Magazine 01 maart 2014

Gespot - maart 2014

Wat gebeurt er aan het front van wetenschap en onderzoek? Een maandelijkse selectie van lezenswaardige publicaties uit binnen en buitenland.

Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 3, 2014

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Straffen of belonen?

Welke prikkels moeten worden gebruikt om de controlekwaliteit te verhogen? Straffen of juist belonen? Telt vooral de kwaliteit van de uitkomst van de controle of toch ook de kwaliteit van het proces van controle? Gebaseerd op literatuur uit de accounting, psychologie en neurowetenschappen, stellen de onderzoekers een raamwerk op voor het afleggen van verantwoording door accountants aan toezichthouders. Het huidige systeem is volgens de onderzoekers te veel gebaseerd op straffen. Zij geven diverse aanbevelingen om het verantwoordingsmodel te verbeteren. 

• Peecher, M.E., Solomon, I., & Trotman, K.T, (2013). An accountability framework for financial statement auditors and related research questions. Accounting, Organizations and Society, 38(8), 596-620

Handel met voorkennis

Zijn bedrijven met een onvoldoende beheersing van de externe financiële rapportage vaker betrokken bij handel met voorkennis? Ja, beweren onderzoekers op grond van Amerikaanse gegevens. De kans op handel met voorkennis wordt lager nadat de problemen met de interne beheersing weer zijn opgelost. De onderzoekers identificeren tone at the top als één van de belangrijke aandachtsgebieden bij dit vraagstuk.

• Skaife, H.A., Veenman, D., & Wangerin, D. (2013). Internal control over financial reporting and managerial rent extraction: Evidence from the profitability of insider trading. Journal of Accounting & Economics, 55(1), 91-110

Credit ratings en resultaatsturing 

Worden resultaten gestuurd om een bepaalde credit rating te behalen? Onderzoekers suggereren dat dit het geval is. Volgens hen worden de 'zachte' balansposten, zoals schattingen, gebruikt om resultaten zo te sturen dat een bepaalde credit rating wordt behaald.

• Alissa, W., Bonsall IV, S.B., Koharki, K., & Penn Jr., M.W. (2013). Firms' use of accounting discretion to influence their credit ratings. Journal of Accounting & Economics, 55(2-3), 129-147

Resultaatsturing

Uit eerder onderzoek is gebleken dat een disproportioneel aantal ondernemingen een winst per aandeel rapporteert die precies overeenkomt met of net iets boven de consensusvoorspelling van financieel analisten ligt. In dit artikel tonen de auteurs aan dat managers van ondernemingen gebruikmaken van financiële prestatiemaatstaven die niet zijn gedefinieerd in de officiële verslaggevingsstandaarden (zogenaamde non-GAAP performance measures). Beleggers blijken dit echter gedeeltelijk te doorzien.

• Doyle, J.T., Jennings, J.N., & Soliman, M.T. (2013). Do managers define non-GAAP earnings to meet or beat analyst forecasts? Journal of Accounting & Economics, 56(1), 40-56

Kwaliteit van de winst

Op basis van een enquête onder 169 cfo's van beursgenoteerde ondernemingen en diepte-interviews met twaalf cfo's en 2 regelgevers komen de auteurs tot opmerkelijke bevindingen. De kwaliteit van de winst van een onderneming is volgens cfo's hoger als de winst duurzaam en persistent is. Specifiek moet de winst op een consistente wijze zijn berekend, moet de winst worden ondersteund door feitelijke kasstromen en moeten geen bijzondere posten en langetermijnschattingen ten grondsalg liggen aan de winst. Ongeveer 50 procent van de winst wordt bepaald door sectorale en macro-economische omstandigheden, ongeveer 20 procent van de ondernemingen geven een onjuiste voorstelling van de economische prestaties en 10 procent van de ondernemingen probeert de winst per aandeel te beïnvloeden. Dit is een vervolgonderzoek van een in 2005 gepubliceerde studie van de auteurs. 

• Dichev, I.D., Graham, J.R., Harvey, C.R., & Rajgopal, S. (2013). Earnings quality: Evidence from the field. Journal of Accounting & Economics, 56(2-3 S1), 1-33

Indelingen in sociale klassen

Het classificeren van individuen in economische klassen wordt op grote schaal toegepast en daarbij wordt in toenemende mate gebruikgemaakt van actuariële technieken. De classificatie heeft gevolgen voor persoonlijke ontplooiingsmogelijkheden van mensen, bijvoorbeeld voor het verkrijgen van kredieten, het afsluiten van verzekeringen. De onderzoekers gebruiken de gegevens van een Amerikaanse financiële instelling om dit te analyseren. Het blijkt dat steeds meer klassen worden onderkend en dat differentiatie op grond van deze klassen op steeds meer financiële producten wordt toegepast. Volgens de onderzoekers is het belang van deze classificaties onderschat; volgens hen is het de motor achter moderne klasse-systemen. 

• Fourcade, M., & Healy, K. (2013). Classification situations: Life-chances in the neoliberal era. Accounting, Organizations and Society, 38(8), 559-572

Mkb en adviesdiensten

Wat is het effect op de controlekwaliteit van het verrichten van adviesdiensten in het mkb? De onderzoeker concludeert dat het verrichten van adviesdiensten een positief effect heeft op de kwaliteit van de jaarrekening. Het gevaar van inbreuk op de onafhankelijkheid is anders bij private ondernemingen dan bij beursgenoteerde ondernemingen. Dat geldt ook voor mogelijkheden om dezelfde kennis te gebruiken voor accountantscontrole en voor adviesdiensten. De auteur baseert zich hierbij op een vragenlijst die is uitgezet bij 420 Zweedse mkb-ondernemingen. De verklaring van het positieve effect is volgens de onderzoeker het spill-over effect, namelijk het verkrijgen van extra informatie over de gecontroleerde entiteit vanuit de adviesdiensten en in het bijzonder vanuit 'accounting services', bijvoorbeeld ondersteuning in de boekhouding. 

• Svanström T. (2013). Non-audit services and audit quality: Evidence from private firm. European Accounting Review, 22(2), 337-366