Weg met de 31/12-balans!
IASB en RJ vinden een balans na winstbestemming onaanvaardbaar. Fondsmanagers moeten om de relevante solvabiliteit te berekenen de balans dan echter eigenhandig corrigeren voor gebeurtenissen na balansdatum. Tijd dus voor de ‘GnB-balans’, vindt Jan Achten.
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 8, 2006
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Niet zonder trots zette de International Accounting Standards Board 13 februari 2006 op zijn website het bericht: ‘IFRSs are already influencing investments decisions in Europe’. Dit naar aanleiding van een onderzoek door PricewaterhouseCoopers en onderzoeks bureau MORI onder fondsmanagers in Europa. Een kleine meerderheid zei reeds nu zijn investeringsbeslissingen te laten beïnvloeden door informatie op basis van de nieuwe verslaggevingsregels IFRS.
Het zou niet vreemd zijn voor beleggers om er bij het kiezen van een fondsmanager rekening mee te houden of deze wel of niet bij degenen hoort die hun investeringsbeslissingen laten beïnvloeden door IFRS-informatie. Want je kunt je afvragen of daar, zonder nadere analyse, wel wijze beslissingen uit voortvloeien.
De IASB is steeds scherper onderscheid gaan maken tussen gebeurtenissen die voor of na de balansdatum plaatsvonden. Wat de meeste discussie losmaakte was de vraag of de balans voor of na winstbestemming wordt opgesteld, zoals (ook na de recente wijziging van Titel 9) ter keuze aan de onderneming is. Dat onderscheid is van substantieel belang, want bij beursgenoteerde ondernemingen is het niet ongewoon om rond de helft van de winst als dividend aan de aandeelhouders uit te betalen. Nee, meent de IASB (en ook de RJ), een balans na winstbestemming is niet aanvaardbaar, want op de balansdatum bestond geen (dividend)verplichting.
Formeel is de redenering van de IASB juist, zeker uit het oogpunt van het afleggen van verantwoording, maar als informatiemiddel - voor bijvoorbeeld fondsmanagers - wordt de balans daarmee tot een ondeugdelijk instrument gedegradeerd. Een fondsmanager kan er slechts mee uit de voeten nadat hij Gebeurtenissen na balansdatum (in dit geval Overige gegevens - voorstel winstbestemming) heeft geraadpleegd om de solvabiliteit die voor zijn investeringsbeslissingen relevant is, te herberekenen. Een balans vóór winstbestemming kan een balans formeel juister maken, maar hij maakt hem meteen minder relevant, in ieder geval zonder nadere informatie over gebeurtenissen nadien.
De winstbestemming is niet het enige aspect dat relevante solvabiliteit verstoort. Zo kan een reorganisatievoorziening op balansdatum bitter noodzakelijk zijn, maar als die niet aan de criteria van IFRS voldoet, mag hij niet worden opgenomen, waarschijnlijk in de toekomst helemaal niet meer, als gevolg van convergentie tussen IASB en de Amerikaanse Financial Accounting Standards Board.
Verder is voor een langlopende lening die verlengd moet worden, cruciaal of die verlenging voor of na de balansdatum plaatsvindt. Een dag verschil kan uitmaken of de lening als kortlopend of langlopend moet worden gekwalificeerd, hetgeen van belang kan zijn voor een beleggingsbeslissing.
Het moet gezegd, dat de puur retrospectieve opstelling van de IASB in lijn is met de Europese regelgeving. In het bekende Banque International d’Afrique et d’Orientarrest (C-306/99 van 7/1/2003) oordeelde het EG-Hof van Justitie dat voor de vraag of voor de lening een voorziening moet worden getroffen niet bepalend is of de leningen inmiddels zijn terugbetaald, maar of er op de balansdatum een risico was.
Voor de fondsmanager lijkt echter relevanter of de waarde honderd procent dan wel nul procent blijkt te zijn, dan op balansdatum bijvoorbeeld 95 procent. Die balanswaarde kan wel juist zijn, maar dat geldt ook voor de constatering dat een stilstaande klok tweemaal daags de juiste tijd aangeeft. Gebeurtenissen na balansdatum (GnB) moeten nu wel worden vermeld, met name onder Overige gegevens, maar een fondsmanager moet voor zijn investeringsbeslissingen de balans te corrigeren aan de hand van die gegevens.
Waarom dan niet de volgende, logische, stap gezet: een balans opstellen waar in alle van belang zijnde gebeurtenissen na balansdatum als zijn verwerkt? Waarom de gebruikers al het werk laten doen dat eenvoudig als bijproduct bij de jaarrekening kan worden gevoegd?
Ik pleit er voor om standaard gebeurtenissen na balansdatum samen te vatten in een ‘GnB-balans’. En ook de accountant in zijn verklaring te laten vermelden welke zekerheid hij daarbij kan bieden. De informatiewaarde van de jaarstukken zou daardoor stijgen, niet in de laatste plaats voor fondsmanagers, en los van de vraag of IFRS is toegepast.
‘Tijd is een illusie’, schreef Bartjens in het Financieel Dagblad van 20 februari 2006 over de verwerking van een schikking die VNU na balansdatum heeft gedaan in een langlopende affaire. De krant vraagt zich af of die schikking wel reeds op balansdatum verwerkt had moeten worden. In een GnBbalans zou die in ieder geval verwerkt zijn geweest. Hoe het zit met de formele balans per 31/12, zal de gebruiker dan een zorg zijn.
Noot
Jan Achten is BDO-pensionaris maar nog actief bij de NOvAA.