Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home >Discussie> Opinie > 2024 > 1 > Een nuchtere kijk op de adviezen van de Expertgroep Educatie
Discussie Opinie

Een nuchtere kijk op de adviezen van de Expertgroep Educatie

Leestijd van ongeveer 5 minuten 8 reacties

De Kwartiermakers toekomst accountancysector hebben enige tijd geleden, samen met de NBA, een 'Expertgroep Educatie' opgericht. Die expertgroep is gevraagd om advies over het beroepsprofiel voor de accountant en over de toekomstige opzet van accountantsopleidingen in het hoger onderwijs. Die adviezen zijn eind 2023 gepubliceerd.

Willem Buijink en Gerard Mertens

Hoe verstandig zijn de hogeronderwijsadviezen van de Expertgroep Educatie? Zullen de adviezen leiden tot hogeronderwijsopleidingen van accountants die kwaliteitsvoller en aantrekkelijker zijn dan de huidige opleidingen? Alvorens we deze vraag beantwoorden, staan we kort stil bij de vraag wat het speelveld is in Nederland.

De NBA moet bepalen met welke opleiding iemand lid mag worden, als RA of AA. De expertgroep formuleert nu een advies daarover aan de NBA. Universiteiten, sinds de oprichting van de NHH in Rotterdam in 1913, en hogescholen (sinds de start van de heao-opleidingen in de jaren 1970), bieden 'specialisaties' aan in accounting. Accounting is een specialisatie binnen economische, bedrijfseconomische of bedrijfskundige gebieden aan universiteiten en hogescholen. 'Accounting' omvat externe en interne verslaggeving (waaronder ook controlling) en accountantscontrole (waaronder ook AO/IC).

De NBA, voortbouwend op de houding hierover van de voorgangers NIVRA en NOvAA, vraagt voor haar RA-leden een universitaire opleiding en voor AA-leden een hbo-opleiding.

Een deel van de RA-leden van de NBA wordt door de accountantsorganisatie waarvoor zij werken, als dat nodig is, aangemeld bij de Autoriteit Financiële Markten als extern accountant; als 'wettelijk auditor'. Voor hen gelden de vooropleidingseisen uit de EU Auditing Richtlijn uit 2006. Het expertgroep-advies is dus ook een advies aan de AFM.

Universiteiten en hogescholen kennen die richtlijn en de accounting onderwijseisen daarin. Ze houden daarmee rekening mee in hun accounting onderwijs. De onderwijseisen in de Auditing Richtlijn zijn breed geformuleerd en nuttig voor hoger onderwijs accounting in het algemeen.

Regie

Hoe verstandig zijn de expertgroepadviezen? Een eerste advies van de Expertgroep Educatie is de regie over het accountingonderwijs over te laten aan de universiteiten en hogescholen, met alleen de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie) als toezichthouder. Dat is de normale situatie voor hogeronderwijsopleidingen in Nederland. Die regie ligt nu, ook door een afspraak met de NVAO, voor een belangrijk deel bij de CEA. Dat werkt niet goed, concludeert de Expertgroep Educatie terecht.

Dit is een heel verstandig advies. Dat zal nog betere universitaire en hogeschool accountantsopleidingen opleveren (zie ook Buijinks opinie van 26 mei 2023 op deze site). Bovendien, de NVAO draagt de opleidingen-visitatiecommissies toch steeds op om met relevante beroepsprofielen rekening te houden. Daarvoor is geen CEA nodig.

We beperken ons hier verder tot het accountingonderwijs aan de universiteiten. Anderen kunnen beter over het accountingonderwijs aan hogescholen schrijven.

