Discussie Opinie 14 maart 2024

Standaard NVCOS 720, de wereld op zijn kop

Door het integraal vertalen en overnemen van de IAASB ISA-auditstandaarden in de Nadere Voorschriften Controle en Overige Standaarden (NVCOS), doorkruist de NBA in de optiek van Alexander Vissers systematisch de wet.

Alexander Vissers

Bij het vaststellen van de Nederlandse controlestandaarden en andere beroepsreglementering dienen bepalingen die al bij wet, algemene maatregel van bestuur of ministeriële regeling zijn geregeld of daarmee zelfs in strijd zijn, te worden weggelaten.

De NBA motiveert veelvuldig besluiten van algemeen verbindende voorschriften met haar lidmaatschap van de IFAC. Deze motivering is in strijd met het recht, met name met art. 19 lid 4 van de Wet op het accountantsberoep (Wab). De NBA mag slechts algemeen verbindende voorschriften besluiten die strikt noodzakelijk zijn voor het doel, een goede beroepsuitoefening door accountants. De motivering moet derhalve steeds aangeven waarom de regel strikt noodzakelijk is voor een goede beroepsuitoefening, een standaardverwijzing naar het lidmaatschap van een privaatrechtelijke vereniging voldoet niet aan deze voorwaarde.

Analyse Standaard NVCOS 720 in het licht van het regelgevingsrecht

Een tekenend voorbeeld voor de beschreven praktijk is de door het bestuur van de NBA vastgestelde Nadere Voorschriften Controle en overige Standaarden (NVCOS) Standaard 720. De Standaard regelt de verantwoordelijkheid van de accountant met betrekking tot andere informatie.

NVCOS Standaard 720 lid 1 luidt: "Deze Standaard behandelt de verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot andere informatie, hetzij financiële informatie, hetzij niet-financiële informatie (anders dan financiële overzichten en de daarbij horende controleverklaring), opgenomen in het jaarverslag van een entiteit. Een jaarverslag van een entiteit kan één enkel document of een combinatie van documenten zijn die hetzelfde doel dienen."

NVCOS Standaard 720 lid 9 luidt:

"Wet- of regelgeving kan additionele verplichtingen aan de accountant opleggen met betrekking tot andere informatie die verder gaan dan de reikwijdte van deze Standaard."

Dat NVCOS Standaard 720 lid 9 onverbindend is, moge onmiddellijk duidelijk zijn; het bestuur van de NBA kan evenmin als de ledenvergadering bevoegdheden aan de wet- en regelgever toekennen. Het is de wereld op zijn kop. Wab art. 21 bepaalt precies het tegendeel, namelijk dat geen bevoegdheid bestaat in verordeningen dezelfde materie te regelen die al van Rijkswege is geregeld. De Memorie van toelichting bij art. 21 Wab (Kst. II, 2011/12 nr. 33 025, p. 24) verwoordt het als volgt: "Enerzijds mogen de verordeningen van de beroepsorganisatie de regels die van Rijkswege zijn gesteld aanvullen (artikel 21, eerste lid). De beroepsorganisaties behouden dus het recht beroepsregels op te stellen over onderwerpen waarover ook van Rijkswege regels zijn gesteld. Deze mogen echter niet dezelfde materie regelen of daarmee in strijd zijn. Het tweede lid regelt het rechtsgevolg voor bestaande verordeningen op het moment dat een nieuwe wet, amvb of ministeriële regeling in werking treedt die hetzelfde regelt of conflicteert met de verordening. In een dergelijke situatie is de bestaande verordening van rechtswege vervallen."

Lid 1 en daarmee de rest van de standaard is met betrekking tot de wettelijke controle van de jaarrekening een onverbindende bepaling. Dat lid 1 en daarmee de rest van de standaard onverbindend is voor de wettelijke controle van de jaarrekening, volgt uit art. en 391 (oud) 391a (nieuw) en art. 393 lid 3 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, art. 3c  van het Besluit inhoud bestuursverslag, art. 20 lid 3 en art. 34 lid 1 van Richtlijn 2013/34/EG, laatstelijk gewijzigd door Richtlijn 2023/2775/EU en art. 21 van de Wet op het accountantsberoep.

