Spookcijfer: Belastingparadijs Nederland kost geen 16 miljard
Nederland loopt 16 miljard euro mis aan winstbelasting door slimme constructies van multinationals, zo concludeert het televisieprogramma Zembla in oktober. Zeker in crisistijd leidt dat tot mooie koppen in de krant en de onvermijdelijke vragen aan de minister.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 12, 2009
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Het ministerie van Financiën reageert niet in de uitzending zelf, maar weet de berekening van Geerten Michielse – de hoogleraar belastingrecht die de berekening uitvoerde – naderhand grondig onderuit te trekken. Helaas doet men dat met het accent op de verkeerde argumenten, waardoor ook daarna het beeld blijft bestaan dat Michielse gelijk heeft. Want staatssecretaris Jan Kees de Jager van Financiën legt in zijn reactie de nadruk op de concurrentiepositie van Nederland die het onmogelijk maakt om wat aan deze ‘misstanden’ te doen. Leest u even mee: “Professor Michielse kwam op dit bedrag door te berekenen wat het zou opleveren als Nederland zou gaan heffen over de winsten van buitenlandse dochterondernemingen. Hij vergat te zeggen dat dit zo slecht is voor de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven en voor de werkgelegenheid dat het naar alle waarschijnlijkheid geen extra opbrengst zou opleveren.”
Veel eenvoudiger dan dit defensieve antwoord was geweest om het cijfer te weerleggen. Dat doet de staatssecretaris wel, maar dat argument is veel dieper weggestopt in de brief, en wordt door de journalisten veelal gemist.
Waar het werkelijk om draait is dat de uitgangspunten van de berekening van Michielse niet deugen. Een voorbeeld verduidelijkt. Neem een Nederlandse machinefabriek die een bedrijf in Polen heeft gekocht. Het bedrijf betaalt in Nederland winstbelasting over de activiteiten in Nederland. En het bedrijf betaalt winstbelasting in Polen over de activiteiten in Polen. In de berekening van Michielse – die in de uitzending zijn berekening nota bene ook nog aan de conservatieve kant noemt – zou het bedrijf ook over die Poolse winst Nederlandse winstbelasting moeten betalen. Dat zou krankzinnig zijn en elke vorm van globalisering ontmoedigen: de Poolse dochter zou dan immers twee keer belasting moeten betalen. Terwijl de lokale concurrent die nog gewoon in Poolse handen is alleen de Poolse aanslag op de mat krijgt. Geen enkel weldenkende Nederlandse onderneming – zowel mkb-onderneming als multinational – zou het nog in zijn hoofd halen in het buitenland activiteiten op te zetten.
Het is onbegrijpelijk dat de media – Zembla incluis – die redenering niet hebben doorgeprikt, of op zijn minst die kant van het verhaal laten zien. Het verweer van de onderzoeker zelf is zwak.
Dat neemt overigens niet weg dat Zembla wel een relevant punt maakt dat multinationals in Nederland een flink arsenaal aan mogelijkheden hebben om belasting te ontwijken. Financiën ontkent dat niet en wijst naar een CBS-onderzoek waaruit het werkelijke probleem blijkt. De excessieve renteaftrek in de vennootschapsbelasting is bijvoorbeeld zo’n punt van aandacht: “Naar schatting gaat het hierbij om 1 à 2 miljard euro aan gederfde belastingopbrengsten.”
En SOMO concludeerde enkele jaren geleden dat ontwikkelingslanden ook worden getroffen door de Nederlandse constructies, voor een bedrag van tussen de 0,1 en 1 miljard euro.
Maar 16 miljard? Nee, dat is echt nergens op gebaseerd.