Out of print: Butterflies and Moths
Helemaal een product van de Victoriaanse geest, dit in rood linnen met goudopdruk gekafte exemplaar van British Butterflies and Moths, dat Longmans, Green, and Co in 1897 uitgaf.
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 10, 2013
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Het eind van de negentiende eeuw zag de opkomst van een middenklasse die besefte dat de sleutel om verder te komen zat in dingen weten, onderzoeken. Voor dit kennishongerige publiek wijdt de schrijver, W. Furneaux, gretig uit over de kenmerken van de inheemse ‘lepidoptera’. De ontwikkeling van ei tot larf tot pop en ten slotte tot vlinder, wordt helder geïllustreerd in beeld gebracht. In detail beschrijft hij de soorten die er indertijd te vinden waren. Maar ook legt hij uit waar en hoe de insecten zélf te vangen en te doden zonder ze te beschadigen. En vervolgens natuurlijk nauwgezet te prepareren, want lezers werden geacht te verzamelen. Zo toont hij een tekening van een kastje waarin je een olielamp plaatst die 's nachts motten aantrekt; die worden dan gevangen in een fuik van plankjes. Ook de manieren om ze te verdoven - met ammoniak, chloroform of cyanide - worden besproken. Allemaal ondenkbaar in deze tijd, maar de oprechte leergierigheid die bij de lezer wordt veronderstelt, voelt als een verademing.
Om veel meer redenen is dit gidsje een parel. Niet alleen is het prachtig uitgevoerd - de illustraties in kleurenlitho zijn nog zo perfect en fris als 120 jaar geleden - maar door het compacte formaat blijft het boekje met 358 pagina's ook handzaam. Het paste perfect in het canvas tasje dat je als eind negentiende-eeuwer, in je knickerbockerpak fietsend langs bermen van stille landweggetjes, op je rug gebonden zou hebben. Meneer Prikkebeen, maar zonder hoge hoed.
Fijn is ook dat het onderwerp allerlei gedachten losmaakt die als een wolk kleurige vlinders om je hoofd dwarrelen. Zo realiseerde ik me plots dat het woord voor vlinder in alle Europese talen volkomen anders is, maar altijd dezelfde fladderige klank heeft als vlinder: papillon, Schmetterling, butterfly, farfalla, borboleta, mariposa.
Een andere associatie, minder poëtisch, had te maken met dat vangen, doden en in vitrines zetten. Je hoort gelukkig te zijn dat nu niemand dat meer doet. Maar een parallel met de jacht drong zich aan me op. Geen categorie mensen weet zoveel van dieren en natuur als jagers; maar is er ook zo oprecht bij betrokken. Nu verzamelt niemand meer vlinders, maar die gepassioneerde interesse is weg.
En een daarop volgende gedachtesprong: doordat we nergens zelf meer aan mogen komen, wordt de realiteit abstract. We weten van de bio-industrie maar door een etiketje geloven we in ‘diervriendelijk’ vlees. Als een rendabel bedrijf sluit, is dat in orde als een ‘onafhankelijk adviesbureau’ bevestigt dat de activiteit niet meer past in de strategie van de holding.
Sorry, dwaal ik af?