Out of print: L'Italie
Zo exclusief als in de achttiende eeuw, toen jonkers het land bezochten op hun Grand Tour, of later in de dagen van Goethe of Byron, was het reizen naar Italië in 1877 niet meer.
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 5, 2012
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Maar tjonge, wat kan zo'n boek als ‘L'Italie’ een Victoriaans, roodgekaft joekel van een platenboek, met 450 houtsnedes verdeeld over 743 pagina's, een mens doen terug verlangen naar de tijd waarin reismogelijkheden oneindig veel beperkter waren dan nu. De tijd van vóór het massatoerisme.
De ironie wil trouwens dat deze publicatie van de Parijse uitgever Hachette, met Franse tekst door Jules Gourdault, eigenlijk juist de klaroenstoot van datzelfde massatoerisme is. In het laatste kwart van de negentiende eeuw zorgde het razendsnel uitgebreide spoorwegennet ervoor dat een reis naar Rome of Milaan geen kwestie van weken meer was, maar van dagen.
Maar als je kijkt naar de afbeeldingen van landschappen, stadsgezichten, van de mensen op straat - sommige doen denken aan etsen van Rembrandt - kun je dat nog niet geloven. Ze laten een land zien dat onbedorven en pastoraal oogt; schijnbaar onbespied door vreemde ogen. Mijn favoriete prent staat in het hoofdstuk over Napels: een romantisch jong stel, tegen elkaar hangend, in de schaduw van een op het strand getrokken bootje. Hij tokkelt voor haar op zijn luit. Onderschrift: ‘Far Niente’.
Maar ook in 1877 is Italië al geen onbespied paradijs meer. Venetië leefde in de tijd van Casanova (1725- 1798) al goeddeels van rijke buitenlandse bezoekers. En in de verfilming van het boek ‘A room with a view’ van de Britse schrijver E.M. Forster (1879-1970), over een gezelschapje middleclass dames dat naar Toscane reist, zie je hoezeer toerisme in Florence rond 1900 al echt business was.
Toch had je Italië willen zien zoals afgebeeld in dit boek. Jezelf zien als die ‘armchairtraveler’ die uit eindelijk besluit de treinreis te boeken, daar aan te komen en er rond lopen alsof je de eerste Noord-Europeaan bent die de onkruidoverwoekerde en zand overstoven resten ziet van wat Romeinse keizers en Renaissancevorsten lieten neerzetten.
Ook de teksten in ‘L'Italie’zijn je reinste romantiek. Ze doen denken aan de commentaren in de groene Michelin-gidsen van voor 1960: een mix van politieke, economische en kunstgeschiedenis, én van mooie (maar nu uitgebannen) typeringen van bevolkingen van diverse streken.
Toch is L'Italie geen reisgids. Kán ook niet bij dat enorme formaat. De auteur zegt dan ook in de inleiding: ‘Ce nouveau Tour de L'Italie n'est ni un itinéraire, ni un guide. (…) c'est proprement un livre pittoresque. (…) Cet ouvrage servira de préparation á ceux qui n'ont pas encore fait le voyage d'Italie, et de mémento à ceux qui l'ont déjàfait.’ Verstandige waarschuwing. Lezers van dit blad weten hoe belangrijk het is dat gebruikers van een document weten wat ze er wel en niet van mogen verwachten.