Is een accountantsverklaring wel mogelijk?
De toekomst van het accountantsberoep hangt niet af van beter gereedschap of meer onafhankelijkheid, meent Aad van der Kleij. “Het probleem zit dieper: is het wel mogelijk om een accountantsverklaring af te geven?”
Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 8, 2005
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Aad van der Kleij
Voor de eerste keer heb ik ‘de Accountant’ - het februarinummer - met genoegen gelezen. En ik lees het blad al meer dan veertig jaar! Eindelijk gaat het ergens over. Er staan nu beschouwingen in over het vak, de aanpak van de controle en de waarde van de accountantsverklaring. Dat is jarenlang niet zo geweest.
Nooit heb ik begrepen, op welke (wetenschappelijke of praktische) gronden de accountant zijn verklaring bij de jaarrekening zou kunnen baseren. Eigenlijk heb ik altijd de hoop gehad, dat artikelen - polemieken misschien - in uw blad mij de weg zouden wijzen. Maar dat is nooit gebeurd.
Ik ben opgeleid met de vervangingswaarde, de leer van het gewekte vertrouwen, de goederenbeweging als basis voor de controle van de omzet en het axiomatisch voorbehoud. Allemaal zaken waarvan ik hoop dat aankomende accountants er nu niet meer mee worden lastiggevallen. Maar wat leren ze nu? Krijgen ze vandaag te horen, waar een accountant zijn verklaring op baseert?
In zijn inleidende artikel spreekt Gert Smit de hoop uit dat accountants ooit in de toekomst met meer IT in de gereedschapskist zinvol werk zullen gaan doen. Maar helpt goed gereedschap, als er geen ontwerp is? De schrijvers en geïnterviewden in het februarinummer twijfelen:
- Kor Mollema ziet de dichotome accountantsverklaring verdwijnen. Er komen zelfstandige rating agents, die periodiek rapportcijfers geven over de continue verslaggeving van bedrijven. Een geweldige oplossing. Je vraagt je af waarom we daar niet nu op af zouden gaan in plaats van te wachten tot 2010.
- Hans Verkruijsse ziet een geheel nieuw type accountant ontstaan, die met sophisticated software de integriteit van de neurale netwerken binnen de bedrijven gaat beoordelen. Binnen de accountantsopleiding weet men hier nog niet van. Maar wat leren ze daar dan wel? Moeten er wel mensen worden opgeleid voor een vak dat culmineert in een verklaring die de lading niet kan dekken?
- Marc van Hilvoorde en Arnout van Kempen zien dat er voor de (dichotome?) accountantsverklaring geen plaats meer is in de digitale XBRL-toekomst. Maar de toekomst is misschien al begonnen, en misschien was er altijd al een probleem met de verklaring.
- Henri van Horn twijfelt in de rubriek het Financieel management of de Nederlandse controller zijn unieke positie in de wereld wel kan handhaven. Vroeger was ook de Nederlandse accountant uniek. We waren het enige land met een (wetenschappelijk?) onderbouwde theorie over het accountantswerk. We waren er al of niet terecht trots op en nu moeten we zien dat ook Starrevelds controllers het loodje moeten leggen. Waren we nu altijd al te pretentieus of durven we nog steeds voorop te lopen?
Accountants voorzien in de maatschappelijke behoefte aan betrouwbare cijfers. Maar het dilemma is, dat die niet bestaan. De te publiceren cijfers zijn de resultante van een grote hoeveelheid bedrijfsprocessen met allerlei interpretaties, aannames en schattingen. Het is een illusie te menen dat wie dan ook kan vaststellen dat deze cijfers een consistent juist en volledig beeld geven.
Naar mijn idee gaat het niet om beter gereedschap en zelfs niet om meer onafhankelijkheid. Het probleem zit dieper: is het wel mogelijk een accountantsverklaring af te geven?
Wordt het niet tijd om ‘de Accountant’ het voortouw te laten nemen in een discussie over vorm en onderbouwing van de accountantsverklaring? Het gewekte vertrouwen van Limperg is niet meer, als het er al ooit geweest is. Houden we de illusie in stand, zolang het maatschappelijk verkeer het alternatief nog niet gevonden heeft? Of bedenken we zelf de goede oplossing?
Noot
Aad van der Kleij is registeraccountant en was jarenlang werkzaam in diverse functies in het openbaar beroep en financieel management.