Out of print: 'Weibliche' Körpersprache
'Feminstiese aksie!' Tjonge jonge, wat lijkt dat allemaal al weer lang geleden. Terugdenkend aan de emancipatiestrijd vraag je je af waarom het ooit zo'n probleem was om vrouwen in alle opzichten dezelfde rechten te geven als mannen. Wie schoot er iets mee op dat tegen te houden?
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 9, 2013
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Tegelijkertijd snapte ik nooit - nog steeds niet trouwens - waarom die feministen in hun ‘aksie’ niet rechtstreeks aan de slag gingen om belemmeringen voor vrouwelijke ontplooiing weg te nemen. Alles wat in de twintigste eeuw op dat punt is gebeurd - uitvindingen die het werk lichter maakten, zoals wasmachines, ijskasten, auto's en fietsen, en vooral de belangrijke (para) medische innovaties zoals maandverband of de pil - is mannenwerk geweest. Vrouwen moeten me vergeven dat ik soms denk dat klagen hen makkelijker afgaat dan oplossingen verzinnen.
De verschillen zitten dieper dan je denkt.
Dat je dat laatste weer mag zeggen, is vooruitgang. Want in de gouden eeuw van het feminisme, de jaren zeventig, had deze observatie me geheid een steen door de ruit opgeleverd. Des te opmerkelijker is het boek ‘Weibliche’ und ‘männliche’ Körpersprache als Folge patriarchalischer Machtsverhältnisse, uit 1979. Dat brengt die onbewuste verschillen namelijk glashelder in beeld, maar is tegelijkertijd klip-en-klaar feministisch.
Met een selectie van ruim tweeduizend op straat gemaakte foto's componeerde de Duitse kunstenares Marianne Wex een fascinerend kijkboek. Maar het verhaal dat die foto's moeten vertellen is net anders dan je eerst denkt. Ze laten de typische lichaamstaal van vrouwen en mannen zien: mannen zitten wijdbeens en wijdarms, hun voeten wijzen naar buiten. Bij vrouwen is het precies andersom. Wex: “Die Körperhaltungen von Frauen wirken, mit ihren Armen und Beinen eng am Körper gehalten, sich schmal machend, verkleinernd, verniedlichend, verharmlosend, dehmütig, sich anbietend, in sich zurüchgezogen, sich versteckend, vorwiegend eingeschüchtert und angstbestimt.” En voor zover ze dat niet doen, dus wijdbeens zitten, is dat omdat ze ‘zich aanbieden’, zoals in advertenties en mannenbladen.
Wex, die haar boek trouwens zelf uitgaf, gelooft dat er geen sprake van een aangeboren geslachtseigen lichaamstaal, maar van houdingen die zijn aangeleerd, en bedoeld om de gevestigde patriarchale machtsverhoudingen te onderstrepen. Ze probeert dat te bewijzen door ook een overzicht af te drukken van sculpturen die vanaf de oudheid tot aan de middeleeuwen mannen en vrouwen uitbeelden. Daar ziet ze zulk ‘socialiserend gedrag’ opgedrongen door het christelijk-patriarchaal maatschappelijk model niet terug. De onderliggende boodschap: als we de rolpatronen willen doorbreken moeten we ophouden met ze te bevestigen via onze lichaamstaal. Vrouwen dus wijdbeens, mannen met de knieën tegen elkaar geklemd. We zijn bijna 35 jaar verder. Veel feministisch doelen zijn bereikt, maar de lichaamstaal is niet veranderd. Ach, een beetje tunnelvisie; wie zal het Wex verwijten? Komt in de beste professionele kringen voor. Vroeger, nu, en waarschijnlijk altijd.