Opbouw

Het tweede advies, over de opbouw van de universitaire accountingopleiding, is minder verstandig. De expertgroep adviseert een totale voltijdse opleidingsduur van zeven jaar. Dat vinden wij veel te lang. Als, om binnen het economiedomein te blijven, een econometrie-opleiding in vier jaar kan en opleidingen in de bètawetenschappen als scheikunde, natuurkunde, wiskunde en informatica in vijf jaar, dan is een advies om de accountingopleiding zeven jaar te laten duren vreemd en bovenal onaantrekkelijk.

De universitaire accountantsopleiding zou volgens ons prima in vier jaar kunnen passen: een BSc-programma van drie jaar en een  éénjarige MSc in accounting (of gelijkaardige naam). Het is echter wel zo dat in de rest van de EU (buiten Vlaanderen) universitaire accountingopleidingen vijf jaar duren. Daar bestaan namelijk meestal tweejarige masteropleidingen. Dat zou wat ons betreft een goed argument kunnen zijn om in Nederland ook vijf jaar aan te houden.

Om het vijfde jaar ook onder het NVAO-toezicht te brengen, is het nodig het expertgroep-advies hier aan te vullen. Alle universitaire postmaster RA-opleidingen kunnen dan het best worden omgevormd tot een eenjarige 'Executive Master RA'. Dat gebeurde overigens al, heel vooruitziend, een poos geleden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarmee wordt de voltijdse totale studielast voor een accountantsopleiding in Nederland dan vijf jaar.

Er bestaan ook al andere NVAO-geaccrediteerde executive master-programma's in Nederland die aansluiten op de universitaire MSc in accountingprogramma's. De RC-opleidingen zijn daarvan een voorbeeld, maar ook de IT-auditor executive master. Er zijn dus goede, al bestaande, voorbeelden voor de opzet die we voorstellen.

Een voordeel van deze executive master-opzet is dat het slotexamen accountant erin kan worden opgenomen en dan ook onder NVAO-toezicht komt. Studenten werken tijdens de executive accounting master, die ze gespreid in de tijd kunnen volgen en doen meteen al de praktijkstage.

Opleidingstitel

Het derde advies gaat over de opleidingstitel. De Expertgroep Educatie stelt voor als universitaire accountantsberoepstitel 'register auditor'. Dat kan, maar het is geen aantrekkelijk advies. Het zal voor studenten, gelet op hun toekomstige carrièremogelijkheden, te beperkend aanvoelen. Bovendien, de beroepstitel registeraccountant is zo ingeburgerd dat het zonde is om die, nodeloos, op te offeren. De door de expertgroep voorgestelde nieuwe beroepstitel 'accountant adviseur' is dan niet nodig. In de executive master registeraccountant kan, als dat nuttig is, een 'accountant adviseur'-traject worden voorzien.

De expertgroep adviseert ook specialisaties te laten ontstaan naast de RA-specialisatie. Dat kan makkelijk in een executive master-opzet. Deze executive masters bestaan ook vaak al lang. De bekendste noemden we al, de executive master RC- en de executive master IT-auditor-opleidingen.

Universitaire accountants (met een BSc, MSc en executive master-diploma) worden na de afronding van de praktijkstage, zoals nu, als RA lid van de NBA.

Graag willen we ook nog een waarschuwing meegeven ten aanzien van de discussie over de duur van de opleiding. In de VS is de duur van de universitaire CPA-opleiding ook vijf jaar (en dus geen zeven jaar). Daar gaan nu stemmen op om dat terug te brengen naar vier jaar. Precies omdat intellectueel vergelijkbare universitaire opleidingen, zoals finance, economics en data analytics, daar wel in vier jaar kunnen worden afgerond. De Amerikanen zijn invloedrijk in de IFAC. Deze discussie kan dus ook binnen IFAC ontstaan en dan Nederland bereiken. De Expertgroep Educatie zegt hierover niets in haar advies.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Dr. Willem Buijink is als senior research fellow verbonden aan de faculteit Managementwetenschappen van de Open Universiteit. Ook is hij emeritus hoogleraar Accounting van de OU en emeritus hoogleraar Bedrijfseconomie van de Universiteit Tilburg. Prof. dr. Gerard Mertens is als hoogleraar Financieel Management verbonden aan de faculteit Managementwetenschappen van de Open Universiteit.

