Discussie Opinie 10 augustus 2021

De inhoudsopgave zegt soms al genoeg

Wat er niet in een ESG-verslag staat, is misschien nog wel interessanter dan wat er wel staat.

Joris Joppe

In mijn strijd om sneakercultuur te vermengen met accountancy zocht ik op de Nike-website naar een nieuw paar schoenen. Mijn vrouw, die over mijn schouder meekijkt, vraagt schamper of ik echt nóg een paar schoenen nodig heb. En zo ja, of het dan echt ook echt bij moet dragen aan de door Nike veroorzaakte zee van plastic en de instandhouding van kinderarbeid… Veel tijd voor discussie heb ik niet, want we moeten naar IKEA. In mijn hoofd mompel ik nog iets over ontbossing, beddengoed en Oeigoeren, maar ze zit al in de auto te wachten.

Getergd door het incident pak ik tijdens mijn vakantie de ESG-verslagen van beide bedrijven erbij; je moet toch wat als het regent. Allereerst die van Nike, zodat ik met een gerust hart mijn schoenen kan bestellen. Ik lees in 120 pagina's over een bedrijf dat zichzelf de maat neemt op misschien wel honderd verschillende KPI's. Van water- en chemicaliënverbruik en gelijke behandeling tot excessive overtime en circulariteit van de verschillende productcategorieën. Voor elke KPI is een vijfjaarsdoelstelling bepaald, waarbij in een meerjarenoverzicht wordt getoond of de doelstelling is gehaald. Wat vaak wel ontbreekt zijn goede definities of grondslagen. Alhoewel het de vergelijkbaarheid ten goede zou komen, zou het er nogal onleesbaar van worden. Ik lees het door, tot aan de limited assurance van PwC bij (alleen) de CO2-footprint van het bedrijf. Als consument hou ik er een goed gevoel aan over.

Dan IKEA, met een verslag dat bijna de helft zo dik is. Het geeft de indruk dat onze Zweedse (of  moet ik zeggen Delftse) vrienden nog wat minder ver zijn. Het verslag is veel minder cijfermatig en toont veel beloftes. Beleid dat nog in ontwikkeling is en pilots die worden uitgevoerd. Uiteraard krijgt ontbossing veel aandacht, maar ook de plantaardige versie van de IKEA-gehaktbal (de Plantball) wordt in het zonnetje gezet. Het is duidelijk dat IKEA ambitieus is, wat gegeven hun reach tot in de woonkamer van zoveel aardbewoners, fijn is om te lezen. Toch, als cijfermatig ingestelde accountant ben ik minder tevreden - er staat ook veel niet in. En er is zo te zien geen accountant bij in de buurt geweest.

Beide verslagen staan los van de financiële rapportages, wat op zich bijzonder is. Maar het roept ook gelijk de vraag op voor wie de ESG-verslagen eigenlijk bedoeld zijn. Voor investeerders? Voor consumenten? Ik schat in dat niet dat elke consument zo gek is als ik om eerst een zo’n rapport door te lezen voordat-ie honderd euro uitgeeft. Het zijn in ieder geval goed leesbare en mooi opgemaakte documenten, die duidelijk een hoog marketinggehalte hebben.  

Er zijn nog een paar andere overeenkomsten. Beide bedrijven hebben een verdraaid complexe supply chain. Daar controle over krijgen, en erover rapporteren, lijkt me een complexe opgave. Daar dan ook nog eens relevante assurance bij geven zal nog wel even op zich laten wachten. Mijn gok is dat dit nogal systeemgerichte verhalen worden. Met vervolgens een reëel risico dat actiegroepen de onderste steen van één of ander issue boven weten te halen en de pers gauw gevonden is. Ik voorzie veel disclaimers en een erg hoog afbreukrisico (meer dan met financiële rapportages).

Beide verslagen staan ook vol met goede dingen die voor de gemeenschap worden gedaan. Geeft je een warm gevoel, als IKEA beddengoed aan ziekenhuizen doneert ten tijde van de coronacrisis. Bij zo'n bedrijf haal je als vanzelf je Billy boekenkast. En hoeveel uren ze wel niet stoppen in community outreach.

Jammer genoeg hebben beide bedrijven nog een overeenkomst, die helaas niet uit de verslagen blijkt: de 'aarzeling' om belasting te betalen. Voor zover ik weet zijn belastingen wel degelijk onderdeel van de GRI-standaarden. Niet gek, want belasting betalen lijkt me een basisprincipe van verantwoord ondernemen. Toch wel bijzonder dan, dat beide bedrijven zich de vingers blauw schrijven over de meest complexe ESG-onderwerpen terwijl ze belastingen, het meest kwantificeerbare (en ongetwijfeld intern volledig uitgekauwde) onderwerp, volledig links laten liggen in hun maatschappelijk verslag.

Wat er niet staat, is misschien nog wel interessanter dan wat er wel staat. En als dat zo is, maakt het de assurance opgave ook gelijk veel makkelijker: begin met de volledigheid van de inhoudsopgave. Dat alleen spreekt al boekdelen.