Magazine 01 april 2014

Boeken - april 2014

SNS Reaal.

Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 4, 2014

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

Tekst: Rob Heinsbroek

SNS Reaal

Twee boeken over SNS Reaal, de een geschreven door maar liefst vijf FD-journalisten, de ander door twee NRC-journalisten. Zoek de tien verschillen? Jazeker, die zijn er, maar bovenal zijn het alle twee prima boeken die een puik staaltje onderzoeksjournalistiek laten zien. Beide boeken verschenen enkele weken voor het rapport van de Commissie Frijns waarin harde noten worden gekraakt over onder andere de SNS-bestuurders en toezichthouder DNB. Uitstekende timing dus.

Over de inhoud hoeven we hier verder geen samenvatting te geven, de SNS-verwikkelingen mogen bekend worden verondersteld. Heel in het kort dan: blinde ambitie bij het topmanagement, een volstrekt verkeerde overname, selectief blind en doof zijn voor de waarschuwingen, en een interne governance en risicobeheer van lik-me-vessie (excusez les mots). Uiteraard concentreren beide boeken zich op de overname van Bouwfonds (omgedoopt tot SNS Property Finance) door SNS Reaal. Een rustig verzekeraartje dat in de snelle bling-bling wereld van de vastgoedfinanciering stapt, dat kan toch niet goed gaan? En inderdaad, het ging spectaculair mis. Hier komt de smeuïge verteltrant van de FD-journalisten volledig tot zijn recht. Gedetailleerd wordt beschreven met wat voor klanten Property Finance zaken deed, bijvoorbeeld een Willem Endstra (ja die!) of een Roger Lips (op moment van schrijven op de vlucht voor Justitie) en meer van dat soort heren die een baaierd aan valse beloften, rooskleurige voorstellingen en opdrogende aflossingstermijnen achter zich aan laten slingeren. En wat dacht u van het voorbeeld van vaste Bouwfonds-klant Ronald Ras waar de FD-auteurs over opmerken: "Ook liet de ondernemer ooit een Russische gebruiksaanwijzing voor een staafmixer voorzien van bankstempels doorgaan voor een bankgarantie." Bent u er nog? Je zou bijna zeggen dat dit soort brutaliteiten een voordelig kredietlijntje verdienen. Bijna, maar niet helemaal. En als de interne governance nu nog een beetje op orde zou zijn, dan zou het nog te managen kunnen zijn. Maar ook hier had de commercie de hoofdrol.

Deals moesten er worden gemaakt, de groeidoelstellingen gehaald. Wat dacht u van de belevenissen van een jonge projectcontroller die de stoute schoenen aantrekt en daadwerkelijk eens gaat kijken bij een Amerikaanse klant ter plekke, daar van de ene verbazing in de andere valt, bij terugkomst een uitermate kritisch rapport schrijft, en binnen twee dagen op het matje wordt geroepen bij de baas onder het mom van "zo doen wij dat dus niet". Tsja, 'toon aan de top' zullen we maar zeggen. Het NRC-duo komt ook met het volgende voorbeeld; gedurende lange tijd overschreden meer dan de helft van de door de kredietcommissie goedgekeurde aanvragen de eigen goedkeuringseisen. Zo zout eten we het niet vaak. Vooruit dan, nog een mooie: hoe waarderen we een governance-constructie waarin de raad van bestuur van SNS Reaal de raad van commissarissen vormt bij SNS Property Finance. Op de schaal van 0 tot 10 voor 'onafhankelijk toezicht' zitten we hier toch bijna in de negatieve cijfers. En beide boeken bevatten meer van dit soort fraaie voorbeelden. Uiteindelijk nemen gedurende 2008 en 2009 de zorgen over Property Finance enorm toe. Het bestuur besluit de internationale vastgoedactiviteiten af te bouwen met behulp van een interim manager: Buck Groenhof. Met zijn komst wordt er echter weer een hele soap opgebouwd rondom vriendjespolitiek, vervalste declaraties (verschmerzen schijnt het 'professionele' woord hiervoor te zijn) en meer van dat soort fraais. Hier pakt het FD-vijftal uitstekend uit met een hoofdstuk dat leest als een onvervalste (no pun intended) whodunnit.

De auteurs zijn zo eerlijk om aan te geven dat ze diverse vragen - ondanks flink speurwerk - ook niet kunnen beantwoorden, maar wat een heerlijk pageturnertje. En wie speelt nu de uiteindelijk de hoofdrol in dit verhaal? Overambitieuze bestuurders, gehaaide Bouwfonds-klanten? Nee, wij stellen voor om de hoofdrol te geven aan de directeur internal audit van SNS Reaal, Thijs Smit. Deze heeft vanaf het begin gewaarschuwd voor onderschatting van de risico's bij de overname van Bouwfonds Property Finance. Daar werd door de hemelbestormende bestuurders weinig mee gedaan. En ook als Smit zeer kritische rapportages over risicobeheer en compliance bij SNS Property Finance presenteert, reageert het bestuur op de volkomen foute wijze; bagatelliseren, een 'verbeterprogrammaatje' aankondigen, dat soort window dressing. De rechte rug van de accountant? Welnu, hier is hij. Beide boeken na elkaar lezen levert natuurlijk wat overlap op, maar het is ook nuttig om het onderwerp en de diverse thema's op verschillende wijze te zien worden beschreven. Het NRC-duo schrijft wat zakelijker, het FD-vijftal presenteert wat meer sappige details over het vastgoedwereldje en haar mores. De verbazing bij de lezer zal er bij beide boeken niet minder om zijn. Wat zeg ik, verbazing? Ontluistering is een beter woord. Want dat is toch wel een gevoel dat overblijft na lezing. Komt u er niet aan toe deze boeken in de komende tijd te lezen? Niet erg, zolang u ze dan maar bewaart voor de komende zomervakantie voor in de strandstoel of op de camping. Ze zijn het beide absoluut waard.

Vasco van der Boon, Pieter Couwenbergh, Cor de Horde, Pieter Lalkens en Martine Wolzak, De val van SNS Reaal - hoogmoed, het snelle geld en blinde ambitie, Nieuw Amsterdam Uitgevers 2013, ISBN 9097846816912

Tom Kreling en Esther Rosenberg, Giftig Krediet - de onvermijdelijke ondergang van SNS Reaal, Uitgeverij Balans 2014, ISBN 9789460037504