Tussen Quote en Quiet
“All animals are equal”, aldus George Orwell in zijn roman Animal Farm. “But some are more equal than others”, werd daar in deze tijdloze fabel aan toegevoegd.
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 1, 2023
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
» Download dit artikel (pdf)
» Download het hele nummer (pdf)
Marc Schweppe
De ongelijkheid in de wereld was in de eerste maanden van dit jaar een veelbesproken fenomeen, waarover opinieleiders zich gretig lieten horen. Dat begon met vakbond FNV, die de eerste vrijdag van het nieuwe jaar uitriep tot Fat Cat Day 2023: Het uit Engeland overgewaaide moment waarop de inkomsten van topmannen en -vrouwen een gemiddeld jaarsalaris overtreffen. Daar waren in 2023 maar zes dagen voor nodig. De nieuwe Shell-topman Wael Sawan had het minimumjaarloon zelfs al 28 uur na de jaarwisseling in de knip, ongetwijfeld niet als beloning voor het aanvoeren van ‘s werelds meest duurzame onderneming.
Tegelijk kwam de “witte wijn sippende elite” weer massaal bijeen in het Zwitserse Davos, voor de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum. Tijdens deze volgens complotdenkers verderfelijke hoogmis van op macht beluste wereldleiders ging het dit jaar vooral over duurzaamheid en klimaat. Treurig dus dat een fors deel van de bezoekers de eigen privéjet parkeerde op het nabijgelegen Engadin Airport, om het laatste stuk naar Davos per helicopter af te leggen. Met de trein reizen was zeker vijftig keer duurzamer, fulmineerde Greenpeace. Verbeter de wereld, schaamtelozen, en begin bij jezelf.
De discussie over het onderscheid tussen de haves en havenots van deze planeet werd bij de start van het WEF ook gevoed door hulporganisatie Oxfam Novib, die cijfers over de groeiende verschillen tussen arm en rijk publiceerde. En die discussie houdt aan. Zo pleit de adellijke Volkskrant-columnist Sander Schimmelpenninck in het FD voor het aanpakken van vermogensongelijkheid, onder meer via de erfbelasting. In ruil daarvoor krijgt iedere 25-jarige volgens zijn plan een ton van de staat. “Je mag er natuurlijk geen Ferrari mee kopen”, aldus graaf Sander. Dat lukt ook niet, want het budgetmodel Roma van dat Italiaanse sportwagenmerk begint in ons land pas bij 255.995 euro.
De kritiek op zulke plannen is niet mals, want het gaat over de portemonnee. Niks groeiende vermogenskloof, dat is 99 procent kletspraat en één procent ratio, aldus Jort Kelder in het FD. De bretelsdragende schrijver-presentator bepleit het aanpakken van alleen de echte elite; niet de haves, maar de have yachts. Een IBO-overheidsstudie over vermogensongelijkheid stelt dat de rijkste één procent Nederlanders meer dan vijfhonderd miljard bezit. Veruit het grootste deel daarvan zit bij de allerrijkste 0,1 procent; zo’n achtduizend huishoudens die naarmate ze rijker worden ook relatief steeds minder belasting betalen. Pak die maar aan, schrijft Kelder. Maar wees niet verbaasd als ze de wijk nemen naar een belastingparadijs, geholpen door slimme fiscalisten en accountants.
Via mijn dochter, actief in de sociaal werk-sector, kreeg ik de jongste editie in handen van de ‘Quiet 500’. In die glossy geen parade van miljonairs, maar van havenots, die wekelijks moeten rondkomen van hooguit enkele tientjes. Hun verhalen zijn echt, maar de namen en foto’s erbij zijn gefingeerd, aldus de Quiet-redactie. Net als de rijken lopen ook de armen niet graag te koop met hun financiële situatie. Lezen van dit rebelse antwoord op de Quote 500 rijkenlijst stemt tot nadenken. Niet iedereen krijgt dezelfde kansen. En werken moet lonen, maar dat doet het vaak niet of nauwelijks. “Het is in Nederland momenteel makkelijker om een groot vermogen te laten groeien, dan met hard werken een klein vermogen op te bouwen”, schrijven zelfs de jongeren van de VVD. Hoe we het ook oplossen, de kloof tussen arm en rijk wordt veel te groot.