Opladen
De beroepsgroep opladen en in beweging krijgen, dat is negen jaar lang mijn drijfveer geweest om de dingen te doen die ik heb gedaan. Een drijfveer zorgt trouwens ook voor beweging. Voor een innerlijke aandrijving.
Margreeth Kloppenburg
In 2015 initieerde ik The Accountables, als platform voor en door studenten. Om jonge stemmen in het debat eerder naar buiten te krijgen. Eind 2017 stelde ik met vele anderen een bundel samen, Artikel 5, over de beroepseer van de accountant. Daar was het doel de doorgeslagen balans naar knoet & hamer te herstellen, er een wenkend perspectief tegenover te plaatsen. Dat van de accountant als eervolle professie met hoge kwaliteitseisen, nadruk op de publieke zaak en verantwoordelijk werk. Een beroepsgroep met een geprivilegieerde positie in onze samenleving en daarmee een directe verantwoordelijkheid om te streven naar goed werk.
Goed werk als in: het is technisch excellent, voor degene die het uitvoert is het betekenisvol en het wordt op een ethisch verantwoordelijke manier uitgevoerd. Een allitererende drieslag in het Engels: excellent, ethical and engaged. Deze drieslag kwam uit een grootschalig onderzoek naar de kenmerken van goed werk door de Harvard School of Education. Een streven voor een beroepsgroep die van oudsher, door de mogelijkheid studie en werk te combineren, de deur altijd heeft opengezet voor 'social climbers'. Dat heeft direct mijn sympathie, ook al zijn er natuurlijk risico's. Ik denk dan even aan de frase van Roxanne van Iperen over 'slimme schapen' die aan de Zuidas werken. Je wordt immers gevormd in een sociale context. Maar daar ga je – al is het misschien maar ten dele – tenminste deels ook zelf over. Als je je er actief tegen aan bemoeit.
Waar op deze wonderlijke aardkloot je wieg staat is natuurlijk een uitkomst van de grootst mogelijke tombola ever. Je hebt het er, zeker in je eerste afhankelijke jaren, maar mee te doen. Mijn vader stierf toen ik twee jaar was. Mijn moeder bleef achter met vier kleine kinderen. We waren op slag vrij arm, want mijn vader was boer en niet verzekerd. We woonden behoorlijk geïsoleerd op het platteland van Groningen. We waren Nederlands Hervormd in een voornamelijk gereformeerde omgeving. Op mijn eerste kleuterrapport staat nog enigszins blij: "Margreeth is de vrolijke noot in de klas". Er stond ook nog "ze praat veel en loopt graag uit de bank". Dat werd een paar jaar later een wat vinniger commentaar in de klas: "Gedraag je eens gereformeerd!" Ik heb nog steeds geen idee wat dat inhoudt.
En nog steeds vind ik het lastig, door mijn start in het leven, me te verbinden aan een groep. Ik ben weliswaar 'engaged', maar ook altijd vanuit distantie. Maar goed, niet voor een gat te vangen, ging ik blijmoedig voorwaarts de wereld in. Als tevreden onderpresteerder. De open dag op de lagere huishoudschool (nu heet dat VMBO) – Cito deed er niet toe – bestond uit wentelteefjes bakken. Oud brood, gedoopt in ei en melk met kaneel en dan bakken. Dat kon ik. Ik mocht de MAVO proberen.
Van daaruit naar HAVO, HBO en uiteindelijk, de universiteit. Waarbij mijn cijfers naarmate het niveau steeg, steeds een volle punt beter werden.
Het was in een tijd waarin stapelen heel goed te doen was. In het huidige onderwijsstelsel zou ik meteen gestruikeld zijn met mijn eerste gemiddelden. Het maakt dat ik altijd een grote motivatie voel om vooral ook jonge mensen verder te helpen en ik hamer (liefdevol) op een goede schrijf- en leesvaardigheid. Lezen vormt een venster op de wereld en goed schrijven staat voor helder denken. Eloquent zijn helpt ook.
Het mooie is, dat – volgens de socioloog Richard Sennett – een goede ambachtsman, een ambachtsmens, uiteindelijk ook automatisch een goede burger zal zijn. Want zo zegt hij: "wanneer mensen goed worden in hun werk, krijgen ze daardoor onder andere begrip voor complexiteit. Ze begrijpen dat simpele oplossingen wel eens geen echte oplossingen zouden kunnen zijn. Ze worden nieuwsgierig en gaan zelf op onderzoek uit. Een samenleving doet er goed aan die betrokkenheid (engagement) te respecteren zodat ze er uiteindelijk van kan profiteren."
Voor de bundel Artikel 5 interviewde ik in 2017 accountants en stelde hen daarom de vraag: beschouw je je werk als eervol? Dat is best wel een leidende, maar wel een respectvolle vraag, juist gericht op die veronderstelde verantwoordelijkheid en betrokkenheid. En verder gaat natuurlijk niemand daar 'nee' op zeggen. Het was dan ook niet zonder reden dat ik een kontje in de goede richting gaf. Dat mag nu niet meer, denk ik trouwens, kontjes geven. Maar dit waren figuurlijke kontjes. Oké, duwtjes dan maar, in de goede richting. Een duwtje om voorbij de defensieve toon te komen en de eigenwaarde, de beroepstrots en beroepseer bij de accountant te hervinden.
Die toon is nu, in 2022, aan het veranderen. Ook de AFM is duidelijk meer in dialoog over wat het streven naar goed werk in dienst van de samenleving in zou moeten houden. De CEA loopt zich warm voor een herziening van de eindtermen (en organiseerde een heuse hackathon, wat een goed idee is dat zeg). Daar ligt nu de kans om vanuit een gedeelde visie de opleiding voor de toekomst in te richten. De NBA Young Profs nemen steeds meer positie in en stellen o.a. de maatschappelijke rol en ethiek centraal in hun nieuwe plannen. Er zijn young boards bij kantoren.
En ook wij, en dan heb ik het over bestuur van de gloednieuwe Faculty Ethiek, Cultuur en Gedrag van de NBA, gaan voor een vergelijkbare eerlijke en duurzame agenda, om de accountant verder te helpen in het streven naar goed werk. Er komen steeds meer engageerde eieren uit een maatschappelijk georiënteerd nest: een heuse academie, The Accountables blijven groeien en schrijven, beroepsfilosofie en -geschiedenis als vakken uitgewerkt (de neerslag daarvan kan iedereen zelf op Auditpedia plaatsen, droom ik er dan nog even hardop bij). Omdat die maatschappelijke context voorwaardelijk is om goed te begrijpen waar je van bent en waarom.
Allemaal initiatieven, oplaadpunten in de sector, die wat mij betreft bij elkaar moeten gaan komen. En waar ook jij, als jonge accountant, goede en duurzame energie vandaan kan halen, door je er juist actief vanuit jouw drijfveer tegen aan te bemoeien. Je bent van harte welkom.
Deze column van Margreeth Kloppenburg is ook uitgesproken tijdens de seizoensfinale van de Busy Season Talks op 2 juni jl. Terugkijken van die seizoensfinale kan via het YouTube-kanaal van de NBA.