Magazine 01 november 2011

Inzicht of oogkleppen?

Merken accountants al iets van het toenemend gebruik van XBRL? En zo ja, welke effecten merken of verwachten ze concreet? Enkele soms verrassende resultaten. Voer voor psychologen, of niet?

Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 11, 2011

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Praten over de effecten van het toenemend gebruik van XBRL (de techniek waaruit in Nederland de standaard SBR is ontwikkeld (zie pagina 10) is deels praten over toekomstmuziek. Maar die toekomst is al erg dichtbij, de muziek is al voorzichtig hoorbaar en het volume gaat gestaag omhoog. Merken openbaar accountants in de praktijk daar al iets van? En zo ja, wat merken of verwachten ze?

Je hoort wel eens beweren dat veel accountants niet beseffen wat XBRL gaat betekenen voor hun eigen markt en dienstverlening. De resultaten van een kleine enquête die is gedaan in de marge van het Accountancy Beloningsonderzoek 2011 spreken op het eerste gezicht andere taal. Hoewel iets meer dan een kwart geen enkel effect zegt te verwachten, voorzien veruit de meeste openbaar accountants wel degelijk gevolgen van het toenemend gebruik van XBRL en zijn zij zich bewust van de ontwikkelingen. Dertien procent zegt die effecten zelfs nu al concreet te ervaren.

Samenstelopdrachten?

Als wordt gevraagd naar de specifieke gevolgen, blijken de meeste accountants echter niet al te alarmistisch. Hoewel XBRL-watchers en insiders nog wel eens een totale revolutie voor met name de kleinere accountantspraktijk aankondigen, merkt of verwacht van de respondenten in dit onderzoek slechts zestien procent een negatief effect op de werkgelegenheid en voorziet slechts ruim een kwart lagere tarieven voor administratieve diensten. Wel verwacht 72 procent van de openbaar accountants dat ze als gevolg van het gebruik van XBRL (meer) andere diensten zullen kunnen of moeten gaan leveren, zoals advisering.

Opvallend daarbij is echter dat het nogal eens geschetste ‘doemscenario’ van grotendeels wegvallende samenstelopdrachten - sommige toekomstverkenners voorspellen een omdraaiing van de huidige verhouding tachtig procent samenstellen en twintig procent advisering - bij accountants niet erg lijkt te leven. Slechts zestien procent voorziet dat of merkt nu al iets van zo'n ontwikkeling. Niet minder dan 84 procent gelooft er simpelweg niet in en denkt dat de samenstelpraktijk zal blijven bestaan.

AA's en RA's

Wat die samenstelvooruitzichten betreft is er nauwelijks verschil tussen AA's en RA's. Meer in het algemeen is er wel een verschil tussen deze twee groepen: AA's ondervinden vaker dan RA's (veertien tegenover negen procent) nu al de effecten van toenemend XBRL-gebruik en het aantal AA's dat geen enkel effect verwacht is veel lager dan bij RA's (acht tegenover 23 procent). Maar deze verschillen worden vooral veroorzaakt door de verwachte afname van werkgelegenheid en het leveren van andere dienstverlening, niet door de verwachtingen over de samenstelpraktijk. En als het gaat om lagere tarieven blijken AA's opvallenderwijs zelfs optimistischer dan RA's: 26 procent van de AA's verwacht tariefdruk, tegenover 31 procent van de RA's.

Verschillende praktijken

Interessant - misschien ook vanuit psychologisch oogpunt - zijn de verschillen tussen respondenten uit verschillende typen praktijken. Accountants die zeggen werkzaam te zijn in de pure samenstelpraktijk of de gecombineerde samenstel- en controlepraktijk, merken duidelijk vaker dan anderen de gevolgen van XBRL nu al, of verwachten deze binnen twee jaar. Het aandeel hardnekkige ontkenners (‘geen enkel effect’) is in die twee groepen ook het kleinst.

Opvallend is echter wel dat als het specifiek gaat om de verwachting rond samenstelopdrachten, uitgerekend de pure samenstellers de voorspelde inkrimping van die markt juist weer het minst op hun netvlies hebben. Slechts dertien procent van hen ervaart of verwacht het (grotendeels) wegvallen van die opdrachten, tegenover bijvoorbeeld 21 procent van de accountants in de internationale controlepraktijk.

Oogkleppen of inzicht?

Of dit verschil is terug te voeren op bedrijfsblindheid, zich afschermen voor slechts nieuws of op een beter inzicht vanuit de dagelijkse praktijk, durven wij niet te zeggen. Maar dat er nog een forse kloof bestaat tussen wat de XBRL-voorhoede voorspelt en wat men in de samenstelpraktijk denkt te gaan ‘voelen’ is duidelijk.