Gerelateerd

8 reacties

Alexander Vissers

Zoals meestal heeft Willem Buijink een weldoordachte reactie, zeker inhoudelijk ten aanzien van de Regie en Studieduur. Ten aanzien van de eis uit de Richtlijn: deze geldt voor het examen uit de Richtlijn en dat leggen alle RA's en een deel van de AA's af. Wat ik verder nog kwijt wil, de taak en daarmee de bevoegdheid van de Kwartiermakers volgens het overigens absurd geformuleerde Instellingsbesluit (Stcrt. 2020 24319), immers, "zorg dragen voor" kan alleen de wetgever, beperkt zich tot de wettelijke controle. Het "beroepsprofiel" daarvoor volgt uit de Richtlijn 2006/43/EG en hoort in de wet. De bevoegdheid van het NBA bestuur omvat niet het bepalen van de opleidingseisen, deze volgen uit de Richtlijn en voor een nadere invulling is nu nog de CTA verantwoordelijk. Noch de NBA noch de Kwartiermakers kunnen daarmee een opdracht verlenen aan een "Expertgroep Educatie" een advies uit te brengen aan wie? Expert in wat? Dan inhoudelijk: het advies: de opleidingen over laten aan de Universiteiten, dit is min of meer vanzelfsprekend. Er is geen wettelijke noodzaak dit anders te regelen, Universiteiten verzorgen ook de vooropleiding van advocaten en notarissen. En voor AA's zonder certificeringsbevoegdheid is er al helemaal geen aanleiding. Maar eigenlijk was het rapport van de Commissie Toekomst Accountancysector zo slecht dat nooit iemand een daarop gebaseerde opdracht zou mogen aanvaarden. Waarom heeft niemand het lef om gewoon te zeggen dat de NBA een gedrocht is net als de wet- en regelgeving? Het is bewonderenswaardig dat ondanks NBA en wet en beroepsreglementering het accountantsberoep (wettelijke controle) in Nederland zo goed functioneert.

Willem Buijink

Ook: wij denken echt dat een beroepstitel 'Registerauditor', zoals voorgesteld door de Expertgroep. de aantrekkelijkheid van de universitaire accountant opleiding zal schaden. Wettelijke auditors, zoals net uitgelegd, vormen maar een kleine groep accountants. Bovendien, bij nader toezien, suggereert de Expertgroep ook 'BSc Auditing' en 'MSc Auditing' als nieuwe universitaire opleiding titels. Dat voorstel is zeker ook, nodeloos, beperkend, en maakt de accountant opleiding dus minder aantrekkelijk voor studiekiezers.

We begrijpen (klopt dat ?) dat @ Paape wel akkoord is met ons voorstel om overal in Nederland het Groningse voorbeeld te volgen en de postmaster RA programma's om te zetten in NVAO geaccrediteerde Executive Masters. Wij stellen 1 jarige Executive Masters voor: in deeltijd te volgen (zoals nu). Opnieuw, een bredere benaming, breder dan Auditing of Auditor, zal de aantrekkelijkheid ervan verhogen. Groningen gebruikt 'Accountancy'.

Willem Buijink

@ Paape en @ Vissers: dank voor de reacties.

We antwoorden Vissers als eerste. Zijn reacties zijn vooral contextueel.

