Download de geactualiseerde code via www.commissiecorporategovernance.nl.
Interne auditors blij met erkenning Commissie Frijns
Het Instituut van Internal Auditors (IIA) Nederland is tevreden over de aandacht die de hernieuwde Corporate Governance Code schenkt aan de functie van de interne auditdienst (IAD) bij beursfondsen. “Impliciet staat erin dat bedrijven er goed aan doen om een interne auditdienst te hebben”, aldus directeur Hans Nieuwlands.
Tijdens de consultatiefase had IIA Nederland aangedrongen op verplichtstelling van een IAD voor beursfondsen. Het NIVRA wilde “meer aandacht” voor de internal auditfunctie.
“De rol van de interne auditor staat niet heel duidelijk aangegeven in de nieuwe code”, aldus Nieuwlands. “Maar in de toelichting staat dat de auditcommissie bij beursfondsen jaarlijks moet evalueren of er behoefte bestaat aan een interne auditor. De raad van commissarissen doet hierover een aanbeveling aan het bestuur. Ik verwacht dat hierdoor de interne-auditfunctie toch op de agenda zal komen in bedrijven die deze functie nu nog niet hebben. Dat zijn vooral bouwbedrijven.”
Arthur Levitt praat met Nederlands accountantsberoep
Op initiatief van enkele accountantskantoren (Arenthals Grant Thornton, BDO, Deloitte, Ernst & Young, KPMG en PricewaterhouseCoopers), het NIVRA en het Financieele Dagblad was Arthur Levitt in december 2008 enkele dagen in Nederland.
Levitt was de langst zittende SEC-voorzitter (1993-2001) en voorzitter van de Advisory Committee on the Auditing Profession (ACAP), die het Amerikaanse ministerie van Financiën recentelijk adviseerde over de toekomst van het accountantsberoep. Tijdens twee bijeenkomsten sprak Arthur Levitt met vertegenwoordigers van het Nederlandse accountantsberoep en vertegenwoordigers van belanghebbende partijen, waaronder het ministerie van Financiën en de Autoriteit Financiële Markten. Op de agenda stonden actuele onderwerpen zoals de rol van accountants in de kredietcrisis, de werking van accounting standards, en de rol van wetgevers en toezichthouders.
Zie ‘de Accountant’ van juni 2008 voor een uitgebreid interview met Levitt eerder dit jaar.
Regeling werktijdverkorting leidt tot discussie en aanpassing
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft toegezegd dat de tijdelijke regeling voor werktijdverkorting (wtv) ook toegankelijk is voor bedrijven met minder dan € 10 miljoen omzet. De regeling moet voorkomen dat bedrijven werknemers moeten ontslaan omdat zij door de kredietcrisis acuut maar tijdelijk omzetverlies lijden. Om in aanmerking te komen moet een bedrijf in de twee maanden voor de aanvraag minimaal dertig procent omzetverlies hebben geleden vergeleken met het jaar ervoor. Formeel is daarbij een goedkeurende accountantsverklaring nodig.
MKB-Nederland wees erop dat door deze voorwaarde veel kleinere bedrijven, die zo’n verklaring normaal niet nodig hebben voor hun jaarrekening, op voorhand buiten de regeling vallen. NIVRA-voorzitter Jan Helderman zei tijdens de Accountantsdag van 26 november 2008 al dat accountants en ondernemers hun tijd en geld beter kunnen besteden dan aan zo’n verklaring. NIVRA-directeur Gert Smit wees er tijdens een radio-interview op dat vanwege de vereiste accountantsverklaring vooral grotere bedrijven profiteren van de regeling. En accountantsorganisatie Mazars constateerde dat veel mkb-bedrijven en de bouwsector weinig kans maakten op deelname aan de regeling vanwege de complexe regels. Na de kritiek heeft het ministerie de voorwaarde gewijzigd: ook een nietgecontroleerde jaarrekening volstaat nu.
