Magazine 07 mei 2020

Redden wat er te redden valt in de 'coronomie'

De economie krijgt ongekende klappen door de coronacrisis. Ondernemers zien hun levenswerk verloren gaan, zzp’ers verliezen inkomsten, personeel zit thuis. Er wordt massaal een beroep gedaan op steunmaatregelen van de overheid. Accountants worden overstelpt met vragen van opdrachtgevers. Maar ook hun eigen gezondheid staat onder druk.

Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 2, 2020

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel (pdf)
» Download het hele nummer (pdf)

Marc Schweppe

Het leek even een Chinees probleem, tot het coronavirus in februari in Noord-Italië opdook en van daaruit razendsnel verder trok. De impact was niet direct duidelijk. Het RIVM, de belangrijkste adviseur voor het kabinet in deze crisistijd, twitterde op 28 januari geruststellend dat het virus “niet makkelijk van mens op mens overdraagbaar” lijkt en “de kans klein dat het zich hier verspreidt”. Zelfs op 25 februari stelde het RIVM nog: “Met wat we nu weten, lijkt het virus inderdaad een beetje op de gewone griep.”

Inmiddels overkomt de wereld een ramp die nog veel ingrijpender wordt dan de kredietcrisis van 2008. Een ramp die eerst en vooral een grote bedreiging voor ieders gezondheid is, die maakt dat een bevolking in angst moet leven. Dat mensen soms zelfs geen laatste afscheid van geliefden wordt gegund en dat zich op intensive care-afdelingen in ziekenhuizen ongekende taferelen afspelen.

Maar ook een economische ramp. Nederland, handelsnatie bij uitstek, wordt relatief zwaar getroffen door de coronacrisis. Economen van ING voorspellen een krimp van mogelijk acht procent voor 2020, dat nu al als rampjaar de boeken in kan. Het sluiten van scholen, universiteiten, horeca, theaters en sportclubs kwam niet eerder voor. Winkelstraten zijn verlaten, het toerisme ligt volledig stil. Alle grootschalige evenementen, inclusief alle dance festivals, het betaald voetbal en de Olympische Spelen, zijn van de agenda verdwenen.

Opdoffer

De gevolgen, nationaal en internationaal, voor ondernemingen - van multinational tot kleine mkb-ondernemer - zijn ongekend. De Nederlandse economie staat er relatief goed voor en de staatsschuld kan een opdoffer hebben. In februari was maar 2,9 procent van de beroepsbevolking werkloos, het laagste percentage sinds 1973. Columnist Mathijs Bouman gaf in het FD een ‘uitzwaaiparty’ aan die gezonde economie. “We zijn een fitte sportman die op hongerdieet moet”, schreef hij.

De overheid doet er veel aan om de economische gevolgen van de crisis te beperken. Er ligt een fors pakket aan steunmaatregelen, waar massaal gebruik van wordt gemaakt. Maar toch: een groot aantal organisaties komt door de huidige situatie in continuïteitsproblemen. Bij heel veel anderen dwingt de wegvallende omzet tot drastische maatregelen. De coronacrisis krijgt een blijvend negatief effect op de wereldhandel. Accountants en cfo’s voorzien dit jaar een afname tot wel twintig procent. Een blijvende ‘deglobalisering’ van handel en productie is “een reëel scenario”.

Volgens ING duurt het zeker tot eind dit jaar voordat de meeste grote sectoren qua omzet weer in de buurt zijn van hun ‘normale niveau’. Dat lijkt nog redelijk optimistisch, met elke dag langer dat het virus de wereld in zijn greep heeft. “Terug naar normaal zal een zaak zijn van lange adem”, aldus premier Mark Rutte. Versoepelingen komen op zijn best stap voor stap. Ondertussen moeten we de ‘anderhalvemeter- economie’ als het nieuwe normaal gaan zien. En hoe staat het met de privacy, als de overheid straks de hele dag via een app uw bewegingen volgt?

Accountant als probleemoplosser

Sinds de afkondiging van het pakket steunmaatregelen worden accountants overstelpt met vragen van klanten. Want natuurlijk zitten er haken en ogen aan de op zich laagdrempelige regelingen. Veel vragen gaan over medewerkers, belastinguitstel, werktijdverkorting en financiering. Het is in veel gevallen een kwestie van ‘redden wat er te redden valt’, dus ondernemers helpen is zeker in de mkb-praktijk het devies. “In deze crisistijd zien we de accountant evolueren van ‘vaktechnisch monster’ naar praktische probleemoplosser”, aldus accountant John Weerdenburg. “En juist voor de vervulling van díe rol hebben veel accountants hun titel behaald.”

Tegelijk past het accountants om zorgvuldig en professioneel-kritisch te blijven en alert te zijn op mogelijk misbruik van de overhaast ingestelde regelingen. Daarvoor wordt ook gewaarschuwd in NBA Alert 42 ‘Impact coronavirus op accountantswerkzaamheden’. Die alert is sinds de eerste verschijning op 3 maart al diverse keren aangepast en uitgebreid met veel informatie voor de samenstelpraktijk.

Met het NBA HELPT-platform speelt de beroepsorganisatie in op de vele vragen die er leven onder accountants. “Is het verstandiger om mijn werkzaamheden op te schorten tot er meer duidelijkheid is over de gevolgen van de crisis?”, is in maart en april een veel gestelde vraag bij de vaktechnische helpdesk. Wat de NBA betreft is voortzetting van het controle- en samenstelwerk in het belang van het maatschappelijk verkeer, maar is dat “in deze tijden soms uitdagend”.

Ondertussen komt er een vracht werk voor accountants aan, want tienduizenden aanvragen voor een tegemoetkoming in de loonkosten moeten worden ondersteund door een accountantsverklaring. Klinkt positief voor de sector, maar dat is betrekkelijk. Vallen opdrachtgevers straks om en wordt de rekening dan nog betaald? De eerste zorgelijke signalen over de eigen praktijk komen voorbij. Enkele accountantskantoren doen zelf al een beroep op de NOW-regeling. Die regeling gaat accountants de komende tijd nog voor de nodige dilemma’s stellen, omdat er ook een verklaring wordt gevraagd. Toch roept de NBA haar leden op om juist nu hun meerwaarde te laten zien. “Medisch personeel draagt nu zorg voor de fysieke gezondheid en wij voor de economische; ook als dat risico’s met zich meebrengt.”