NBA nieuws
Lichte kwaliteitsverbetering bij accountantskantoren - Steun voor voorstellen organisatiecontinuïteit - NBA overlegt met MCA over rapportage - NEMACC rapport over stakeholders en kwaliteit accountantskantoor - Vraag naar accountants neemt sterk toe - Young profs van verschillende kantoren gaan samenwerken - Magazine over klimaat en rol accountants in business.
Dit artikel is verschenen in Accountant Q3, 2018
Bekijk alle artikelen uit dit nummer
Tekst: Jan Jaap Boontjes
Lichte kwaliteitsverbetering bij accountantskantoren
Van de dit jaar regulier getoetste kleinere en middelgrote accountantskantoren met een wettelijke controlevergunning (Wta) voldoet een ruime meerderheid (72 procent) aan de vereiste kwaliteit. In 2016 was dat nog 65 procent.
Van de kantoren die in 2017 in eerste instantie een onvoldoende scoorden, haalde 74 procent alsnog een voldoende bij hertoetsing. Een jaar eerder lag dit percentage met 79 procent iets hoger. Dat blijkt uit het jaarverslag van de Raad voor Toezicht van de NBA, dat begin augustus verscheen. In het verslag zijn de toetsingen die de raad zelf uitvoert samengevoegd met de toetsingen van de SRA. De grotere accountantskantoren met een oob-vergunning worden getoetst door de AFM.
Sneller verbeteren
In het verslag stelt de raad dat er onder andere moet worden geïnvesteerd in versnelde toetsingen. NBA-voorzitter Marco van der Vegte leest in de cijfers uit het jaarverslag “de bevestiging dat het tempo van kwaliteitsverbetering in de sector verder omhoog moet”. Er is veel maatschappelijk ongeduld rondom de kwaliteit van het accountantswerk. “Meer positieve resultaten zijn hard nodig.” De NBA streeft naar honderd procent goedgekeurde kantoren. Dat percentage moet met de huidige opwaartse trend binnen twee jaar worden bereikt.
Voor kantoren die de toetsingen uiteindelijk niet halen is geen plek in de sector, benadrukt de NBA-voorzitter. Tegelijkertijd moeten kantoren wel de gelegenheid krijgen om de noodzakelijke verbeteringen door te voeren. Sanctionering moet een laatste middel blijven.
Samenstelpraktijken
De Raad voor Toezicht heeft in het verslagjaar bij 177 kantoren accountantskantoren zonder Wta-vergunning (samenstelpraktijken) een reguliere toetsing uitgevoerd en afgerond. In totaal voldeden 125 kantoren aan de daaraan gestelde eisen. Vijftig praktijken voldeden op belangrijke onderdelen nog niet en twee praktijken voldeden geheel niet.
Van de kantoren zonder Wta-vergunning die door de raad en SRA de afgelopen vijf jaar regulier zijn getoetst voldeed 69 procent, ofwel 776 van de 1.117 getoetste kantoren. Van de 246 getoetste kantoren die niet voldeden, voldeed 70 procent (172) na hertoetsing alsnog.
Steun voor voorstellen organisatiecontinuïteit
De voorstellen rondom organisatiecontinuïteit, dat de Stuurgroep Publiek Belang van de NBA dit voorjaar publiceerde, krijgen steun van verschillende belanghebbenden.
Dat blijkt uit de consultatiereacties die de stuurgroep heeft ontvangen. Het green paper ‘Organisatiecontinuïteit’ stelt dat ondernemingen en instellingen beter over hun continuïteitsverwachting moeten communiceren. Daarom moeten organisaties altijd een paragraaf ‘Toekomstbestendigheid’ opnemen in het bestuursverslag. Daarin legt de leiding uit welke risico’s, onzekerheden en veronderstellingen op korte en langere termijn van invloed kunnen zijn op de continuïteit van de organisatie. De accountant moet vervolgens de onderbouwing van deze paragraaf controleren en zijn oordeel daarover verwerken in de controleverklaring, om gebruikers van het jaarverslag meer en relevantere informatie over de organisatie te verschaffen.
