Magazine 01 februari 2004

Langzame overstap

Bij beursgenoteerde ondernemingen zijn de International Financial Reporting Standards vanzelfsprekend, maar ook mkb-bedrijven zullen de komende jaren de overstap moeten gaan maken. Erg vlot loopt dit echter niet.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 6, 2004

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Wat is de reden voor deze langzame implementatie? Gert-Jan Jordaan, registeraccountant bij AREP-Accountants en docent bij NIVRA-Nyenrode, heeft zich de afgelopen jaren gespecialiseerd in de vraag in hoeverre het midden- en kleinbedrijf in de verslaggeving meegaat met de IAS-invloed op de Nederlandse richtlijnen. Jordaan geeft allereerst aan dat nog lang niet tot alle betrokkenen is doorgedrongen dat heel veel International Accounting Standards al zijn verwerkt in de Nederlandse richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving.

“Mkb-accountants blijven de nadruk leggen op de fiscale jaarrekening, die uitgaat van het voorzichtigheidsbeginsel in de activawaardering. Voor de andere relevante informatie, zoals fair value, waar juist IAS zich op richt, bestaat nog weinig belangstelling. ‘Dat zal allemaal wel’, is nu nog de stemming.”

Factuur

Daar komt volgens Jordaan bij dat ook de gebruikers van de jaarrekening in de mkb-sector niet echt geïnteresseerd zijn in de typische IAS-aspecten. Hij wijst erop dat deze internationale verslaggevingsregels zich toch met name richten op meer transparantie naar beleggers in beursgenoteerde aandelen.

“Binnen het mkb is dat in heel veel gevallen de directeur-grootaandeelhouder, die over het algemeen toch wel weet hoe zijn bedrijf er op een bepaald moment voorstaat. Voor hen heeft de extra informatie weinig toegevoegde waarde. Bovendien hebben kleine ondernemingen nauwelijks iets te maken met de waardering van financiële instrumenten, een van de stokpaardjes van de IAS-richtlijnen.”

Het kostenaspect wordt dan ook belangrijk. Wanneer de accountant in z’n werk toch aandacht besteedt aan zaken die zijn gerelateerd aan IFRS, dan zal de ondernemer volgens Jordaan met gefronste wenkbrauwen diens factuur bekijken. “Zij hebben liever dat de accountant fiscaal gezien de meest gunstige cijfers opstelt.”

Cultuuromslag

Een ander punt is volgens Jordaan dat mkb-accountants in veel gevallen moeite hebben met het principe van reële waarde. Zij beschouwen dat als een cultuuromslag. “Zij zijn over het algemeen erg voorzichtig. Niet alleen vanuit het oogpunt van de fiscale consequenties, maar ook vanuit de adviesrol die zij hebben richting de mkb-ondernemer.” Jordaan vindt dat de accountant in deze adviesrol de ondernemer in veel gevallen tegen zichzelf in bescherming neemt.

“De accountant is erg gericht op continuïteit op de lange termijn van de onderneming. Zo zal hij bijvoorbeeld afraden om ongerealiseerde waardestijging, die bij IFRS als winstpost op de resultatenrekening terechtkomt, uit te keren aan de directeur-grootaandeelhouder.” Kleine ondernemingen hebben volgens Jordaan onvoldoende kennis in huis over ‘earnings management’ en zijn daarbij aangewezen op het advies van hun accountant.

Banken

Een andere gebruikersgroep betreft de bancaire wereld. Vinden banken het van belang dat mkb-ondernemingen overstappen op IFRS in hun verslaggeving? En heeft dit wellicht gevolgen voor de kredietvoorwaarden die banken stellen aan deze ondernemingen? In een belrondje langs de grote Nederlandse banken blijkt dat de meeste hieromtrent nog geen concreet beleid hebben geformuleerd. ‘Het is nog in studie’, is de reactie van zowel ING Bank, ABN Amro, Fortis als Rabobank, marktleider binnen het Nederlandse midden- en kleinbedrijf.

Jan Kool, voormalig lid van de Commissie Jaarverslaggeving van het NIVRA, docent aan de Erasmus Universiteit en werkzaam bij de afdeling Control van de Rabobankgroep wil wel reageren. “De eisen die de Nederlandse richtlijnen nu stellen aan de mkb-verslaggeving bevatten al heel veel IAS-elementen. Tot goedkopere funding leidt het vervaardigen van een IFRS-jaarrekening dan ook niet. Meestal bevat de jaarrekening, die vaak pas vele maanden na afloop van een boekjaar verschijnt, voor de accountmanager van de Rabobank niet heel erg veel nieuwe relevante informatie.”