De regeling staat open tot 1 januari 2009, maar loopt af als twintigduizend werknemers de werktijdverkorting hebben gekregen. Voor de regeling is maximaal tweehonderd miljoen euro beschikbaar.
Het NIVRA heeft naar aanleiding van de wijzigingen de aandachtspunten bij de controle van de wtv-aanvraag aangepast. Zie voor die aandachtspunten: www.nivra.nl (thema assurance).
Eijffinger: ‘Vergeet Bazel II, tijd voor Bazel III’
Bazel II moet niet wereldwijd worden ingevoerd. Het nieuwe stelsel van kapitaalsvereisten voor banken, dat in Europa begin dit jaar in werking trad, moet worden omgebouwd tot een ‘Bazel III’. Dat zegt Sylvester Eijffinger, hoogleraar monetaire economie aan de Universiteit van Tilburg, in een advies aan het Europese Parlement.
Eijffinger is lid van het Panel van Economische en Monetaire experts, dat het Europese Parlement bijstaat in monetaire discussies met de Europese Centrale Bank. Politiek is inmiddels vastgesteld dat het toezicht op banken ‘versterkt en uitgebreid’ moet worden maar over de vraag hoe dat er in de praktijk uit moet zien, is nog geen beslissing genomen.
Met de markteisen meebewegende criteria, dat is een van de drie wijzigingen die Eijffinger voorstelt. “Het belangrijkste is dat deze crisis het failliet aantoont van het systeem dat banken zelf hun risicomodellen ontwikkelen op grond waarvan de minimale hoeveelheid aan te houden kapitaal wordt bepaald”, zei hij eind november 2008 tegen Accountant.nl. “Niemand kan meer ontkennen dat daarmee de kat op het spek gebonden is: er is per definitie sprake van een belangentegenstelling. Dit is de belangrijkste fout in het design van Bazel II.”
Samenvattend zegt Eijffinger niet zozeer te pleiten voor ‘meer’ toezicht, maar wel voor ‘slimmer’ toezicht. “De toezichthouders moeten zich er beter van vergewissen dat ze de mechanismen begrijpen waar banken, bestuurders en investeerders onderdeel van zijn. Dan kun je heel gericht ingrijpen op de pijnpunten, zonder te vervallen in nog meer algemene regels.”
Jaaroverzicht 2007/2008 ‘NIVRA in debat’
Het NIVRA-jaaroverzicht 2007/2008 is verschenen. De relatie met het maatschappelijk verkeer vormde een centraal thema gedurende het verslagjaar. De opening van het nieuwe pand was het startsein voor een reeks ontmoetingen tussen accountantsberoep en maatschappij. Het jaaroverzicht, met als titel ‘NIVRA in debat’, sluit hier op aan en geeft een overzicht van de vele activiteiten die dit jaar hebben plaatsgevonden.
Het Jaaroverzicht is te downloaden van de NIVRA-site. Gedrukte exemplaren kunnen worden opgevraagd bij de NIVRA-bibliotheek.
Eerlijkheid ‘accountants’ tussen begrafenisondernemers en journalisten
In de jaarlijkse Gallup-ranglijst van beroepen naar perceptie over eerlijkheid en ethiek staan accountants (in de Amerikaanse betekenis, dus inclusief ‘boekhouders’) dit jaar net onder begrafenisondernemers en net boven journalisten. Slechts 38 procent van de respondenten kwalificeert hun eerlijkheid en ethische standaard als ‘(zeer) hoog’. De als eerste geëindigde verpleegsters (m/v) scoren scoren ruim het dubbele. Begrafenisondernemers en journalisten zitten respectievelijk op 47 en 25 procent.
Gunstig is wel dat slechts acht procent van de respondenten de eerlijkheid en ethiek van accountants ‘laag of zeer laag’ inschat. Bankiers scoren slechts bij 23 procent van de respondenten ‘(zeer) hoog’, twaalf procent minder dan in 2007. Het allerbelabberdst scoren lobbyisten. Slechts vijf procent van de ondervraagden beschouwt de ethische standaard van deze beroepsbelangenbehartigers als ‘(zeer) hoog’, 64 procent spreekt van ‘(zeer) laag’.