Steun en kritiek
Uit de consultatiereacties en een seminar over het onderwerp, blijkt dat het invoeren van een toekomstbestendigheidsparagraaf op bijval van een meerderheid van de belanghebbende partijen kon rekenen. Ook diverse accountantsorganisaties zijn voorstander van het verplicht stellen van een continuïteitsparagraaf in het bestuursverslag.
Tegelijk zijn er kritische kanttekeningen. Zo wordt gewaarschuwd voor een te lange ‘doorkijkperiode’ voor de continuïteitsanalyse en het risico op boilerplate teksten in de controleverklaring. Extra onderbouwing op punten zoals aansprakelijkheid en borging van een level playing field zou goed zijn. Curatoren juichen een meer uitgebreide toelichting over continuïteit toe, maar zetten vraagtekens bij het voorgestelde middel van de continuïteitsparagraaf.
De stuurgroep werkt, mede op basis van de reacties, aan een white paper dat in het najaar moet verschijnen.
NBA overlegt met MCA over rapportage
De NBA wil met de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) in gesprek blijven over aspecten die in een volgend onderzoek van de commissie aan de orde komen. Dat is een van de uitkomsten van overleg tussen beroepsorganisatie en MCA, na verschijning van het tweede rapport van de commissie.
De accountancysector moet meer vaart maken met het ingezette veranderproces. Bovendien moet de sector dat proces met meer diepgang uitvoeren. Dat stelt de monitoringcommissie in haar tweede rapport over de voortgang van de kwaliteitsverbeteringen in de accountancy. De MCA presenteerde het rapport ‘Doorpakken’ op 31 mei in Den Haag.
Volgens de commissie moet de sector “nu écht doorpakken om binnen redelijke termijn zelf nog te kunnen komen tot de noodzakelijke structurele kwaliteitsverhoging, de daadwerkelijke cultuur- en gedragsverandering en een toekomstbestendig vertrouwensherstel”. De MCA erkent dat er flinke vorderingen zijn gemaakt met de invoering van de 53 maatregelen uit het verbeterplan In het publiek belang uit 2014. Maar bewijs voor de werking van het pakket maatregelen is er niet, althans de effecten zijn nog onvoldoende aantoonbaar. Volgens de commissie moet de sector meer tempo maken, anders loopt het beroep het risico om de regie over het eigen veranderproces te verliezen.
Dialoog voortzetten
De MCA benoemde in totaal zeventien aspecten die in een volgend rapport aan de orde komen. Daarbij gaat het onder meer over versnelling in het veranderproces. Ook deugdelijke oorzakenanalyses op segment- en organisatieniveau, aanpak van de in een eerste rapport benoemde wicked problems, herijking van de 53 maatregelen uit In het publiek belang en versteviging van het leiderschap in de sector zijn elementen waar de commissie aandacht aan wil geven. MCA-voorzitter Ada van der Veer en NBA-voorzitter Marco van der Vegte hebben afgesproken de dialoog hierover vanaf dit najaar voort te zetten.
De monitoringcommissie sprak in de zomer met vertegenwoordigers van het NBA-bestuur, de Stuurgroep Publiek Belang, leden van OPAK (overleg openbare accountantskantoren), de werkgroep niet-oob, het bestuur van de Ledengroep openbaar accountants (LOA) en de NBA Young Profs.
Volgens de MCA moeten oorzaken, maatregelen en effecten op een logische, onderbouwde en begrijpelijke manier aan elkaar worden gekoppeld. Daarbij moet ook gekeken worden naar factoren als werkdruk, tijdsdruk en budgetdruk. Bovendien moet er meer aandacht komen voor zaken als ‘angstcultuur’ en het elkaar aanspreken op zaken die niet goed gaan. Fraude moet als topprioriteit worden benoemd en vraagt om een andere houding en instelling van het beroep.
De MCA verwacht in de tweede helft van 2019 met een derde rapport te komen.
