Het gaat niet om groot of klein, maar om ons vak
Marcel Karman en Aad van Klaren kregen veel bijval voor hun opinie over ‘doorgeschoten commercialisering’ (‘de Accountant’, juli/augustus 2003). Maar er was ook kritiek, onder meer van Arno Scheepers. Een reactie en aanvulling. ‘Het gaat niet om groot versus klein’.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 6, 2004
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Marcel Karman en Aad van Klaren
Onze stelling in het juli/augustusnummer van ‘de Accountant’ (2003) luidde: ‘De door de accountants zelf ingestelde beroepsregels raken niet de kern van de vertrouwenscrisis: de doorgeschoten commercialisering. Accountants moeten terugkeren naar het eigenlijke vak.’ Veel mensen delen onze hartenkreet. Dit blijkt ook uit de reacties op de NIVRA-website. Nooit eerder vertoonde een uitslag op een ‘webstelling’ zo’n eenduidig beeld: ruim negentig procent van de respondenten is het ermee eens.
Het onderwerp vindt brede belangstelling. Naast de commentaren van Gert Smit in de oktober- en novembernummers van ‘de Accountant’ zegt de titel van het interview met Herman Wijffels in het novembernummer genoeg: ‘Commercialisering is doorgeschoten’. In december discussiëren Kees van Tilburg en Ruud Dekkers over de pro’s, contra’s en risico’s van full service. Tot slot spreekt de nieuwe voorzitter Frans van der Wel zich in het januarinummer 2004 helder uit tegen grensverkenningen bij controle en advies.
Daarentegen lazen en ontvingen wij ook minder instemmende reacties. In het decembernummer 2003 van ‘de Accountant’ reageert Arno Scheepers kritisch (namens de redactie van ‘Achter de Komma’). Onze mening zou slechts het vooroordeel van een klein accountantskantoor betreffen. Jammer dat onze mening zo is overgekomen, want wij willen niet overkomen als het braafste jongetje van de klas.
Kennelijk wekken wij de indruk onze kritiek alleen te richten op de grote kantoren. Dit is nadrukkelijk niet onze bedoeling. Wij hebben vooral grote moeite met kantoren - groot of klein - die het beroep uitoefenen ten koste van de beroepsethiek. Die is gebaseerd op beginselen als vertrouwen, vakbekwaamheid, onafhankelijkheid en onpartijdigheid.
Wij vroegen ons af of een groeiende klantenomvang en internationalisering moeten uitmonden in ‘full service’. Terecht menen sommigen dat ook kleinere kantoren een uitgebreidere dienstverlening willen bieden, maar dit eenvoudig niet kúnnen. Bovendien ziet men bij de kleine kantoren regelmatig de combinatie van controle- en samenstellingsopdrachten. Uit eigen waarneming kunnen wij vaststellen dat dit laatste bij alle typen kantoren gebeurt.
Scheepers meent dat de kleine kantoren daarbij nog afhankelijker zijn van hun klanten omdat het wegvallen van een klant steeds moeilijker is op te vangen. Dat laatste betwijfelen wij. Is het wegvallen van een grote klant (bijvoorbeeld een beursfonds) bij een groot kantoor niet even moeilijk op te vangen als een grote klant voor een klein kantoor?
Maar er is al veel ten goede gekeerd. De meeste grote kantoren hebben afscheid genomen van de adviesdiensten die het minst bij de accountantsrol passen, en de overblijvende advieswerkzaamheden in gespecialiseerde afdelingen ondergebracht. Onze kritiek richt zich op de steeds verdergaande vercommercialisering, naar groot, groter, grootst. Niet in omvang van het kantoor, maar in omvang en aard van de dienstverlening. En in omvang van de beloning. Het gaat dus niet om een onderscheid tussen groot en klein, maar om vertrouwen en onze beroepsethiek. Wij kennen veel collega’s die deze ethiek hoog houden. Zeker ook bij de grote kantoren.
Laten wij duidelijk zijn: er is niets mis met een commerciële instelling. Commercie en concurrentie zijn belangrijke peilers voor gezonde concurrentieverhoudingen en prijsvorming. Ook binnen ons vak. Maar aan commercie zijn per definitie grenzen verbonden, juist ook in ons vak. Herman Wijfels zegt het duidelijk: ‘Het allerbelangrijkste is niet de regelgeving maar dat accountants een serieuze discussie voeren over de vraag: Wat is onze missie? Back to basics, dat is het enige antwoord, terug naar de publieke vertrouwensfunctie … Laat zien dat commercie niet altijd preveleert’.
Dan de regels, de kern van ons aanvankelijke betoog. Regels zijn slechts een middel en geen doel op zich. Dit geldt ook voor partnerroulatie, waarvan Scheepers zich afvraagt hoe Dubois & Co. hiermee omgaat. Ook wij passen dit principe toe. Partnerroulatie neemt overigens niet het risico weg dat een partner een opdracht wil behouden ten koste van een rechte rug.
Tot slot nog het NIVRA en de beeldvorming over ons vak. Met tevredenheid stellen wij vast dat het NIVRA met verve probeert de verwachtingskloof te dichten. Of beter nog: het vertrouwen probeert te herstellen. Echter, de kloof kan niet alleen worden verminderd door de maatschappij duidelijk te maken wat we doen. Misschien moeten wij op een aantal punten ons doen en laten aanpassen aan wat de maatschappij van ons verwacht. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Laten we nu stappen zetten. Stappen die a-commercieel kunnen zijn, die pijn kunnen doen. Ter wille van het herstel van vertrouwen. In ons vak en in de mensen die dat uitoefenen en het behoud van de natuurlijke adviesfunctie.
Met Scheepers stellen wij vast dat ‘accountant zijn’ nog leuk is! Wij hebben niet beoogd de discussie te laten gaan over ‘groot’ en ‘klein’. De discussie moet gaan over het herstel van vertrouwen in de onafhankelijkheid en professionaliteit van de accountant. Onafhankelijkheid die zeker niet alleen met regels geborgd kan worden. Onafhankelijkheid is vooral een houding en een gevoel dat je niet wilt verliezen.
Noot
Beide auteurs zijn vennoot van Dubois & Co. Marcel Karman is lid van de Commissie Controlevraagstukken en Richtlijnen van het NIVRA. Aad van Klaren was tot begin juni 2003 voorzitter van de gebruikersdelegatie van de Raad voor de Jaarverslaggeving.