Deze reactie van hem is belangrijk. Inderdaad, de accountant opleidingseisen in de Auditing Richtlijn zijn er alleen voor de 'wettelijke auditor' (de onhandige Nederlandse vertaling in de Richtlijn van 'statutory auditor': in de WTA wordt 'externe accountant' gebruikt). Die wettelijke auditor heeft: "... de bevoegdheid om wettelijke controles te verrichten en verklaringen daaromtrent af te geven..." In de WTA wordt bepaald dat het Registeraccountants (RA) zijn die door hun accountantsorganisaties moeten worden aangemeld als wettelijke auditor bij de AFM in het AFM Accountantsregister. De wettelijke auditor is dus inderdaad op twee plekken geregistreerd. Voor wettelijke auditors is het AFM register het belangrijkste register. Tjibbe Bosman telde een paar jaar geleden rond 1700 wettelijke auditors in het AFM register. Dat zal nog steeds ongeveer zo zijn.

Daarom, @ Paape, het opleiding advies van de Expertgroep betreft dus zeker ook de toelating tot het AFM register.

Overigens, en hier lijkt @ Vissers ook op te doelen, het is vreemd dat de WTA de beroepstitel RA, het NBA lidmaatschap, als 'toegangsbewijs' hanteert voor het AFM accountantsregister, en niet de behaalde opleidingstitels (en (stage) ervaring). Zo staat het niet in de Auditing Richtlijn zelf. Daar gaat het over opleiding en stage, en dus over opleidingstitels

@ Paape: inderdaad de Expertgroep stelt een 6 jarige accountant opleiding voor, niet 7 jarig: onze fout. Wel dit: wij stellen een 5 jarige opleidingsduur voor. Het verschil van 1 jaar in opleidingsduur lijkt ons wel degelijk een belangrijke factor in studiekeuze.

Alexander Vissers

Vervolg: Nederland heeft in strijd met Richtlijn 84/253/EEG in 2006 het beroep van wettelijk auditor de facto opgeheven, deze wet is daarmee onverbindend. Met de invoering van de Wet toezicht accountantsorganisaties werden met één pennestreek aan alle tot de wettelijk controle toegelaten Registeraccountants hun toelating ontnomen. Art. 51 van Richtlijn 2006/43/EG bepaalt uitdrukkelijk dat alle bij inwerkingtreden als wettelijk auditor toegelaten personen gelden als toegelaten onder die Richtlijn. Nederland heeft dit aan zijn laars gelapt. Door sabotage van Nivra en Novaa is er geen register als bedoeld in art. 15 van de Richtlijn opgezet met onder art. 3 toegelaten personen en kantoren maar worden externe accountants onder het kantoor van de vergunninghouder ingeschreven, zelfs zonder eigen registernummer! Stel je voor dat er een register van toegelaten personen door de AFM zou worden bijgehouden, dan zou iedereen zich afvragen waar dat accountantsregister nog goed voor is? Overigens hoe het in de wet op te nemen beroepsprofiel voor het wettelijk te reguleren beroep er in navolging van de Wet op het Notarisambt en de Gerechtsdeurwaarderswet er uit dient te zien is een abc-tje: De gerechtsdeurwaarder is belast met de taken die bij of krachtens de wet, al dan niet bij uitsluiting van ieder ander, aan deurwaarders onderscheidenlijk gerechtsdeurwaarders zijn opgedragen of voorbehouden.De gerechtsdeurwaarder is belast met de taken die bij of krachtens de wet, al dan niet bij uitsluiting van ieder ander, aan deurwaarders onderscheidenlijk gerechtsdeurwaarders zijn opgedragen of voorbehouden. Het beroep van accountant houdt de bevoegdheid in wettelijke controles te verrichten en verklaringen daaromtrent af te geven en andere in de wet aan accountants opgedragen werkzaamheden te verrichten.