NEMACC rapport over stakeholders en kwaliteit accountantskantoor
Hoe kijken interne en externe stakeholders in de mkb-praktijk aan tegen de kwaliteit van een accountantskantoor? Die vraag stond centraal in onderzoek in opdracht van NEMACC, kenniscentrum van NBA en Erasmus Universiteit Rotterdam.
Onderzoekers Niels van der Weerdt en Antoinette Rijsenbilt (EUR) geven aan dat de aandacht voor kwaliteit zich vooral richt op controle- en samenstelwerk. Maar de kwaliteit van een organisatie als geheel mag daarbij niet uit het oog worden verloren. Dat is immers de omgeving waarin kwalitatief hoogstaand accountantswerk moet plaatsvinden.
Veel definities van (organisatie)kwaliteit richten zich op de perceptie van kwaliteit door klanten. Juist in de context van accountantskantoren past zo’n focus op klanten moeilijk. “Er zijn meer stakeholders die een stem hebben in het kwaliteitsoordeel of belang bij hoge kwaliteit van mkb-accountantskantoren.” Een bruikbare definitie van organisatiekwaliteit neemt een brede groep belanghebbenden in acht en kijkt naar een breed pallet aan onderwerpen, aldus de onderzoekers.
Inzichten
De kwaliteit van een mkb-accountantskantoor wordt in de ogen van accountants en vennoten in eerste instantie bepaald door de kwaliteit van het werk (de output), de beloning en de bedrijfscultuur. In de ogen van cliënten wordt kwaliteit bepaald door de betrouwbaarheid van de dienstverlening en de scope van het advies en de kennis van de accountants. De prijs komt voor ondernemers niet op de eerste plaats, zo blijkt. Voor gebruikers van rapportages van accountants telt de inhoudelijke kwaliteit en de mate waarin de verstrekte informatie bruikbaar is voor eigen werkzaamheden.
De NEMACC-studie verschaft vennoten en andere leidinggevenden van mkb-accountantskantoren concrete inzichten in de betekenis van kwaliteit van een organisatie in het algemeen en het eigen kantoor in het bijzonder. Ook worden handvatten aangereikt om de kwaliteit van het kantoor continu te verbeteren. Het NEMACC-onderzoek richt zich daarbij zowel op de samenstelpraktijk als op de controlepraktijk en de adviespraktijk.
Het rapport is beschikbaar via nba.nl/nemacc.
Vraag naar accountants neemt sterk toe
Accountants zijn veruit het meest populair op de arbeidsmarkt voor financieel professionals. De vraag stijgt met liefst 26 procent ten opzichte van de eerste helft van een jaar eerder.
Dat blijkt uit een analyse van de NBA die eind augustus is gepresenteerd. De toenemende populariteit van accountants heeft een keerzijde: het wordt voor accountantskantoren steeds moeilijker om vacatures te vervullen.
De vraag naar financieel professionals - zoals controllers, cfo’s, riskmanagers en auditors - is in de eerste helft van 2018 met acht procent gestegen ten opzichte van de eerste helft van 2017. De groei in de vraag naar accountants (RA/AA) ligt hier met 26 procent ver boven. De groeiende vraag betreft alle rollen binnen accountantsfuncties; de groei in de vraag naar minder ervaren assistent accountants bedroeg 24 procent, ervaren accountants en accountants in senior posities zoals controleleider of manager groeiden respectievelijk met 31 en 33 procent.
Top vijf
Op basis van groei in de eerste helft van 2018 ziet de top vijf voor meest populaire financieel professionals er als volgt uit:
| Functie | Groeipercentage eerste helft 2018 |
| Managers accountancy | 33% |
| Ervaren accountants | 31% |
| CFO’s/financieel directeuren | 26% |
| Assistent accountants | 24% |
| Assistent controllers | 11% |
Het aantal mensen dat accountant wil worden neemt niet structureel af: vorig jaar begonnen 1.152 mensen de driejarige praktijkopleiding tot accountant. Die opleiding volgen ze naast hun werk, nadat ze een universitaire studie hebben afgerond. De vraag naar accountants neemt sneller toe dan de aanwas. De zoektocht van accountantskantoren naar nieuwe medewerkers wordt steeds uitdagender, blijkt uit een rondgang van de NBA.
