NBA nieuws
Drie winnaars bij finale NBA Impact Challenge - Accountantsopleiding moet aantrekkelijker en toekomstbestendig worden - ‘Informatie over impact klimaatverandering in bestuursverslag en jaarrekening moet beter’ - NBA doet voorstellen voor aanpassing nieuwe accountantswet - Bestrijden van fraude is een gezamenlijke verantwoordelijkheid - Dilemma.
Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 1, 2023
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
» Download dit artikel (pdf)
» Download het hele nummer (pdf)
Drie winnaars bij finale NBA Impact Challenge
Drie teams van scholieren en studenten hebben de NBA Impact Challenge voor het schooljaar 2022-2023 gewonnen. Tijdens een live finale op 9 februari 2023 bij de NBA streden de twee beste teams in elke categorie (havo, vwo en hoger onderwijs) om de winst.
Deze zes teams haalden de finale door in de afgelopen maanden via hun school, hogeschool of universiteit de NBA Impact Challenge te spelen, die onderdeel is van de arbeidsmarktcampagne van de NBA. Tijdens de finale werden de zes teams bevraagd door een jury, bestaande uit Kris Douma (voorzitter NBA), Adrianca Mens (BDO), Mark Vaessen (KPMG) en Maaike Westra (bestuurslid NBA Young Profs).
Bij de havo-scholieren wonnen de leerlingen van Lyceum de Grundel uit Hengelo en bij het vwo een team van Gomarus Scholengemeenschap uit Gorinchem. Bij het hoger onderwijs ging de prijs naar de Rijksuniversiteit Groningen.
NBA Impact Challenge
In totaal deden afgelopen najaar circa 55 onderwijsinstellingen en meer dan 2.500 scholieren en studenten mee aan de NBA Impact Challenge. Daarbij gingen de jongeren in kleine teams aan de slag met een echte casus. Op deze manier konden zij kennis maken met het accountantsberoep. In de praktijkcase van dit schooljaar stonden twee jonge onderneemsters en hun duurzame koffiezaak Nossa Barista centraal. De scholieren en studenten gaven als accountants advies over hoe de onderneemsters met verschillende vraagstukken kunnen omgaan.
Campagne schooljaar 2023-2024
Dit voorjaar ontwikkelt de NBA samen met bureau Soapbox een nieuwe casus, die in het najaar van 2023 op de verschillende onderwijsinstellingen wordt ingezet. De lessen en colleges worden live in de klas verzorgd. Naast de casus vertelt een accountant (in opleiding) daarbij over het beroep. Hiervoor maakt de NBA gebruik van een ambassadeursnetwerk van meer dan honderd enthousiaste accountants uit heel Nederland.
Meer informatie over de NBA Impact Challenge is te vinden op www.accountancyietsvoorjou.nl.
Nieuwe IFAC-voorzitter
De International Federation of Accountants (IFAC) heeft bij het jongste wereldcongres in Mumbai Asmâa Resmouki gekozen tot voorzitter.
Zij is de eerste IFAC-president uit de regio Afrika-Midden-Oosten en de derde vrouwelijke president en stelt over haar benoeming dat IFAC “het goede voorbeeld geeft op het gebied van diversiteit”. Resmouki vervult het voorzitterschap tot en met november 2024. Ze was al sinds twee jaar plaatsvervangend voorzitter van IFAC. Eerder was ze als partner verbonden aan EY en Deloitte, sinds 2020 heeft zij haar eigen adviespraktijk.
Coen Bongers nieuwe secretaris CEA
Coen Bongers wordt per 1 mei 2023 de nieuwe secretaris van de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA).
Coen Bongers volgde de accountantsopleiding bij Hogeschool Windesheim en de Universiteit van Amsterdam. Na twaalf jaar in de controle te hebben gewerkt, stapte hij in 2007 over naar het accountantsonderwijs bij Hogeschool Windesheim. Sinds 2012 is hij daar hoofd van de bachelor- en postbacheloropleiding Accountancy.