Correctie artikel ‘Kijken in de keuken’
In een van de vetgedrukte citaten bij het artikel ‘Kijken in de keuken’ in het decembernummer (pagina 32) is een cruciale letter weggevallen. Het citaat ‘In de Wta is een vrijwaring opgenomen …’ moet luiden ‘In de Wta is geen vrijwaring opgenomen …’. De tekst in het artikel zelf is correct.
Steven Maijoor: ‘Zware discussies accountants en banken’
“De waardering van activa is de inzet van zeer zware discussies tussen bankbestuurders en hun accountants.” Dat zei AFM-directeur Steven Maijoor op 24 november 2008 tijdens het seminar ‘Corporate Governance na de kredietcrisis’ in de Industrieele Groote Club in Amsterdam. Naast Maijoor debatteerden de oud-bankiers Erik van de Merwe (oud-Fortis) en Dolf van den Brink (oud-ABN AMRO) en corporate governance-specialist Paul Frentrop (APG Groep) daar over oorzaak en gevolgen van de financiële crisis.
Maijoor is erg benieuwd naar wat financiële instellingen rapporteren over eventuele verdere verliezen op hun hypothekenportefeuilles. “En het is ook moeilijk, want objectieve waarderingsmaatstaven zijn in veel gevallen nog steeds niet voorhanden.”
Namens de Europese toezichthouders op de effectenhandel wees Maijoor op de ‘toezichtconcurrentie’ die internationaal een rol speelde. “Er was een klimaat ontstaan waarin toezichthouders, met name die in Amerika en het Verenigd Koninkrijk, onderling concurreerden om het financiële partijen niet al te lastig te maken. Ook Nederland wilde zich graag profileren als financieel centrum, dus ook als AFM kregen we te horen: Kom, doe niet zo moeilijk met die vergunning, of met de eisen aan die prospecti.”
Resultaatbeloning cfo en cro ‘bizar’
Sprekend over de bonussencultuur noemde oud-bankier Van den Brink het bizar dat zelfs cfo’s en cro’s (chief risk officers) meedeelden in resultaatgerelateerde beloningsschema’s. “Je moet in elk geval de onafhankelijkheid van deze bestuurders zeker stellen.”
Ook betwijfelde hij of deze managers en zelfs de eindverantwoordelijke ceo’s zich wel de mate van risicoconcentratie op de balans van hun bank hebben gerealiseerd, zoals het risico van waardedaling van Amerikaans onroerend goed. Zijn voormalige Fortis-tegenvoeter Van de Merwe voegde daaraan toe: “Bij stresstests had dat aan het licht moeten komen. Maar niemand dacht er aan scenario’s te testen waarin markten volledig illiquide zijn geworden.”
(Zie voor cfo-beloning en risicomanagement ook het november- en decembernummer.)
Valse KvK-facturen in omloop
Duizenden ondernemers dreigen het slachtoffer te worden van een organisatie die zich voordoet als de Kamer van Koophandel (KvK). Er zijn valse facturen in omloop die bijna identiek zijn aan de factuur die ondernemers jaarlijks in januari van de KvK ontvangen. Er staat op dat de bijdrage is voor vermelding op ‘KvKHandelsregister.nl’. Ook de website is een nauwgezette kopie van die van de KvK, evenals het logo op de factuur. De KvK heeft inmiddels aangifte gedaan bij de politie. Een voorbeeld van de valse factuur is te bekijken op www.kvk.nl/Nieuws/valsefacturenkvkinomloop.asp.
