Discussie Opinie 05 september 2024

ESG-reporting bij de overheid: van vrijheid, blijheid naar zicht en greep op duurzaamheid met d én D?

Via de CSRD en de CSDDD heeft de EU grote ondernemingen recent onderworpen aan vergaande verplichtingen met betrekking tot de zorg voor en verslaggeving over duurzaamheid naar mens en milieu. Leidende gedachte daarbij is 'What gets measured gets managed'. Vooralsnog doet echter een ander adagium, 'practice what you preach', geen opgeld: voor publieke organisaties zelf is het vooralsnog vrijheid, blijheid in het rapporteren over Environmental, Social & Governance (ESG). Terwijl de publieke sector niet alleen vanuit de bedrijfsvoering, maar ook vanuit het externe beleid wezenlijke duurzaamheidsimpact genereert.

Martin Dees en Maarten de Jong

Eerder is al gewezen op de risico's van de door vele nieuwe en complexe duurzaamheidsregels gecreëerde verslaggevings- en auditexplosie in het bedrijfsleven, en is gepleit voor een leerbenadering, focus op de bedoeling van de regels en ex-durante evaluatie op gewenste en ongewenste effecten. Dat gezegd zijnde, menen we dat ook de overheid zelf er goed aan zou doen de duurzaamheidshandschoen verder op te pakken, in lijn met de eisen die zij ook aan het bedrijfsleven heeft gesteld.

Vèrder op te pakken, omdat er ook in de publieke sector al veel relevante duurzaamheidsinitiatieven zijn genomen, ook in de sfeer van rapportages. Zo brengt het CBS via de Monitor Brede Welvaart en SDG's jaarlijks de ontwikkeling van ons welzijn en de duurzaamheid daarvan in kaart. Diverse ministeries bieden via duurzaamheidsverslagen inzicht in de duurzaamheid van hun bedrijfsvoering. En de informatie in begrotingen en jaarverslagen van ministeries wordt in toenemende mate gekleurd door de groene ambities die met het beleid mee worden beoogd.

Een uitgewerkte verplichting tot informatieverstrekking over duurzaamheid en een set gedetailleerde standaarden, zoals de ESRS, ontbreken echter momenteel nog voor de overheid. Het zou de overheid sieren als deze lacune voortvarend wordt gedicht.

Net als voor bedrijven geldt daarbij voor de overheid dat focussen op de echt belangrijke aspecten een uitdaging is. In de CSRD wordt het concept van de dubbele materialiteit gehanteerd, waarbij zowel de impact van de externe omgeving op de organisatie, als die andersom moet worden beschouwd. De overheid heeft echter qua duurzame keuzes en hun impact een extra dimensie om zich over te verantwoorden. Voor het Rijk, maar ook voor mede-overheden, geldt immers als bijzonderheid dat naast de invloed op en vanuit de bedrijfsvoering ook de impact op en vanuit het gevoerde beleid richting samenleving uiterst relevant is. Dit noopt tot een tweevoudige dubbele materialiteitsanalyse.

De duurzaamheid in het kader van het externe beleid kunnen we aanduiden als Duurzaamheid met een grote D. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de CO2-impact van het besluit tot tijdelijke verlaging van de benzineprijs voor het aspect Environment, of aan hoe effectief de Arbeidsinspectie uitbuiting aanpakt voor het aspect Social. Onderwerpen als de hoeveelheid elektrische dienstauto's en hoe vaak de ondernemingsraad bijeen is gekomen, behoren tot duurzaamheid met een kleine d.

Het is aan de kaderstellers voor beleidsontwikkeling en –implementatie, bedrijfsvoering en begroting en verslaggeving in de publieke sector, om beide vormen van duurzaamheid CSRD- en CSDDD-proof  te verankeren in wet- en regelgeving. Goed openbaar bestuur impliceert wat ons betreft duurzaam bestuur en het pakken van een voorbeeldrol werkt vertrouwenwekkend en inspirerend richting burgers en bedrijven. Om in de verslaggeving door de bomen het bos te blijven zien, pleiten we ervoor de jaarverslagen van ministeries en andere publieke organisaties door te ontwikkelen naar geïntegreerde verslagen, waarin op basis van de tweevoudige dubbele materialiteitsanalyse ook de kern van de duurzaamheidsprestaties en -effecten met grote D én kleine d is opgenomen. En die geïntegreerde verslagen te onderwerpen aan externe audit, net zoals bedrijven dat moeten doen.  

De NBA organiseert over dit thema een seminar Brede Welvaart, op 23 oktober aanstaande bij de NBAin Hoofddorp.

Martin Dees is voormalig hoogleraar public auditing & accounting aan Nyenrode Business Universiteit. Maarten de Jong is expert public financial management en assistant professor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Beide zijn werkzaam als strategisch adviseur bij de Algemene Rekenkamer. Zij schreven deze bijdrage op persoonlijke titel.