Out of print: 'Nederland en Portugal'
Je hebt Francofielen, Anglofielen, Italofielen. Maar bestaan er ook Neêrlandofielen? Jazeker.
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 9, 2011
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Onlangs stuitte ik op een in 1885 uitgegeven Portugees boek, getiteld ‘A Hollanda’; letterlijk vertaald: ‘Nederland’. De auteur, Ramalho Ortigão, blijkt een in 1836 geboren Portugese romanschrijver, journalist én polemist, die een pennenstrijd ooit in een duel op het sabel moest beslechten. Het grootste deel van zijn carrière wijdde deze geëngageerde intellectueel aan literaire onderwerpen. Maar als hij tegen de vijftig loopt, raakt hij plots gefascineerd door Nederland. Zo zelfs, dat hij begin jaren tachtig van de eervorige eeuw besloot een studiereis naar ons land te maken om met eigen ogen te zien waarom Nederland politiek, sociaal en economisch functioneerde zoals het deed.
Het 360 pagina's tellende ‘A Hollanda’, voorzien van rood geitenleren band en goud-op-snee, uitgegeven door Magalhães & Miniz uit Porto, is evident de pennenvrucht van een negentiende-eeuwse Neêrlandofiel. Maar nu de eurozone in zijn voegen kraakt, en Nederland en Portugal worden afgeschilderd als financieel-politieke tegenpolen, is het toch interessant te weten hoe deze schrijver het contrast tussen de landen schetste.
Begin jaren tachtig woonde en werkte ik een paar jaar in Brazilië. Daar viel me op hoe mensen over Nederland spraken met een mengeling van jaloezie en bewondering. Al lezend begreep ik nu dat die denkbeelden over Nederland waarschijnlijk rechtstreeks zijn terug te voeren op precies dit stokoude boek (dat indertijd natuurlijk in het hele Portugese taalgebied verspreid werd).
“Ik hoef niet te herhalen”, schrijft Ortigão, “dat Nederland veel wijzer wordt bestuurd dan Portugal. Eén reden volstaat om het verschil te verklaren. Die reden is: de dijk. Een populair adagium luidt: God schiep de wereld, en de Nederlander schiep Nederland. Dit is geen meridionaal-arrogante uitspraak, maar een simpel geologisch feit”.
In zijn hoofdstuk over Nederlands oorsprong, schrijft hij: “De dienst waarin alle overheidsfuncties culmineren is ‘Waterstaat’; alle andere overheidsfuncties zijn daaraan ondergeschikt.”
En verderop: “De belangrijkste invloed van de dijk is dat die tot een saamhorigheidsgevoel leidde, gebaseerd op een besef van solidariteit.”
In Nederland zou gelden: samenwerken of verdrinken. Politieke achtergrond is hier volgens Ortigão amper relevant: “Waar het de mensen omgaat is te weten dat iemand een integere burger is.”
Romantisering of juiste analyse - er zit iets hoopvols in die gedachte. Immers: hoe acuter de dreiging dat de eurozone onder de golven verdwijnt, des te groter de kans dat Europolitici uiteindelijk de belangen van het continent voorop zullen stellen, inplaats die van henzelf.