AFM komt met (macro-)risicoverklaring
De Autoriteit Financiële Markten gaat in zijn jaarverslagen een risicoverklaring opnemen waarin wordt gemeld welke (macro-)risico’s de toezichthouder in de markt signaleert. Dat zei AFM-voorzitter Hans Hoogervorst op 7 december 2008 in het televisieprogramma Buitenhof. Hij refereerde daarbij aan uitspraken van Jules Muis, in een “inspirerend gesprek” een week eerder in hetzelfde programma. Jules Muis, oud-controller van de Wereldbank, voormalig chief internal auditor van de Europese Commissie en auteur van een weblog op Accountant.nl, herhaalde daar onder meer zijn eerdere pleidooi voor een verplichte verklaring waarin (internationale) toezichthouders zich uitspreken over mogelijke systeemrisico’s. Die zou idealiter moeten luiden: “Wij zien geen zwakheden die het ordelijk functioneren van de markten in gevaar kunnen brengen.”
Volgens Muis zou zo’n verplichting een effectief middel zijn om financiële risico’s en crises als de huidige, tijdig te signaleren. De door Muis voorgestelde verklaring vindt de AFM-baas “een beetje te ver gaan”, maar “wat wij van nu af aan wel zullen doen is in het jaarverslag een risicoverklaring opnemen waarin wij concreet zeggen welke risico’s wij in de markt zien”, meldde hij. “In april zullen we dat al gaan doen.”
Beide gesprekken zijn te zien via de desbetreffende nieuwsberichten op Accountant.nl of via de website van Buitenhof: www.vpro.nl/programma/buitenhof/afleveringen/.
Advocaten willen derdengeldrekeningen niet openstellen
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) is tegen het verstrekken van informatie over derdengelden aan de Belastingdienst en heeft de staatssecretaris van Financiën hierover schriftelijk geïnformeerd. De verplichting voor advocaten om derdengeldrekeningen open te stellen voor de Belastingdienst gaat ook gelden voor notarissen.
Het voorstel van de staatssecretaris volgde op een onderzoek door het Financieel Expertise Centrum in het kader van bestrijding van vastgoedfraude, eerder dit jaar. De NOvA beroept zich echter op het verschoningsrecht van advocaten. “Er is misschien een heel klein beetje winst te halen op het gebied van één aspect van criminaliteitsbestrijding. Morgen is er weer een andere vorm van criminaliteit die prioriteit heeft”, aldus algemeen secretaris Jan Suyver.
IFRS-jaarrekeningen vastgoedbedrijven 2007
Vrijwel alle grote vastgoedondernemingen pasten in 2007 het fair value model toe voor hun vastgoedbeleggingen. Dat is een van de conclusies uit onderzoek door PricewaterhouseCoopers van vijftig internationale IFRS-jaarrekeningen uit de vastgoedwereld in West, Centraal en Oost Europa, Scandinavië en Azië. Enkele andere belangrijke bevindingen zijn:
• Elf ondernemingen hebben in hun jaarrekening een samenvatting opgenomen van het taxateursrapport.
• De industry guidance wordt meer en meer opgenomen in de (toelichting bij de) jaarrekening, zoals een aangepaste intrinsieke waarde en direct en indirect resultaat.
Nog werkgelegenheid genoeg in Nederlandse accountancy
Terwijl uit Engeland berichten komen over ontslagen, lijkt de Nederlandse accountancy in personele zin nog geen pijn te lijden van de kredietcrisis. “Bij ons vallen geen ontslagen en er is ook geen vacaturestop”, meldt Chantal Obron, woordvoerster van Mazars. “Natuurlijk kijken wij kritisch naar onze vacatures, maar dat heeft er niet toe geleid dat we er minder van hebben.”
Dezelfde reacties komen van BDO en Grant Thornton, dat in Engeland reeds 225 banen schrapte. “Dit is bij ons niet aan de orde”, zegt woordvoerster Christine Elzen van Grant Thornton in Nederland. “Integendeel. Wij zijn nog steeds naarstig op zoek naar nieuwe medewerkers.”
De reacties volgen op een bericht in het Financieele Dagblad dat bij de consultancytak van Deloitte banen vervallen. Woordvoerster Marie-Christine Lanser bevestigt dat daar vijftig banen vervallen, één procent van het totaal aantal consultants. “Maar voor de hele organisatie zijn wij nog steeds op zoek naar talent”, voegt ze daar aan toe. Deloitte probeert de boventallige consultants elders in de organisatie te herplaatsen.
Volgens het FD-bericht zijn bij PwC en KPMG nog geen banen vervallen. De situatie bij Ernst & Young is niet bekend.
Ook BDO-woordvoerder Daan van den Broek zegt dat de crisis nog niet doorwerkt in de vraag naar personeel. “Een vacaturestop is niet aan de orde, gezien onze groeiambities. Wij zijn misschien iets minder kwetsbaar dan kantoren met alleen grote klanten. Als de vraag bij zo’n grote klant sterk vermindert, is dat bij de accountant direct voelbaar.”
Nederlandse bonuscultuur in Europese middenmoot
De bonuscultuur in Nederland is relatief bescheiden. De gemiddelde bonus van hogere managers bedraagt hier ruim een derde van het vaste salaris. In veel andere Europese landen is dat hoger, zo blijkt uit onderzoek van human resources-bureau Watson Wyatt. Relatief het hoogst zijn de bonussen in Griekenland en Luxemburg, gemiddeld 55 en 51 procent van het basissalaris. In Denemarken zijn de bonussen van managers met 28 procent het kleinst in verhouding tot het vaste salaris. Middenmanagers in Europa ontvangen als bonus zelden meer dan vijftien procent van het basissalaris, ‘junioren’ komen nauwelijks boven de tien procent uit.
NVP-NIVRA-workshop private equity
Op dinsdag 2 december 2008 vond bij het NIVRA onder leiding van dagvoorzitter Karin van Hulsen (NIVRA) de tweede workshop Private Equity plaats, een gezamenlijk initiatief met de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP). Sprekers en deelnemers discussieerden over informatieverstrekking en consolidatie.
Koos Teule (Gilde Buy Out Partners) benadrukte het belang om investeerders tevreden te houden zodat ze volgende keer weer in het private equity fonds investeren. Er is daarom veel aandacht voor informatieverstrekking. Gelukkig komen de belangen van investeerders en fund manager goed overeen. Er blijft veel discussie over de fair value-waardering van private equity-investeringen. Het zal moeilijk worden om in het vierde kwartaal van 2008 tot goede waarderingen te komen - de waarde zou dertig tot vijftig procent lager kunnen zijn. Het is belangrijk om de (grondslagen voor) de waarderingen duidelijk en consistent uiteen te zetten voor de investeerders.
Yvonne Harlaar (Greenfield Capital Partners) belichtte de informatiebehoefte van het private equity fonds zelf over de eigen investeringen. Zij gaf aan dat private equity-fondsen lastige aandeelhouders zijn, die vragen stellen waarop de ‘portefeuilleondernemingen’ nog niet altijd zijn ingespeeld. De fondsen steunen op de accountantsverklaring bij die ondernemingen, maar willen ook vooruitkijken en hebben ook niet-financiële informatie nodig.
Gerard van Santen (Ernst & Young) ging in op consolidatievereisten en -vrijstellingen. Consolidatie heeft een grote impact op de cijfers en levert een wezenlijk ander beeld op. Met name bij IFRS zijn de vereisten voor consolidatie vrij strikt. Bij Dutch GAAP kan gebruik worden gemaakt van consolidatievrijstelling als er een concrete exit-strategie is. Van Santen ging ook in op onzekerheden in de waardering. Het is de vraag of je nog steeds hetzelfde model - waarin wordt uitgegaan van beurskoersen - kunt hanteren in een wereld die sterk is veranderd. Wellicht is het nu de tijd om te gaan werken met minder observable inputs en meer met discounted cashflows. Ook hij benadrukte het grote belang van communicatie hierover naar de investeerders.
Arwin van der Linden en Pieter Middelhoven (beiden PwC) lieten zien dat consolidatie in de praktijk een aantal ‘issues’ kan opleveren. Het voor consolidatievrijstelling vereiste concrete exit-plan is niet altijd voorhanden. Verder bepleiten zij meer aandacht voor complianceaspecten bij deal structuring. Accountants kunnen hier een rol in spelen, maar moeten niet op de stoel van de portefeuilleonderneming gaan zitten.
Ook na deze tweede workshop blijft er nog voldoende stof over voor discussie. Wellicht dat in een derde workshop fair value nog een keer aan de orde kan komen, inclusief de vraag of een ‘schone’ goedkeurende verklaring kan worden afgegeven.
Rinnooy Kan invloedrijkste, acht RA’s in Top 200
SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan is de invloedrijkste Nederlander. Althans, volgens de derde editie van de Top 200 van de Volkskrant, gebaseerd op een netwerkanalyse door de Universiteit van Amsterdam. In de Top 200 staan acht registeraccountants, van wie twee - Jaap van Manen en Herman Dijkhuizen - nog werkzaam zijn in het openbaar beroep.
Rinnooy Kan (tevens lid van de raad van advies van het NIVRA) kwam ook vorig jaar als nummer één uit het onderzoek naar voren. Elco Brinkman (voorzitter Bouwend Nederland) behield zijn tweede positie. Philips-topman Gerard Kleisterlee klom van de vierde naar de derde plaats, ten koste van Shell-topman Jeroen van der Veer die naar de negende positie terugzakte.
Verplicht leveren in XBRL
Als dit nummer van ‘de Accountant’ verschijnt heeft de Amerikaanse beurswaakhond Securities and Exchange Commission (SEC) een final rule gepubliceerd over het verplicht gebruik van XBRL door beursgenoteerde ondernemingen in de VS. Voorzitter Christopher Cox kondigde dat begin december 2008 aan in een speech bij de Amerikaanse beroepsorganisatie van accountants AICPA. In mei 2008 besloten de SEC-leden hiertoe een voorstel te doen. De verplichting om rapportages in XBRL aan te leveren gaat volgens het voorstel in eerste instantie gelden voor bedrijven met een marktkapitalisatie van minimaal vijf miljard dollar. Later volgen de andere ondernemingen.
Stuiveling: ‘Accountants, steek koppen bij elkaar’
“Over wat accountants meemaken bij de eigen individuele klanten moeten ze de koppen bij elkaar steken. Daar schiet de samenleving iets mee op.” Met deze woorden bepleitte Saskia Stuiveling tijdens de Accountantsdag van 26 november 2008 een vorm van maatschappelijke early warning door het accountantsberoep. Ook minister van Financiën Wouter Bos riep accountants op “proactief en alert” te zijn.
Tijdens de afsluiting kwam Helderman terug op dit onderwerp. Hij benadrukte dat onderscheid moet worden gemaakt tussen individuele accountants en het beroep als collectief. “Een individuele accountant is verantwoordelijk voor dat individuele bedrijf. Hij heeft een lijn naar de commissarissen en het audit committee.” Daarnaast speelt volgen hem ook de geheimhoudingsplicht een rol. “Iets anders is dat je je kunt afvragen of we als beroep onze signalerende functie naar het maatschappelijk verkeer optimaal uitvoeren”, aldus Helderman. “Accountants doen enorm veel kennis op bij cliënten. Als beroepsgroep moet je misschien collectief iets met die kennis doen en een keer je vinger opsteken. Natuurlijk moet dat weloverwogen, je moet er elke keer goed over nadenken, maar we zouden dat iets meer kunnen doen. Bij de opening van het nieuwe NIVRA-pand dit voorjaar heb ik daar al iets over gezegd, en we zijn als NIVRA nu alweer iets verder met het uitwerken van dit initiatief. Belangrijk is dan wel dat we ook gehoord worden, en dat er naar wordt geluisterd.”
Zie ook pagina 32.