Sinds 2018 heeft Bongers ook zitting in het bestuur van het AC-Scholenoverleg, het samenwerkingsverband van hbo-accountantsopleidingen. Deze functie beëindigt hij vanwege de overstap naar CEA. Coen Bongers volgt Jan-Paul Leerentveld op, die eind 2022 zijn vertrek bij de CEA aankondigde.
Mark Vaessen voorzitter Accountancy Europe
Mark Vaessen is medio december 2022 voor twee jaar benoemd tot bestuursvoorzitter van Accountancy Europe, de Europese belangenorganisatie voor het accountantsberoep, waarin vijftig beroepsorganisaties uit 35 landen zijn verenigd.
Met de benoeming van Vaessen als president blijft de NBA de komende twee jaar vertegenwoordigd in het bestuur van Accountancy Europe. De Duitser Jens Poll is verkozen tot deputy president, een functie die de afgelopen twee jaar door Vaessen werd vervuld.
Mark Vaessen was sinds 2013 voorzitter van de Corporate Reporting Policy Group van Accountancy Europe en daarvoor van de Financial Reporting Policy Group. Hij heeft uitgebreide ervaring met standard setting en regelgeving, onder meer door zijn voormalige bestuurslidmaatschap van EFRAG en SASB. Hij is tevens partner van KPMG.
Na drie jaar weer een Accountantsdag
De NBA heeft na drie jaar onderbreking weer een Accountantsdag gepland, voor 23 november 2023.
Vanwege de coronapandemie, die in maart 2020 uitbrak, schrapte de NBA de geplande edities van de Accountantsdag voor 2020 en 2021. De viering van het 125-jarig jubileum van de beroepsorganisatie werd eind 2020 noodgedwongen omgezet naar een online programma. En gezien de onzekerheid over een mogelijke nieuwe piek van het virus in het najaar werd ook eind 2022 nog geen Accountantsdag georganiseerd.
Maar inmiddels heeft de NBA weer een datum gekozen voor de volgende Accountantsdag: donderdag 23 november 2023. Het jaarcongres voor alle leden van de NBA, relaties en andere belangstellenden wordt georganiseerd op een centrale locatie, het nieuwe AFAS Theater in Leusden. Meer informatie over thema, sprekers en programma volgt de komende tijd via nba.nl.
Accountantsopleiding moet aantrekkelijker en toekomstbestendig worden
De instroom voor een toekomstige accountantsopleiding moet meer divers en breder worden. Theorie en praktijk moeten beter op elkaar aansluiten en resulteren in een geïntegreerde beroepsopleiding, gevolgd door na-ervaringsonderwijs.
Dat schrijven de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) en de Raad voor de Praktijkopleidingen van de NBA (RPO) in hun rapport ‘Stip aan de Horizon’ over de toekomst van de accountantsopleiding. De aantrekkelijkheid en studeerbaarheid van de accountantsopleiding staan onder druk, aldus CEA en RPO. De instroom in en het marktaandeel van de accountantsopleidingen dalen en het rendement van de accountantsopleiding laat te wensen over.
Studenten geven signalen af dat zij de huidige theorie- en praktijkopleiding in combinatie met de werkdruk te zwaar vinden. Slechts de helft van het aantal afgestudeerde studenten van een initiële (hbo- of wo-) accountantsopleiding komt uiteindelijk in het accountantsregister. Steeds meer thema’s worden aan de accountantsopleiding toegevoegd, maar er gaat bijna niets af.
Stip aan de horizon
Ook door de krapte op de arbeidsmarkt is het dringend nodig om de accountantsopleiding aantrekkelijker, studeerbaarder en toekomstbestendiger te maken, met behoud van het kwalitatief hoogwaardige niveau. CEA en RPO startten daarom samen eerder het project ‘Stip aan de Horizon’.
In aanloop naar het rapport is met zoveel mogelijk verschillende stakeholders gesproken over een ontwerp voor een nieuwe accountantsopleiding. Belangrijke thema’s daarbij waren meer integratie tussen theorie en praktijk, een brede instroom, meer ruimte in de opleiding, vernieuwingen in onderwijs en toetsing en betere samenwerking en regie tussen partijen.
