Zwaar beroep
Terwijl buschauffeurs en treinpersoneel staken voor een aanvullende vroegpensioenregeling vanwege de zwaarte van hun beroep, rijst de vraag in hoeverre het beroep van controlerend accountant ook als zwaar beschouwd kan worden.
Tjibbe Bosman
In 2018 stelde de AFM in een verkenning van structuurmodellen nog dat het wenselijk zou zijn als accountants, net zoals rechters, de mogelijkheid krijgen om door te werken tot hun zeventigste.
"Zwaar is het hoofd dat de kroon draagt" (Henry IV – Shakespeare). Zo zwaar, dat er nauwelijks controlerend accountants van zestig jaar en ouder te vinden zijn. In sommige maatschappen kunnen equity partners al vanaf hun 55e uittreden. Daarbij moeten zij zelf zorg dragen voor hun pensioenvoorziening. Toch is het opvallend dat, ondanks het grote personeelstekort en de aantrekkelijke financiële vergoedingen, veel accountants ervoor kiezen om vroeg te stoppen. Accountants stemmen met hun voeten.
Uit een analyse van 53.867 Nederlandse controleverklaringen vanaf boekjaar 2010, blijkt dat accountants rond de leeftijd van 44 jaar de meeste controleverklaringen afgeven als extern accountant. Accountants ouder dan 62 geven, volgens data uit ons onderzoeksproject met Jan Bouwens en Ulrike Thurheimer, nog slechts zelden controleverklaringen af.
"In de accountancy kan je een goed belegde boterham verdienen, maar je moet hem wel staand opeten", hield Roger Dassen de VU-studenten voor tijdens de opening van het academisch jaar. Waar bestuurders tussen de vijftig en zestig jaar vaak in de bloei van hun carrière zijn, stoppen controlerend accountants van dezelfde leeftijd massaal met het controlewerk. Vaak blijven zij daarna wel actief als bestuurder, commissaris, zelfstandig adviseur of vrijwilliger.
De rol van extern controlerend accountant is een veeleisende. Het beroep kent zware ethische eisen, een streng tuchtrecht, een grote zorgplicht tegenover de gecontroleerde en diens belanghebbenden en streng extern toezicht. Wanneer een collega uitvalt of een vacature niet kan worden ingevuld, ligt de verantwoordelijkheid bij de accountant om het werk toch af te ronden. Daarbij moeten constant de belangen van financiers, aandeelhouders en andere stakeholders worden afgewogen. Actiegroepen zoals Milieudefensie sturen accountants dreigbrieven, stellen kritische vragen op algemene vergaderingen en de accountant moet onder deze druk integer, objectief, deskundig en zorgvuldig blijven.
Daarnaast regent het vanuit de L&D-afdelingen e-learnings en verplichte trainingen, waarbij soms slechts zeer beperkt tijd is ingepland en één misstap – zoals een verklapt antwoord – grote gevolgen kan hebben. Lange dagen in slecht geventileerde, raamloze vergaderzalen ('controlekamers'), gezeten op niet-ergonomische stoelen, eisen uiteindelijk hun tol, zelfs van de sterkste accountants.
Ons beroep heeft sinds 2014 belangrijke kwaliteitsstappen gezet, maar dat ging deels ten koste van de professionele autonomie, die juist cruciaal is voor het werkplezier. Het personeelstekort is nijpend; kantoren nemen op grote schaal afscheid van cliënten en zijn zeer kritisch bij de clientaanname. Deze trend is inmiddels zelfs zichtbaar in de Verenigde Staten, waar grote kantoren zoals EY op grote schaal afscheid nemen van cliënten ('de-risking').
De vraag dringt zich op: hoe zorgen we ervoor dat accountants vitaal en productief blijven? Kortom: hoe behouden we hen en hun ervaring voor het openbare beroep?