Out of print: 'Wat is goede kunst?'
In 1945 schreef iemand een boekje over de vraag ‘Wat is goede kunst?’ Ongelooflijk! Hadden mensen direct na de oorlog geen andere dingen aan hun hoofd, denk je. Bovendien: bestáát een objectief oordeel over kwaliteit van kunst wel? Van wat dan ook?
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 3, 2011
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Accountants kennen die worsteling maar al te goed. Kun je zonder subjectiviteit wel zeggen: dit is waar? Of: dit heeft waarde en dat niet? In de wis-, natuur- en scheikunde bestaat exactheid: het herhaalbare experiment en de berekening waar geen speld tussen te krijgen is. Eén plus één is twee. Zeker, maar meteen daarop volgt: wat is ‘één’ dan? Daar beginnen de definitiekwesties al.
P. Aretino, de auteur van het boekje ‘Ontaarde kunst’ dat bij uitgeverij De Driehoek in 's Graveland verscheen, liet zich niet afschrikken door de vrees geen antwoord te vinden.
De titel verwees natuurlijk naar de beruchte tentoonstelling ‘Entartete Kunst’, die de Nazi's in 1937 in München organiseerden. Werk van Kandinsky, Nolde, Klee, Dix, Grosz en anderen, werd daar tentoongesteld als voorbeeld van verwording. Die titel lijkt ironisch, maar zo simpel blijkt het niet te zijn. In de vorm van brieven aan bevriende kunstenaars vraagt de auteur, zelf kunstschilder, zich af: ‘Hoe zouden de menschen over één, twee, driehonderd jaar over ons denken? (…) Het ergert me dat ze dan wél over de waarde of onbenulligheid van ons schilderen, tot klaarheid zullen komen.’
Aretino gelooft dat de waan van de dag een zuiver oordeel in de weg staat: ‘Weet je, dat Rafael Mengs in de achttiende eeuw de beroemdste schilder was? En in de vorige eeuw Ary Scheffer?’
Na eindeloze mitsen en maren bekent Aretino dat hij Carel Willink, Raoul Hynckes en Pyke Koch ziet als de grootsten van zijn tijd. Een groep die hij ‘zakelijke’ schilders noemde, maar nu bekend staat als de ‘magisch realisten’.
Behoorlijk gedurfd, met de oorlog nog zo vers. Over Koch schrijft hij: ‘Is het in orde dat hij fascist is?’ En antwoordt dan zelf: ‘Ja, zo gek het klinkt, bij hem is dat in orde.’ Ik wacht maar even af hoe die groep in 2045 wordt gezien. Of in 2145. Goed te weten is dat zich achter de naam P. Aretino de kunstenaar Paul Citroen verschool. En dat Pietro Aretino begin zestiende eeuw in Italië leefde: dichter, kunstcriticus en schrijver van het sexueel zeer expliciete ‘Sei Giornate’. Hoe goed híj was, kan ik niet echt beoordelen. Te veel afstand in de tijd.