Uitkomst van het hele traject is een voorstel voor een toekomstbestendige accountantsopleiding, met één beroeps- en competentieprofiel, als basis voor de verschillende opleidingsfases van de accountant. Niet alle voorgestelde wijzigingen zijn direct realiseerbaar, maar vragen om nadere uitwerking en afstemming met betrokken partijen, aldus het rapport. Advies aan CEA en RPO is om al op korte termijn te starten met innovaties in theorie- en praktijkdeel van de opleiding, terwijl tegelijk de dialoog wordt gestart over het nieuwe opleidingsmodel. Het rapport is beschikbaar via de websites van de CEA en de NBA.
Accountant moet controleverklaring soms ook aan OR verstrekken
Vanaf dit jaar moeten accountants, bij ernstige zorgen over de continuïteit van een onderneming, hun controleverklaring ook aan de ondernemingsraad verstrekken.
Met ingang van 1 januari 2023 is in de Wet op de ondernemingsraden een nieuwe verplichting voor accountants opgenomen. Accountants die wettelijke controles verrichten, moeten in situaties van ernstige onzekerheid over de continuïteit van een onderneming “onverwijld” een kopie van hun controleverklaring verstrekken aan de ondernemingsraad.
De wijziging is het gevolg van een eerder besluit van de Tweede Kamer. Ondernemers waren op grond van de Wet op de ondernemingsraden al verplicht om de OR financiële gegevens te verstrekken, maar in de praktijk gebeurde dat vaak niet of onvoldoende. Ondernemingen en organisaties met vijftig of meer medewerkers moeten een ondernemingsraad hebben.
De nieuwe wettelijke verplichting ontheft de accountant van zijn of haar geheimhoudingsplicht, zoals die in de Wta is opgenomen. Op basis van de Wet op de ondernemingsraden moet de OR wel vertrouwelijk omgaan met aan haar verstrekte stukken.
‘Informatie over impact klimaatverandering in bestuursverslag en jaarrekening moet beter’
De beschikbaarheid, relevantie, vergelijkbaarheid en bruikbaarheid van informatie over de impact van klimaatverandering kan worden verbeterd. Dat blijkt uit ‘Het Jaar 2021 Verslagen’, het jaarlijks onderzoek naar verslaggeving van Nederlandse beursfondsen.
Hoewel het onderwerp klimaat meer aandacht krijgt binnen de strategie en risicoparagraaf van ondernemingen, ontbreekt vaak nog een doorvertaling naar langetermijndoelstellingen en concrete acties, zoals noodzakelijke investeringen en aanpassing van productieprocessen. Jaarrekeningen laten nog nauwelijks de financiële effecten van klimaatverandering zien, terwijl zou mogen worden verwacht dat de economische levensduur van activa en productieprocessen zou afnemen en noodzakelijke investeringen en aanpassingen noodzakelijk zijn.
Onderzoeken
Het eerste exemplaar van Het Jaar Verslagen werd op 21 december 2022 door hoofdredacteur en hoogleraar verslaggeving Arjan Brouwer aangeboden aan NBA-voorzitter Kris Douma. Van de zeven onderzoeken in de nieuwe uitgave richten drie zich op duurzaamheid en niet-financiële informatie.
In de bundel is verder onderzoek opgenomen naar verslaggeving van kleine en microrechtspersonen, de jaarrekeningen van Europese Special Purpose Acquisition Companies (SPACs), verslaggeving door organisaties in de volkshuisvesting en de omzetverantwoording bij bouwbedrijven.
Het Jaar Verslagen bundelt jaarlijks artikelen over onderzoek naar de praktijk van de nationale en internationale jaarverslaggeving. De uitgave komt tot stand in samenwerking tussen het MAB (Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie) en de NBA. De artikelen zijn beschikbaar via mab-online.nl.
