Afwezigheid van bewijs is geen bewijs van afwezigheid
Als de maatschappij verwacht dat accountants de naleving van wet- en regelgeving vaststellen én melden, vraagt dat een ander debat over het oprekken van de reikwijdte van de verantwoordelijkheid van de accountant.
Albert Bosch
Marcel Pheijffer roept in het FD accountants op om strenger toe te zien op naleving van regels. Accountants in Nederland moeten sinds 4 december 2018 de Nadere Voorschriften NOCLAR (NOCLAR) toepassen. NOCLAR verplicht accountants te reageren als ze een professionele dienst uitvoeren voor de eigen organisatie of voor de cliënt en zich bewust worden van informatie die erop wijst dat bij die eigen organisatie of bij die cliënt wet- en regelgeving niet wordt nageleefd, mogelijk niet wordt nageleefd of dreigt niet te worden nageleefd.
Van accountants wordt niet verwacht dat zij bij het uitoefenen van hun professionele dienst actief op zoek gaan naar niet-naleving van wet- en regelgeving. Daarnaast, als een accountant informatie kreeg dat diens werkgever of cliënt overtreding van wet- en regelgeving (mogelijk) niet naleeft, dan volgt de accountant een stappenplan. Een in beginsel laatste stap in dat stappenplan is het doen van externe melding bij de bevoegde instantie, als voorliggende maatregelen niet effectief (lijken te) zijn.
Dat NOCLAR weinig effectief lijkt, berust niet op onderzoek. De effectiviteit van NOCLAR laat zich niet goed meten. Dat de buitenwereld weinig ziet of merkt van NOCLAR, betekent niet dat NOCLAR niet effectief is of lijkt te zijn. Het lijkt mij dat Marcel een klassieke denkfout maakt, waarin afwezigheid van bewijs (over de effectiviteit van NOCLAR) wordt verward met bewijs van afwezigheid.
Indien de maatschappij verwacht dat accountants wel eventjes de naleving van (alle) wet- en regelgeving vaststellen én melden, dan vereist dat een ander debat over de oprekking van de reikwijdte van de verantwoordelijkheid van de accountant. Zullen we dan gelijk ook het kostenplaatje daarin meenemen? En ook de uitvoerbaarheid? Of hebben we het hier over onrealistisch hoge verwachtingen, die Marcel namens de maatschappij ventileert?
Dat accountants "staan te trappelen" om cliënten te adviseren over ESG is niet paradoxaal ten opzichte van de huidige reikwijdte en toepassing van NOCLAR. Je kunt wat vinden van het feit dat accountants gaan verdienen aan ESG-regelgeving (spoiler: hoe meer wet- en regelgeving, hoe meer accountants en andere dienstverleners verdienen). Maar een aantal bedrijven moet binnenkort voldoen aan ESG-regelgeving, heeft daarbij hulp nodig en het staat hen vrij daarin bij wie dan ook externe hulp in te schakelen.
En passant haalt Marcel de rechtszaak tegen Trump erbij, over het te hoog waarderen van zijn bezittingen. Ik gruwel van Trump, maar deze zaak onderbouwt niet de oproep van Marcel. Accountant Mazars heeft expliciet opgeschreven: "We have not audited or reviewed the accompanying financial statements." En als ik associate professor Kyle Welch (George Washington University) mag geloven, bevatte de toelichting van Mazers ook de mededelingen dat "1) no accounting standards were followed and 2) the accounting details (numbers) were not verified". Daarbij komt dat de zaak tegen Trump in de basis een civiele zaak is (noch los van de vraag of de PCOAB-regelgeving van toepassing is op de dienstverlening van Mazars aan de bedrijven van Trump). Ik zeg niet dat Mazars vrij van enige kritiek is, maar met de discussie over reikwijdte en toepassing van NOCLAR heeft deze zaak tegen Trump weinig te maken.
Dit alles laat onverlet dat ik een debat over de reikwijdte en toepassing van NOCLAR verwelkom, ook of juist in relatie tot de aankomende verantwoordelijkheid voor het controleren van ESG-verantwoordingen. Maar laten we niet vergeten dat het meeste werk van accountants onzichtbaar is en blijft voor de buitenwereld. Ik hoop dat bij de publieke beoordeling van de werkzaamheden van accountants niet langer de denkfout wordt gemaakt waarin de afwezigheid van bewijs wordt verward met bewijs van afwezigheid.