De vraag naar accountants neemt niet alleen toe door de aangetrokken economie, maar ook doordat kantoren investeren in betere kwaliteit, stelt NBA-directeur Berry Wammes. Daardoor zijn meer mensen nodig voor hetzelfde werk.
De NBA is recent een onderzoek gestart om toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt voor accountants beter in het vizier te krijgen en knelpunten te signaleren.
Young profs van verschillende kantoren gaan samenwerken
Jonge accountants van verschillende accountantsorganisaties willen samen de toekomst van het beroep mede vorm geven. Dat stelden deelnemers van recent overleg tussen de ‘young boards’ van grote accountantskantoren en de NBA Young Profs.
Verschillende accountantsorganisaties hebben recent een young board opgezet, of zijn bezig met de oprichting daarvan. Young boards zijn stuurgroepen die een brugfunctie vervullen tussen jonge accountants en het management van hun organisaties.
Eind juni organiseerde NBA Young Profs een tweede bijeenkomst met leden van young boards van een aantal grote en middelgrote accountantsorganisaties. Daarbij stond de wijze waarop de jonge generatie accountants een bijdrage kan leveren aan de toekomst van het beroep centraal.
Leden van de al langer bestaande young board van Deloitte en van dit jaar opgestarte young boards van BDO, EY en Mazars deelden hun verhaal. “Op deze manier geven we young boards de ruimte met elkaar in alle openheid thema’s te bediscussiëren. Dat versterkt de wijze waarop young profs hun bijdrage kunnen leveren aan het beleid van accountantsorganisaties.” aldus Bas Herrijgers, bestuurslid van NBA Young Profs.
Werkdruk
De aanwezige young profs spraken ook met de onderzoekers van het rapport ‘Opvattingen over het Accountantsberoep’. Dat rapport, opgesteld door universiteit Nyenrode samen met NBA Young Profs, gaat onder meer in op de werkdruk bij jonge accountants en de invloed hiervan op de kwaliteit van accountantswerkzaamheden.
Ook de aantrekkelijkheid van het beroep, verschillen tussen de huidige en eerdere generaties en de invloed van waardering op jonge accountants kwamen in de discussie aan bod. De aanwezige young professionals benadrukten dat zij, ondanks zulke uitdagingen, ook de mooie, diverse kanten en kansen van het beroep zien. Ook daarover willen zij met hun achterban in gesprek blijven.
Afgesproken is dat de young boards en de NBA Young Profs periodiek met elkaar overleggen over ontwikkelingen in het beroep en de rol die jonge accountants hierin kunnen spelen.
Magazine over klimaat en rol accountants in business
De NBA Ledengroep Accountants in Business heeft begin augustus een themamagazine ‘Klimaat’ uitgebracht. Het brengt in kaart hoeklimaatverandering raakt aan de functie van accountants.
Accountants en financials spelen een belangrijke rol bij het produceren en betrouwbaar maken van niet-financiële informatie, zoals de uitstoot van broeikasgassen. Door zich daarin te bekwamen kunnen zij bijdragen aan de toekomstbestendigheid van organisaties én aan de maatschappelijke relevantie van hun eigen vak.
Eerder onderzocht de NBA samen met de Rijksuniversiteit Groningen op welke manier de accountant in business zich bezighoudt met het meten, rapporteren en reduceren van CO2-uitstoot. Uitkomst was dat op dit terrein nog veel te winnen valt. Het magazine wil via een reeks interviews en artikelen van onder meer hoogleraren Nancy Kamp en Dick de Waard bijdragen aan verdere verdieping van het thema.
De klimaatspecial is het tweede themanummer van de NBA voor accountants in business, na een editie over vrouwen in finance en accountancy. De themaformule is bedoeld als opvolger van het vaktijdschrift MCA (Management Control & Accounting). Het magazine is zowel in hardcopy als in pdf-versie beschikbaar. Door de NBA is ook een podcast over het thema uitgebracht.