Discussie Opinie 11 juli 2022

Corruptie en slachtofferbeleving

Het gebrek aan aandacht voor corruptie komt door een gebrek aan slachtofferbeleving. Want het slachtoffer is het anonieme maatschappelijk verkeer, vaak ver weg in een vreemd land.

Peter Schimmel

Ik geef nu alweer een tijdje les over de verantwoordelijkheden van de accountant wat betreft corruptie. Hoewel over corruptie/omkoping/steekpenningen vrijwel niets in de controlestandaarden staat, is er wel NBA Handreiking 1137. Helaas is dit een wat weinig inspirerend document, dat vooral gericht lijkt op grote wettelijke controles en dat slechts een enkeling gelezen blijkt te hebben. Ik heb begrepen dat de NBA aan iets nieuws werkt. Ondertussen blijken accountants zich niet heel erg betrokken te voelen bij het onderwerp corruptie. Dat is teleurstellend.

Uit het Report To The Nations 2022 van de Association of Certified Fraud Examiners (ACFE) blijkt dat het in 52 procent van alle fraudegevallen feitelijk gaat om een vorm van corruptie. Landen als Rusland, Venezuela, Nigeria of Congo, door grondstoffen schatrijk, gelden als failed states ten gevolge van corruptie. Corruptie is vermoedelijk het meest voorkomende economische delict in frequentie en omvang. De grootste boete ooit, ter grootte van € 3,6 miljard, is in 2020 in Nederland geheven en betreft corruptie, maar heeft de pers nauwelijks gehaald. We hebben geen bouw- of vastgoedfraudes gehad maar grote corruptieaffaires die die naam droegen. En was de veroorzaker van de belangrijkste internationaal werkende regelgeving, de Foreign Corrupt Practices Act, niet een Nederlandse prins? Niet zo heel lang geleden riep een Nederlandse premier op tot meer VOC-mentaliteit.

Besef dat de Corruptie Perceptie Index de ontvangende kant betreft. Rara in wiens boekhouding de betalingen staan? Bedenk eens: wie zouden de betalers zijn? SBM, Vimpelcom en SHV zijn toch echt in Nederland gecontroleerde organisaties. En toch is er nauwelijks een accountant te vinden die meent met een majeur risico te maken te hebben. Hoe kan dat nou?

De jacuzzi voor die ambtenaar, ter grootte van € 5.000, is weliswaar geen goed idee, maar welk kwaad schuilt er nou echt in? Het werk moest toch worden uitgegeven en nu heeft de provincie tegen de laagste biedingsprijs, met lokale werkkrachten, een prima oplossing en een blije ambtenaar. Voor wat hoort wat en koop vooral lokaal. En die € 5.000 is bovendien onder de meldgrens van de Wwft en ook niet materieel vanuit accountantsperspectief. Vergeten wordt even dat het niet om de kostprijs van de jacuzzi gaat, maar om de opbrengst die daarmee wordt verkregen, en dat er kwalitatief wel wat aan de hand is voor onder meer de continuering van de klantrelatie. Omzet kopen maakt innovatie overbodig en sluit nieuwkomers uit. Bovendien is het een strafbaar feit waarop een gevangenisstraf staat tot zes jaar, uitsluiting van aanbestedingen en bij internationale handhaving een boete tot tien procent van de wereldwijde omzet.

Ik vermoed dat het gebrek aan aandacht voor en interesse in corruptie komt door het gebrek aan slachtofferbeleving. Er is weliswaar sprake van een vorm van bedrog, maar het slachtoffer is het anonieme maatschappelijk verkeer, veelal in een ver land met een ons vreemde cultuur, en zelden een aanwijsbare persoon of organisatie. Dat slachtoffer merkt er nauwelijks iets van. En al is het in Nederland, wat maakt het nou eigenlijk uit dat wat inkopers bij de politie van Volkswagen goedkoop onderhoud en winterbanden hebben gekregen en dat de politie daardoor meer dan gemiddeld Volkswagen rijdt? Zouden Toyota of Mercedes daardoor een cent minder hebben uitgegeven aan innovatie? Er is bijna altijd begrip. Zou u de gevraagde € 20 aan die gendarme niet betalen om die boete van € 400 voor te hard rijden te voorkomen? Je zou een dief van je eigen portemonnee zijn, toch?

Corruptie richt maatschappelijke ellende aan, betreft misbruik van machtsongelijkheid en afhankelijkheid (ja, ook MeToo-zaken vallen onder de definitie) en verdient daarom de inzet van alle partijen die een beroepsmatige verantwoordelijkheid hebben voor het maatschappelijk verkeer. Accountants, pak die handschoen op.