Magazine eens per kwartaal
Het magazine Accountant verschijnt voortaan weer vier keer per jaar.
In het verleden was het magazine Accountant ook al een aantal jaren een kwartaalblad, maar de afgelopen drie jaar verscheen het tijdschrift zes keer per jaar. Mede vanwege sterk gestegen kosten voor papierinkoop, porto en productie is besloten de frequentie terug te brengen naar vier edities per jaar. De drie volgende magazines verschijnen medio juni, medio september en medio december van dit jaar. Het magazine is ook online te lezen.
NBA doet voorstellen voor aanpassing nieuwe accountantswet
De NBA reageerde in december 2022 met een brief aan minister Kaag van Financiën op het voorstel voor de nieuwe Wet toekomst accountancysector. De beroepsorganisatie doet ook voorstellen die verder gaan dan alleen het wetsvoorstel.
Na de consultatie van de conceptwet in 2021 bleek dat niet alle aanbevelingen van de Commissie toekomst accountancysector (Cta) zijn overgenomen. Dat is reden voor de NBA om opnieuw naar de minister te reageren op het wetsvoorstel.
De beroepsorganisatie doet aan de minister een aantal suggesties voor toekomstige wetgeving. Zo vraagt de NBA, gezien de schaarste in de markt van accountants, aandacht voor de vele regelingen die betrokkenheid van een accountant vragen, met name in de publieke sector.
VOR
Een eerdere aanbeveling om voor ondernemingen een Verklaring Omtrent Risicobeheersing (VOR) in te voeren, is door het ministerie neergelegd bij de Monitoring Commissie Corporate Governance Code. Die heeft zo’n VOR echter niet opgenomen in de actualisatievoorstellen voor de code. Daarom pleit de NBA voor wettelijke verankering van de VOR, door de bestaande bestuursverklaring te onderbouwen met een uniform normenkader en een intern evaluatieproces.
Omdat continuïteit van ondernemingen in de huidige onzekere tijd niet vanzelfsprekend is, zou een gecontroleerde organisatie zelf een uitspraak kunnen doen over de continuïteit en toekomstbestendigheid in het bestuursverslag. De beroepsorganisatie geeft verder aan dat momenteel nauwelijks actief wordt gehandhaafd op het tijdig deponeren van jaarverslagen bij het handelsregister. Dat moet beter. Ook vindt de NBA het “cruciaal” dat de mogelijkheid om het bestuursverslag niet te deponeren komt te vervallen.
Aanwijzingsbevoegdheid
De NBA sluit zich in de brief aan de minister aan bij het standpunt van Raad van State ten aanzien van de aanwijzingsbevoegdheid. Ondernemingen die geen controlerend accountant kunnen vinden, mogen daarmee een beroep doen op de NBA, die dan een accountant kan aanwijzen. De RvS adviseert om die bevoegdheid te beperken tot alleen organisaties van openbaar belang (oob’s).
De brief van de NBA is te vinden via nba.nl.
Ledenvergadering NBA stemt in met verordeningen en herbenoeming voorzitter
De ledenvergadering van de NBA stemde op 12 december 2022 in Utrecht in met ontwerpverordeningen over de beroepsreglementering en over de vergoeding van de voorzitter.
Kris Douma werd met een grote meerderheid herbenoemd als NBA-voorzitter. Tijdens de vergadering in Utrecht werd ook het Jaarplan 2023 van de NBA toegelicht en de begroting voor 2023 aangenomen. De ledenvergadering is terug te kijken via het YouTubekanaal van de NBA.
Bestrijden van fraude is een gezamenlijke verantwoordelijkheid
Het voorkomen, opsporen en bestrijden van fraude in organisaties is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle betrokkenen. Het bestuur, de directie of de dga heeft de verantwoordelijkheid voor het voorkomen en tijdig detecteren van fraude.
Dat stelt de NBA in de publieke managementletter (PML) ‘Scherp op fraude’. Bij grotere organisaties wordt het bestuur bijgestaan door interne control- of auditfunctionarissen en het toezichthoudend orgaan. Het bestuur moet alert zijn op veranderingen in de beheersingsomgeving binnen de organisatie. De accountant die een jaarrekening voor een organisatie samenstelt, moet beducht zijn op signalen van fraude of het niet naleven van wet- en regelgeving. De controlerend accountant heeft de verantwoordelijkheid om fraude te detecteren die van materieel belang is voor de financiële overzichten die de accountant controleert, zoals de jaarrekening.
Fraude kent vele verschijningsvormen, aldus de uitgave. Naast oneigenlijk gebruik en ontvreemding van materieel, vastgoed, voorraden of geld, kan worden gedacht aan belastingfraude, verslaggevingsfraude, het manipuleren van cijfers en cyberfraude. Ook greenwashing wordt als fraude aangemerkt en tevens wordt stilgestaan bij corruptie, wat vaak samen gaat met fraude.
Vijf signalen
In de publicatie staan vijf signalen, ieder voorzien van aanbevelingen voor de diverse spelers in de keten, zoals bestuurders, toezichthouders en accountants:
Slecht voorbeeld doet slecht volgen: Bij een juiste toon aan de top en een goede cultuur vindt minder fraude plaats.
Frauderisicoanalyse door het bestuur of directie ontbreekt: Voor de organisatie is het van belang om frauderisico’s te identificeren en daarop in te spelen met effectieve interne beheersingsmaatregelen. In de praktijk voeren nog te weinig organisaties zelf een frauderisicoanalyse uit.
Meldingen van misstanden verdienen aandacht: Werknemers of andere betrokkenen zijn niet altijd bereid om gebruik te maken van bestaande meldregelingen.
Fraude overvalt organisaties: In de praktijk hebben te weinig organisaties een frauderesponsplan.
De accountant is onvoldoende professioneel-kritisch: Juist bij het opsporen van fraude is een
professioneel-kritische instelling cruciaal.
Alle vijf signalen worden toegelicht met positieve en negatieve voorbeelden. Versterking van de samenwerking is hard nodig, zo stelt de PML, want fraude bestrijden kan niemand alleen, maar samen kunnen we dat wel.
In de publicatie zijn ook reacties opgenomen van toezichthouder AFM, ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland en de organisatie voor familiebedrijven FBNed. De PML ‘Scherp op fraude’ is beschikbaar via nba.nl.
Dilemma: oerend hard incasseren
Een ondernemer is al vele jaren klant bij uw accountantskantoor. Naast samenstelwerkzaamheden en de loonadministratie heeft u vaak advies gegeven. Ook tijdens de coronaperiode. Helaas gaat de onderneming het naar alle waarschijnlijkheid niet overleven. De ondernemer weet dat u in coronatijd veel uren niet hebt gedeclareerd. Toch staat er van u een behoorlijke rekening open.
In het kantoor van de opdrachtgever staat een blinkende Harley Davidson-motorfiets ter decoratie. De klant geeft aan het vreselijk te vinden dat uw kantoor de vorderingen zal moeten afboeken, terwijl u al die jaren een fijne steun en toeverlaat bent geweest. De ondernemer biedt u aan om de Harley mee naar huis te nemen als doekje voor het bloeden.
Wat doet u?
- U haalt de motorfiets dezelfde dag nog op.
- U slaat het aanbod af.
- U adviseert de motor te verkopen, zodat alle crediteuren kunnen profiteren van de opbrengst.
- Iets anders, namelijk…
Uitkomst
Niet verbazend: 75 procent van de bijna zeshonderd deelnemers aan dit dilemma kiest voor optie 3: De opbrengst van de Harley bestemmen voor alle crediteuren. Veertien procent slaat het aanbod af, maar negen procent ziet de glanzende motorfiets als compensatie voor al die uren wel zitten. Een deelnemer nuanceert de keuze voor optie 3 nog iets: “Ik zou eerst beoordelen of het faillissement dreigend is. Zo ja, dan belandt je al gauw in actio pauliana, dus dan rest de motor te laten staan, het faillissement af te wachten en de curator zijn werk laten doen.” Als het failliet niet zo dreigend is, meent de invuller dat het nog steeds beter is de opbrengst te besteden aan de crediteuren, in rangorde van belang voor de onderneming. “Ik zou mondeling nog wel toevoegen dat ik dan graag hoog op het lijstje sta.”