De bevoegdheid van het bestuur van de NBA om Nadere Voorschriften te stellen, volgt uit art. 24 van de Verordening Gedrags en Beroepsregels Accountants, art. jo. art. 19 lid 3 van de Wet op het accountantsberoep (Wab). De bevoegdheid van de Ledenvergadering van de NBA tot het stellen van regels ter zake van een goede beroepsuitoefening volgt uit de Wet op het accountantsberoep art. 19 lid 1 en lid 2 sub a. Deze bevoegdheid wordt in ieder geval begrensd door art. 19 lid 4 en lid 5 en art. 21 Wab. Dit laatstgenoemde artikel bepaalt, zoals hierboven uiteengezet, de regelgevingshiërarchie.

De verantwoordelijkheid van de accountant ten aanzien van de overige gegevens is uitputtend geregeld in BW2 art. 393 lid 3, art. 391a jo. art 3c Besluit inhoud bestuursverslag. Daarmee is de bevoegdheid van de NBA ter zake vervallen. BW2 art. 391a lid 2 sub c. bepaalt dat bij algemene maatregel van bestuur regels kunnen worden gesteld ten aanzien van “het laten onderzoeken van de informatie, het afzonderlijke jaarlijkse verslag en de verklaringen door een accountant of accountantsorganisatie als bedoeld in artikel 393 of door een andere derde persoon of organisatie en op de openbaarmaking van de uitkomsten van dat onderzoek”.

Daar is uitvoering aan gegeven in het Besluit inhoud bestuursverslag art. 3c, waarin is bepaald: "De accountant bedoeld in artikel 393 lid 1 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek gaat na of de verklaring inzake corporate governance overeenkomstig dit besluit is opgesteld en met de jaarrekening verenigbaar is, en of de verklaring in het licht van de tijdens het onderzoek van de jaarrekening verkregen kennis en begrip omtrent de rechtspersoon en zijn omgeving, materiële onjuistheden bevat."

Deze bepaling doorkruist Richtlijn 2013/34/EU, waarin is geregeld dat de accountant slechts een oordeel velt over de juistheid van de beschrijving van het stelsel van interne controle met betrekking tot de financiële verslaggeving. Ten aanzien van de overige opgaven stelt hij slechts vast dat deze verstrekt zijn.

De bepaling in de Richtlijn is conform de rede, de betreffende gegevens zijn noch verenigbaar noch onverenigbaar met de jaarrekening en het zijn verder geen gegevens die materiële onjuistheden kunnen bevatten bij gebrek aan feitelijkheid en relevantie. Verder is BW2 art. 391a lex specialis en lex posterior ten opzichte van de Wet op het accountantsberoep (art. 21) en kunnen dus alleen bij algemene maatregel van bestuur regels gesteld worden ten aanzien van de verantwoordelijkheid van de accountant met betrekking tot de verklaring inzake corporate governance. Om deze reden zijn ook bepalingen in de Corporate Governance Code die betrekking hebben op een verslag inzake corporate governance onverbindend; alleen bij (en dus niet krachtens) Algemene maatregel van bestuur kunnen regels voor de inhoud van het bestuursverslag worden gesteld.

NBA

De NBA moet

1. De regelgevingshiërarchie respecteren en zich voortaan onthouden van het opnemen van bepalingen in algemeen verbindende voorschriften die al in de wet, een algemene maatregel van bestuur of een ministeriële regeling zijn opgenomen en de bestaande regelgeving die in strijd is met art. 21 Wab opschonen.
2. Voor besluiten tot vaststelling van algemeen verbindende voorschriften een afdoende motivering geven.
3. Alle besluiten van de IFAC toetsen aan het Nederlands recht en het Unierecht.

In 2006 werden al door de EU-Commissie goedgekeurde internationale controlestandaarden van de IAASB in het vooruitzicht gesteld, maar tot op heden heeft de Commissie geen ISA goedgekeurd. De ISA zijn momenteel niet compatibel met het Unierecht, het ongefilterd overnemen in de Nederlandse regelgeving is mede daarom niet mogelijk. Verder is het hoogst ongelukkig dat het regelwerk voor de geharmoniseerde wettelijke controle van de jaarrekening niet los staat van de niet geharmoniseerde nationale beroepsreglementering.