Discussie Opinie 16 augustus 2022

De accountant en de zwakke schakel

Ook de accountant moet meer verantwoording afleggen. Gebrek aan transparantie is een zwakke schakel in het werk en niet meer van deze tijd.

Leon van den Nieuwenhuijzen

Zo, het jaarlijkse ritueel zit er weer op; de maanden waarin jaarrekeningen en accountantsrapporten worden besproken. Het is ieder jaar weer voor alle partijen een hele tour, met hier en daar toch ook weer een herhaling van zetten. Soms lijken teksten zelfs op die van vorig jaar, natuurlijk wel met enige nuanceringen.

De afgelopen decennia was ik zelf actief binnen het openbaar beroep en als directeur van een interne auditdienst, maar ook in diverse financiële, commissaris- en toezichtsfuncties. Omdat ik in die hoedanigheid menig accountantsrapport heb mogen zien, wil ik graag dit rapport extra belichten.

Controleren is weliswaar een vak apart, maar rapporteren over controlebevindingen is eigenlijk nog van een hogere orde. Ik vond dat zelf ook altijd knap lastig. Vragen die opdoemen zijn dan bijvoorbeeld: Heb ik genoeg gedaan, hoe ga je je bevindingen daarbij rubriceren, hoe ga je deze bevindingen wegen, is er een duidelijke causale relatie tussen controleplan, de gedane controlewerkzaamheden, de geconstateerde bevindingen, de rapportage en het gegeven oordeel, is deze causale relatie voldoende transparant gemaakt naar de gebruiker en wordt dat ook door die gebruiker als zodanig begrepen etc.

'Gebrek aan transparantie vind ik een zwakke schakel in ons werk en eigenlijk niet meer van deze tijd.'

Al deze vragen en antwoorden moeten uiteindelijk worden doorvertaald naar het accountantsrapport. De daarbij gekozen woorden zijn daarin mede bepalend en cruciaal; deze woorden zetten daarbij de toon. Hopelijk ontdaan van vakjargon. Met woorden kun je daarbij de werkelijkheid aardig inkleuren en is het de vraag of je daarmee het juiste beeld oproept, dat een rechtvaardiging geeft van het gegeven oordeel in relatie tot de geconstateerde bevindingen.

Kortom, deze causale relatie tussen gekozen woorden en bevindingen is vaak voor velen, zeker voor de gebruiker, toch meer een black box en wordt door de accountant vaak geduid en afgedaan met professional judgment. Dat lijkt me toch wel te gemakkelijk en gemakzuchtig. Daar mag je als accountant eigenlijk niet meer mee wegkomen. Dit gebrek aan transparantie vind ik dan ook een zwakke schakel in ons werk en eigenlijk niet meer van deze tijd. Zeker omdat wij anderen vaak wel de maat nemen als het gaat om transparantie!

'Een 9 is toch een heel ander cijfer dan een 6, terwijl in beide gevallen toch een goedkeurende verklaring wordt afgegeven!'

Gebruikers als bestuurders en commissarissen zijn in eerste aanleg weliswaar al lang blij als er een goedkeurende verklaring ligt en zien wellicht op zo'n moment dan ook geen noodzaak om die black box open te breken. Tenzij er natuurlijk later alsnog problemen boven water komen, dan willen ze wel van de hoed en de rand weten. Maar dan komt vaak het jargon om de hoek kijken, met begrippen als materialiteit, reikwijdte van de accountantsverklaring en professional judgment, waarbij het net lijkt (of is) dat een en ander door de accountant weer wordt goedgepraat. Soms zijn er in dit soort gevallen echter ook gewoon zaken over het hoofd gezien, of is er te weinig controlewerk gedaan. Laat staan de zaken die niet boven water komen!

Om in termen van een accountantsrapport te blijven: Er ligt hier volgens mij een aardig verbeterpunt voor ons beroep om deze zwakke schakel weg te nemen. Waarbij we wellicht ook moeten proberen om de bandbreedte in het oordeel over organisatie en beheer in een cijfer nader te duiden, of dit te doen in woorden als voldoende, ruim voldoende etc. Ook om aan de gebruiker te kunnen laten zien of er al dan niet sprake is van progressie over de jaren heen. Ik weet, een moeilijk vraagstuk, maar een 9 is toch een heel ander cijfer dan een 6, terwijl in beide gevallen toch een goedkeurende verklaring wordt afgegeven!

Kortom, ook de accountant moet meer verantwoording afleggen en meer transparantie tonen over het gedane werk. Dus hoe moeilijk het ook is om aan deze transparantie gehoor te geven, ik denk dat we het gewoon aan onze stand verplicht zijn, zeker in deze tijd!