Volgens Kool hebben de accountmanagers een dagelijkse vinger aan de pols bij mkb-bedrijven, die over het algemeen werken met maar één huisbankier. Voor hen is meer actuele informatie direct beschikbaar, zoals de ontwikkeling van de kasstroom (rekening-courantstanden) en van de zekerheden, bijvoorbeeld debiteuren en de bedrijfsvoering in het algemeen. Dat zijn volgens Kool de belangrijke punten in de beoordeling. “Als de bedrijfsvoering twijfelachtig is wordt het voor een ondernemer wel heel moeilijk om een lening rond te krijgen bij de bank.”

Hij verwacht dan ook niet dat de Rabobank op korte termijn met de eis komt dat kleinere ondernemingen verplicht hun verslaggeving op basis van IFRS moeten aanleveren. Zeker voorlopig kunnen de kleinere ondernemingen volstaan met een jaarrekening die voldoet aan huidige voorschriften.

Nuttige informatie

En zo stimuleert geen van de desbetreffende partijen het actief gebruik van IFRS binnen het midden- en kleinbedrijf. De bedrijfseigenaar niet, de accountant niet en ook de accountmanager van de bank niet.

Gert-Jan Jordaan vindt dit geen goede zaak: “Te veel wordt er nog van uitgegaan dat de verslaggeving hetzelfde is als vijf jaar geleden. En dat terwijl de internationale standaarden steeds meer in de Nederlandse richtlijnen worden overgenomen.” Los van de verplichting die dat voor ondernemers en accountants met zich meebrengt, vindt Jordaan dat IFRS op zichzelf ook nuttige informatie biedt. Als voorbeeld geeft hij de verwerking van goodwill bij een overname. Op basis van IFRS zal het goodwillbedrag lager uitvallen dan met de oude Nederlandse richtlijnen. “In de onderhandelingen met de bank kan dat niet ongunstig uitwerken. Een bank zet immers meteen een streep door de goodwill, omdat het als onderpand totaal ongeschikt is.”

Vrijstellingen

Op het internationale vlak is er wel enige beweging rond de invoering van IFRS voor het midden- en kleinbedrijf. De International Accounting Standards Board ziet in dat een aantal richtlijnen voor grote beursgenoteerde ondernemingen wel maar voor kleine bedrijven geen relevantie heeft. Medio dit jaar wordt daarom een notitie gepubliceerd die naar alle waarschijnlijkheid een aantal vrijstellingen zal geven.

Op dit moment kennen de Nederlandse richtlijnen al een aantal vrijstellingen voor het mkb. Gert-Jan Jordaan noemt twee relevante items: “Het publiceren van een kasstroomoverzicht is niet verplicht, en ook hoeven dochterondernemingen niet verplicht te worden geconsolideerd.”

Ten aanzien van de waardering van financiële instrumenten verwacht Jordaan dat de waarderingsgrondslagen en de toelichting daarop voor grote en kleine bedrijven hetzelfde blijven en dat de IASB niet met vrijstellingen komt. “Voor het mkb is dan eigenlijk alleen de waardering van de effectenportefeuille op de balans van belang. Hedge accounting, swaps en converteerbare obligaties zul je in deze branche niet tegenkomen.”

IASB-besluiten over IFRS voor het mkb (september 2003)

• De IASB gaat verslaggevingsrichtlijnen ontwikkelen die passend zijn voor mkb-ondernemingen.
• De IASB beschrijft de karakteristieken van mkb-ondernemingen op een kwalitatieve en níet op een kwantitatieve manier.
• Bij aanpassingen van de basisprincipes van IFRS zijn de informatiebehoeften van de gebruikers van de mkb-jaarrekeningen het uitgangspunt.
• Hetzelfde geldt voor aanpassingen ten aanzien van disclosure en presentatie.
• Deze aanpassingen hebben geen betrekking op waarderingsvraagstukken. Versimpelingen zijn alleen toegestaan aan de hand van argumenten op het vlak van de informatiebehoeften van de gebruiker en een kosten-/batenanalyse. Over elke aparte zaak zal de IASB een afzonderlijke beslissing nemen.
• Wanneer bepaalde zaken in IASB SME GAAP* niet worden behandeld, dan zijn de volledige IFRS-richtlijnen een geldige achtervang.
• IASB SME GAAP wordt gepubliceerd in een afzonderlijke uitgave.

* SME staat voor Small and medium-sized enterprises. GAAP voor Generally Accepted Accounting Practises.