Heeft u zelf een werkgerelateerd dilemma dat u graag (anoniem) wilt voorleggen aan anderen? Deel het via de DilemmApp en kijk hoe uw beroepsgenoten zouden handelen.
Een dilemma, zoals eerder aan NBA-leden voorgelegd via de DilemmApp, beschikbaar in de appstores voor Androïd en Apple. Meer dilemma’s via nba.nl.
Young profs doen aanbevelingen aan NBA-bestuur
De NBA Young Profs willen dat het NBA-bestuur onderzoek doet naar duurzaamheidsdoelstellingen van accountantskantoren. Verder moet de NBA met kantoren in gesprek gaan over psychologische veiligheid en generatieverschillen.
Dat staat in een publicatie van de NBA Young Profs met aanbevelingen aan het NBA-bestuur, getiteld ‘Rondje langs de velden’. De uitgave stelt dat nieuwe verslaggevingsregels duurzaamheid nadrukkelijker binnen het werkgebied van accountants brengen. Volgens de young profs moeten accountantskantoren rondom duurzaamheid ook zelf het goede voorbeeld geven, want er is ruimte voor verbetering.
Cultuur
Uit de gesprekken van de young profs blijkt dat de partnerbetrokkenheid in de afgelopen jaren is verbeterd. Het NBA-bestuur moet daarvoor aandacht blijven vragen, aldus de publicatie. Daarnaast moet er aandacht zijn voor generatieverschillen binnen accountantsorganisaties. De diversiteit is bij jonge beroepsgenoten geen grote zorg, maar lijkt op hoger (management) niveau minder te worden.
In december heeft het NBA-bestuur overleg gevoerd met de young profs over de reeks aanbevelingen en het waar mogelijk gezamenlijk communiceren over beide thema’s. De publicatie is te vinden op nba.nl.
In herinnering John Tappel
(4 juni 1964 – 30 december 2022)
John Tappel studeerde aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding, maar koos vervolgens voor de heao en voltooide zijn AA-opleiding. Hij werkte enkele jaren bij Deloitte als controleleider en zeven jaar als mkb-adviseur bij ABAB, maar vond zijn draai bij Schooten Advies Accountants Fiscalisten in Helmond, waar hij begin 2003 aan de slag ging. Hij werd vennoot van het kantoor en bewees zich daar twintig jaar lang als accountant met een grote betrokkenheid, die naar zijn opdrachtgevers toe een zeer actieve en kundige rol speelde. Ook was hij actief als toetser voor de Raad voor Toezicht van de NBA.
John hield van fietsen en bedwong in 2011 als lid van het team ‘Helmond voor Helmond’ per fiets de bekende Mont Ventoux in Frankrijk, om geld op te halen voor het Elkerliek ziekenhuis in Helmond, dat daarmee de faciliteiten voor het welbehagen van kankerpatiënten wilde verbeteren. “Met twee vingers in de neus” haalde hij de top van de berg, schreef het Eindhovens Dagblad.
John kon toen nog niet vermoeden dat hij zelf ooit de strijd zou verliezen van een slopende ziekte, ondanks zijn motto ‘opgeven is geen optie’. “De manier waarop hij zijn laatste periode heeft ingevuld heeft een diepe indruk bij ons achtergelaten”, zo schrijven directie en medewerkers van Schooten op de website van het kantoor. Bij zijn uitvaart werd aandacht gevraagd voor de stichting Get It Cured, die bijdraagt aan de ontwikkeling en toepassing van innovatieve methoden voor de diagnose en behandeling van kanker. John Tappel uit Aarle-Rixtel was getrouwd met Ellen en had een zoon en een dochter. Hij werd 58 jaar.