Marktwerking staat kwaliteit accountantscontrole binnen het mkb in de weg
Accountantsopdrachten worden door klanten ingekocht, daar waar de efficiency of de persoonlijke klik het hoogst is. Maar komt dit ook de kwaliteit van de wettelijke controles binnen het mkb ten goede?
Richard Knops
Werkzaamheden binnen de mkb-accountantspraktijk, vormgegeven door samenstelopdrachten, fiscale opdrachten en administratief werk, zijn gebaat bij marktwerking. Markwerking zorgt ervoor dat processen efficiënter worden uitgevoerd, waardoor bedrijven minder hoeven te betalen voor hun accountant. De opdrachtgever is veelal de dga of eigenaar en de grootste belanghebbende is meestal de Belastingdienst. De kwaliteit van het product is relatief eenvoudig vast te stellen, immers de fiscale wetgeving en externe verslaggeving geeft weinig ruimte tot interpretatie.
Binnen de mkb-controlepraktijk (denk aan vrijwillige en bijzondere controleopdrachten) treedt hetzelfde principe op. In de praktijk betekent dit dat klanten kiezen voor het accountantskantoor dat het goedkoopst de controleverklaring verstrekt of het bevriende accountantskantoor, dat aan de basis kwaliteitseisen voldoet. Dit staat kwaliteit mijns inziens in de weg.
Nu hoor ik alweer mensen denken: "Ja, maar we hebben toch de VGBA (fundamenteel beginsel deskundigheid en zorgvuldigheid), de VIO (nadere voorschriften onafhankelijkheid) en de periodieke kwaliteitstoetsing van het kantoor, die lossen dit probleem toch op?" Aan de hand van twee toepasselijke praktijkvoorbeelden zal ik aantonen dat dit niet volledig waar is.
- Een administratiekantoor klopt bij de accountant aan en vraagt: mijn klant heeft een subsidie gekregen, kun jij deze subsidiecontrole even oppakken? De accountant doet dit gewoonlijk niet, maar ziet zichzelf als deskundig genoeg en zal zo goed en kwaad als mogelijk de opdracht op zich nemen.
- De directie geeft haar accountant de opdracht een samenstellingsverklaring af te geven bij de NOW-verantwoording. De onderneming is financieel erg geraakt door de crisis en het moet daarom weinig tijd en liefst geen geld kosten. De accountant denkt na over het zo efficiënt mogelijk uitvoeren van zijn werk.
Iedereen kan aan zijn water voelen dat dit schuurt met de kwaliteit.
Hoe lossen we dit dan op?
Om de zorgvuldigheid te waarborgen is het een goed idee om verplicht de accountantskosten toe te lichten in de jaarrekening met werkzaamheden verdeeld naar aard en omvang.
De deskundigheid kunnen we monitoren door AQI's. auditkwaliteitsindicatoren, kwantitatieve metingen van het externe auditproces. Als ze samen met relevante kwalitatieve informatie worden beoordeeld, geven ze inzicht in factoren die de controlekwaliteit kunnen beïnvloeden. Deze moeten eenduidig zijn, (centraal) publiek beschikbaar en beoordeeld door de toezichthouder. Accountantskantoren moeten aan de hand van de indicatoren regelmatig over de kwaliteit van wettelijke controles rapporteren. Deze worden transparant gemaakt en gepubliceerd, net als bijvoorbeeld de jaaromzet en aantal fte's.
De keuze voor het accountantskantoor in relatie tot de onafhankelijkheid zou je moeten kunnen ondervangen door het instellen van intermediairs. In het intermediairmodel wordt een deskundige derde, de intermediair, betrokken bij de benoeming en aansturing van de controlerend accountant. Deze intermediair vertegenwoordigt het maatschappelijk verkeer in een bepaalde wettelijke controle. Dit kan bijvoorbeeld een AvA zijn of een Raad van Toezicht, maar kan ook de RVO zijn, het ministerie van VWS of een gemeente.
Substance over form
Door deze punten aan te passen, kunnen we onze kwaliteit verhogen en Michelinsterren verdienen. Auditkosten zullen hierdoor mogelijk wat stijgen, maar één ding is zeker: de maatschappij kan op ons rekenen.