Magazine 01 december 2006

Accountant is geen corrector van overheid

“Deponeringsplicht raakt ook de accountant”, schrijft Cardi van Capelle in ‘de Accountant’ van oktober 2006. Die conclusie is juist stelt Jan Achten, maar om andere redenen dan de genoemde.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 4, 2006

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

De redenering van Van Capelle is: de plicht om jaarrekeningen te deponeren is een wettelijk voorschrift. Ook al handhaaft de overheid het voorschrift nauwelijks, niet deponeren blijft een wetsovertreding en heeft daarom consequenties voor de accountant. Die moet overwegen de opdracht terug te geven als niet alsnog wordt gedeponeerd. De overtreding kan overigens niet meer ongedaan worden gemaakt als de periode van dertien maanden na balansdatum voorbij is. Van Capelle zegt niet dat de accountant de opdracht moet teruggeven als de klant weigert alsnog te deponeren, alleen dat de accountant het moet overwegen. Voor mij mag het resultaat van die overweging steeds negatief uitvallen. Als de overheid zelf de plicht tot deponeren van jaarrekeningen niet behoorlijk implementeert en aan de handhaving steeds minder aandacht besteedt, moet de accountant dan wel gaan optreden?

Het voorschrift de jaarrekening te deponeren staat in de Vierde EG-richtlijn (artikel 47) en is overgenomen in artikel 2:394 BW. Overtreding is een economisch delict, zoals ook Van Capelle schrijft. Bij vervolging wegens niet deponeren volgt een boete van meestal € 1.000 (kleine BV) tot € 3.000 (middelgrote BV). Van vervolging van grote BV's ken ik geen boetevoorbeelden. De door Van Capelle genoemde hechtenis of werkstraf komt niet voor, ook niet voor recidivisten. Mij zijn voorbeelden bekend van vennootschappen die jaarlijks de boete betalen omdat zij weigeren te deponeren. Na betaling van de standaardboete is de plicht tot deponeren afgekocht en blijft het economisch delict zonder gevolgen voortbestaan. Kortom, Nederland dwingt de voorgeschreven deponeringsplicht niet af, dit in strijd met de Vierde EG-richtlijn. Sinds de Economische Controledienst, die de boetes uitdeelt, is samengevoegd met de FIOD, is van vervolging niet veel meer te merken. De FIOD stelt kennelijk andere prioriteiten. In dat licht lijkt het opmerkelijk dat slechts twaalf procent van de onderzochte bedrijven de deponeringsplicht niet heeft nagekomen.

De accountant dient zich uiteraard te houden aan weten regelgeving (de essentie van de Richtlijn voor de Accountantscontrole 250), maar ik kan uit RAC 250 niet halen dat de accountant een lakse overheid moet corrigeren, en dus roomser moet zijn dan de paus. Zoals Van Capelle de procedure beschrijft, dient de accountant de kwestie van niet-deponeren te bespreken met het bestuur (‘leiding’) van de vennootschap, en vervolgens de ‘organen belast met governance’ te informeren. Wie zijn dat? Belast met normhandhaving kan alleen een raad van commissarissen zijn. ‘Organen belast met governance’ is een erg basic omzetting van ‘those charged with governance’, zoals staat in de International Standards on Auditing die het Amerikaanse rechtssysteem als referentiekader hebben. Uit het ontbreken van vragen hierover valt te vrezen voor de leesfrequentie van RAC, hetgeen door de slechte leesbaarheid overigens niet opmerkelijk is.

Dit betekent allemaal niet dat de accountant zich dus maar geen zorgen moet maken over de deponeringsplicht. Dat moet hij wel, maar om een andere reden. Wat Van Capelle ziet als bijzaak (‘heeft ook gevolgen’) is in termen van gevolgen hoofdzaak: bij faillissement wordt in geval van overtreding van de deponeringsplicht aangenomen dat er sprake is van (onweerlegbaar) wanbeleid door de bestuurders en wordt (weerlegbaar) aangenomen dat dit wanbeleid een belangrijke oorzaak is van het faillissement en zodoende leidt tot bestuurdersaansprakelijkheid. Het hoort naar mijn mening tot de zorgplicht voor de accountant om het bestuur hier duidelijk op te wijzen.

Overtreding van de deponeringsplicht is er overigens niet alleen als er helemaal niet (tijdig) is gedeponeerd. Uit jurisprudentie (arresten A-Trans, Van Schilt en ManAktief) blijkt dat de deponeringsplicht ook is overtreden als de publicatiejaarrekening niet aan alle wettelijke eisen voldoet, bijvoorbeeld als de verplichte accountantsverklaring ontbreekt. Als een vennootschap in de publicatiejaarrekening bijvoorbeeld de informatie over de beloning van bestuurders wil weglaten, zal de accountant ook hier het bestuur duidelijk op moeten wijzen.

Kortom, deponeringsplicht raakt ook de accountant, maar anders dan Van Capelle bedoelt.

Noot
Jan Achten is BDO-pensionaris maar nog actief bij de NOvAA. 

Naschrift: Accountant heeft eigen verantwoordelijkheid

Zoals ook Jan Achten onderkent, heeft het niet nakomen van de publicatieplicht gevolgen voor de bestuurdersaansprakelijkheid. In het geval van faillissement kan dan sprake zijn van een omkering van de bewijslast, met alle gevolgen van dien.

In RAC 250 is helder beschreven hoe een accountant moet handelen als hij constateert dat zijn cliënt de wet heeft overtreden. Hierbij doet het niet ter zake of de overheid deze overtredingen ‘laks’ bestraft. De accountant dient zich niet te laten leiden door een slechte wetshandhaving, maar moet zijn eigen verantwoordelijkheid nemen.

De wetgeving is er immers niet voor niets.

Bij het uitvoeren van RAC 250 is de accountant geen corrector van de overheid geworden. Wij leggen geen boetes op, maar dienen wel onze rug recht te houden. Natuurlijk controleert de accountant zijn cliënt op meer punten en frequenter dan de overheid dat doet. Maar daarmee zijn wij nog geen verlengstuk van de overheid geworden, noch roomser dan de paus. De accountant is vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer en dient vanuit deze positie te handelen. Het maatschappelijk verkeer is de dupe van de gebrekkige deponering en de gebrekkige controle op de deponeringsplicht. Daarom zal een zichzelf respecterend accountant overwegen de opdracht terug te geven als zijn cliënt zich keer op keer aan die plicht wil onttrekken en de adviezen van zijn accountant ter zake niet wil opvolgen.

Voor geïnteresseerden: de definitie van een ‘orgaan belast met governance’ staat in de RAC. Onder deze organen valt inderdaad een raad van commissarissen, maar ook een raad van bestuur en zelfs de normale leiding van de huishouding kunnen als governance-orgaan worden gezien.

Cardi van Capelle