Alexander Vissers

Beste Willem Buijink en Willem Mertens, de "Expertgroep" zijn net als de wetgever tot nog toe voorbijgegaan aan Richtlijn 2018/958/EU (en Richtlijn 2006/43/EG). Deze Richtlijn stelt voorwaarden voor het reguleren van beroepen en het hanteren van beroepstitels. De Nederlandse wet- en regelgeving is decennialang gedomineerd door facties die een deugdelijke wetgeving van het enige te reguleren beroep, dat van wettelijk auditor gesaboteerd hebben. "Beroepsprofielen" is daar een exponent van. Natuurlijk vereist art. 134. van de Grondwet (en de Richtlijn) dat de wetgever in de wet (Wab)vastlegt welk beroep hij regelt, zonder dat geen Verordenende bevoegdheid voor het openbaar lichaam. Maar dat konden de beroepsorganisaties niet laten gebeuren, dus daarom "beroepsprofielen". Een voor het "beroep" van AA accountant en een voor het "beroep" van Registeraccountant waaruit de verschillen moeten blijken. In plaats daarvan heeft de NBA een absurdistische tekst geproduceerd met daarin een exotische definitie van "beroepsprofiel" een onbevoegde bepaling over postinitiële opleidingsniveaus en i.p.v. een AA en RA profiel is een MKB en assurance profiel opgesteld en terloops bepaald dat ook niet accountants aan het profiel voldoen. Dus grote streep door "beroepsprofielen". De Titelstrijd uit de jaren zestig werpt zijn schaduwen tot heden vooruit. De wetgever moet voor eens en voor altijd korte metten maken met lobbyisme, de zelfzucht van de beroepsorganisatie en eindelijk het Unierecht bona fide omzetten.

Leen Paape

Beste Willem en Gerard, dank voor jullie positieve woorden inzake ons advies. Overigens, wij schrijven helemaal niet alleen voor de AFM. Inzake de titel, ja de accountant als duiding behouden kan maar doet uiteraard geen recht aan de multidisciplinaire uitoefening van het beroep. Dat de term zo is ingeburgerd lijkt mij een zwaktebod en dat dan de titel accountant-adviseur kan verdwijnen begrijp ik niet. Te beperkend? Wij breiden de mogelijkheden bijna oneindig uit met specialisaties? Ons voorstel behelst geen 7-jarige universitaire opleiding maar een 6-jarige. Verder schrijven jullie voltijds en dat klopt ook niet want wij zijn voor een zeer vergaande vorm van integratie tussen theorie en praktijk en ja in de combinatie is dat voltijds. Dat is overigens ook niet de bestaande praktijk. Wij stellen voor de specialisaties precies dat voor wat jullie schrijven, namelijk de executive master variant. Vergelijken met het buitenland mag maar wij vergelijken liever met andere beroepen zoals dat van arts, advocaat, notaris, etc. Dan is 6 jaar helemaal niet bijzonder. Overigens is het verschil tussen 5 en 6 jaar klein. De vergelijking met een econometrist gaat mank want die oefent geen beroep uit met een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat maakt nogal een verschil me dunkt.
Tot slot, de vergelijking met de USA en IFAC. Daarover zeggen wij niets want die gaan alleen over de financial audit en niet over de multidisciplinaire audit van de toekomst.

Peter Sampers

Niet alleen een nuchtere maar ook een heldere visie op de gewenste richting voor de accountantsopleidingen van de toekomst. Een 5-jarige opleiding die door Universiteiten (en Hogescholen) wordt aangeboden moet een goede basis kunnen leggen voor toekomstige registeraccountants en tevens een aantrekkelijke en haalbare propositie zijn voor studenten.

Frans Kersten

Een opleidingstitel moet niet gekoppeld zijn aan een register. Een register is er enkel om de organisatie in stand te houden. Zie ook https://www.accountant.nl/nieuws/2024/1/nba-leden-willen-vooral-inhoudelijke-ondersteuning/: Op de stelling of men ook lid zou zijn van de NBA als dit niet verplicht is, gaven meer leden aan geen lid te willen zijn als dat niet verplicht was, dan andersom.
Mij recent laten uitschrijven omdat ik het met de koers van de NBA niet eens was. In 1986 de NIvRA-opleiding met succes afgesloten: nu echter zonder RA titel verder.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum