Magazine 01 januari 2006

Keer het tij in de strijd tegen de schaarste!

Het daadwerkelijk realiseren van collegeluwe periodes door middel van één maand fulltime college, een cultuuromslag bij de accountantskantoren, promoten op middelbare scholen en afscheid nemen van het up or out-principe. Enkele in het oog springende voorstellen waarmee de Vereniging van Accountancy Studenten (VAS) het tekort op de arbeidsmarkt wil oplossen.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 5, 2006

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

In juni 2003 presenteerde de VAS in haar huisorgaan Achter de Komma de resultaten van de enquête over de werk-studiecombinatie. Dat onderzoek bood aanknopingspunten voor maatregelen om de instroom in de accountancy te vergroten en de uitstroom te verkleinen. Was de VAS twee jaar geleden nog een roepende in de woestijn, in 2005 lijkt die woestijn zich verplaatst te hebben naar ons kikkerlandje. Dat zou tevens de onwaarschijnlijk hoge temperaturen in september en oktober verklaren.

Het groeiende tekort aan personeel in de accountancy is de aanleiding geweest voor de heroriëntatie op de werk-studiecombinatie en voor het NIVRA aanleiding om een commissie op te richten die concrete plannen gaat formuleren. Een initiatief dat de VAS toejuicht, mits de concrete plannen ook gaan resulteren in concrete acties. Want het tijdperk van discussie is wat ons betreft voorbij!

Naast de vergrijzing, die de komende jaren de vraag naar accountants verder zal aanwakkeren, erkent de VAS als de belangrijkste oorzaken van het personeelstekort in de accountancy:

• de (on)aantrekkelijkheid van de werk-studiecombinatie;
• de (on)aantrekkelijkheid van de werkomstandigheden, waardoor de uitstroom uit het openbaar beroep hoog is;
• het imago van het beroep accountant;
• het up or out-principe;
• het vissen in een te kleine vijver.

Tegen deze achtergrond heeft de VAS een aantal oplossingsrichtingen geformuleerd. De VAS denkt de aantrekkelijkheid van de werk-studiecombinatie te kunnen verbeteren door: het verlagen van de werkstudiedruk en het aanbieden van betere studiefaciliteiten, bijvoorbeeld het geven van bonussen bij een goede studievoortgang. Zo zou het aanbieden van een volledige maand fulltime college, bijvoorbeeld van medio juni tot medio juli, de studiedruk in het voorjaar wegnemen. De studenten hebben dan een betere slagingskans doordat het tentamen kort op de colleges volgt en doordat ze, anders dan in het voorjaar, meer tijd hebben om zich in de stof te verdiepen.

De aantrekkelijkheid van de werkomstandigheden (oorzaak twee) moet verbeterd worden. Ter illustratie: uit het Accountancy Beloningsonderzoek 2005 (zie ‘de Accountant’, oktober 2005) blijkt dat 64 procent van de openbaar accountants overweegt om binnen vijf jaar buiten de accountancy te gaan werken. De oplossingen moeten volgens de VAS vooral gevonden worden in: het verminderen van de werkdruk, het stimuleren van parttime werken, en het verbeteren van de secundaire arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld de vergoedingen voor kinderopvang. Accountancy is geen half-negen-tot-vijf-baan. Wie om vijf uur gaat opruimen, roept de vraag ‘Heb je een vrije middag genomen?’ over zich af.

De bevinding uit de genoemde VAS-enquête van 2003, dat de respondenten gemiddeld zestig uur per week besteden aan werk en studie, spreekt boekdelen. Een cultuuromslag bij de accountantskantoren is dan ook noodzakelijk. En het heilig huisje dat je als accountant niet parttime kunt werken, is niet meer van deze tijd!

Het imago van het beroep (oorzaak drie) is door de schandalen van de afgelopen jaren weliswaar minder stoffig geworden, maar desondanks kleven aan het beroep accountant nog altijd vooroordelen. Met behulp van jonge assistent-accountants zal derhalve ook op middelbare scholen het beroep veel meer gepromoot moeten worden. Niet in de laatste plaats geeft het wegvallen van het vak boekhouden hier aanleiding toe. Zowel voorafgaand aan de keuze van een vakkenpakket als in latere jaren van de middelbareschoolopleiding, moeten scholieren voor het beroep worden geënthousiasmeerd.

Verder is het up or out-principe niet meer van deze tijd! De VAS is van mening dat oudere werknemers moeten kunnen aanblijven in een eindfunctie als controleleider. Zij kunnen optreden als mentor van de nieuwe generatie accountants en hun vaktechnische kennis en ervaring zijn van niet te onderschatten betekenis. Niet iedereen kan en zeker niet iedereen wil doorgroeien naar een toppositie binnen de organisatie. Veel werknemers zoeken naar evenwicht tussen werk en privé. Accountantskantoren dienen in deze ontwikkeling mee te gaan.

Tot slot de laatste oorzaak: het vissen in een te kleine vijver. Dit kan volgens de VAS worden opgelost door de wervingsacties niet alleen te beperken tot studenten bedrijfskunde, maar breder te kijken. HEAO MER (management, economie en recht) is een goed voorbeeld. Ook academisch geschoolden kunnen zich het accountantsvak eigen maken aan de hand van een duaal opleidingstraject. De bestaande opleidingstrajecten zijn onvoldoende toegespitst op studenten die reeds academisch geschoold zijn en derhalve onaantrekkelijk voor deze doelgroep. Een relatief kort opleidingstraject moet de oplossing bieden. Daarbij moeten werkgevers wel bereid zijn om te investeren in bijvoorbeeld één jaar fulltime studie voorafgaand aan de inzet in de accountantspraktijk.

Noot
Johan Nelemans (25) is controleleider bij Mazars en bestuurslid van de Vereniging van Accountancy Studenten (VAS). Tijdens de Accountantsdag 2005 was hij inleider van de deelsessie ‘Strijd tegen schaarste: afkalving op de arbeidsmarkt’.