Discussie Opinie 26 november 2020

Ons ethisch kompas in uitzonderlijke tijden

Coronacrisis of niet, accountants moeten geen concessies doen aan hun fundamentele beginselen, aldus Gonny Linde.

Gonny Linde

De coronacrisis zorgt wereldwijd bij veel organisaties voor financieel leed; banen staan op de tocht, werkgelegenheid wordt minder, bedrijven dreigen om te vallen en dit alles werkt door in onze persoonlijke situaties of bij mensen in onze directe omgeving. De toekomst is onzeker op allerlei vlakken.

COVID-19 lijkt te zorgen voor verschuivingen in waarden en normen en wat maatschappelijk geaccepteerd wordt. Gedrag dat voor corona als normaal werd gezien, is nu niet meer acceptabel. Maar ook gedrag dat voor corona niet geaccepteerd werd, lijkt nu soms verdedigbaar door de omstandigheden. Het beeld op de wereld, grenzen, waarden en normen: ze lijken te verschuiven in dit soort zeer bijzondere omstandigheden.

Om het financiële leed te verzachten heeft de Nederlandse regering de NOW-regeling opgesteld. Vanuit het ministerie SZW is aan ons, accountants, gevraagd om werkzaamheden te verrichten ten aanzien van een beperkt deel van de NOW-aanvragen. Eerlijkheid gebied hier te zeggen dat een belangrijk deel van de steunaanvragen wordt voorzien van een 'zekerheid' van een niet-accountant. De reden dat bij omvangrijkere steunaanvragen is gekozen voor de inschakeling van een accountant, is dat zorgvuldig met overheidsgeld moet worden omgegaan en misbruik van deze regeling moet worden tegengegaan.

Het gezegde 'Een kat in het nauw maakt rare sprongen' is ook in deze tijden van toepassing. Als mensen voor hun gevoel met de rug tegen de muur staan, kunnen andere beslissingen worden genomen dan in normale omstandigheden. De vraag komt dan op: hoe gaan wij als accountants hiermee om? Rechtvaardigen uitzonderlijke tijden een soepeler accountant? Welke 'rare sprongen' gaan wij maken als we zelf met de rug tegen de muur staan, of als wij leed om ons heen zien? Ook wij, accountants, zijn natuurlijk ook maar gewoon mensen.

Stel een familiebedrijf dat al generatie op generatie is overgegaan, is door de pandemie dusdanig financieel verzwakt dat zonder creativiteit bij de aanvraag voor de NOW-1- regeling faillissement zou volgen. Leiden deze uitzonderlijke omstandigheden tot anders handelen van de accountant?

Naast mogelijke 'rare sprongen' kan het voorkomen dat wij als accountants ook even niet weten hoe wij onze fundamentele beginselen moeten toepassen in deze tijden. Stel dat het hierboven genoemde familiebedrijf modeartikelen verkoopt. Als ze deze artikelen niet verkopen, moeten ze veel verlies nemen. Om de verkoop te stimuleren hebben ze een deel in consignatie verkocht, iets wat ze normaal gesproken niet doen. Bijkomend voordeel is dat ze nu meer NOW-subsidie kunnen aanvragen. De vraag komt dan op 'Wat moet ik volgens de VGBA nu doen?' Een vraag die moeilijk te beantwoorden is.

Of door corona de ethische waarden en normen in de maatschappij zijn verschoven en rekbaarder zijn geworden, is niet te beantwoorden. Als deze waarden en normen al zijn verschoven, kunnen ze over enkele maanden weer verschuiven naar de waarden en normen in het pre-coronatijdperk. Immers, de maatschappij zal de rekening van alle financiële steun vanuit de overheid dan ook voelen.

Bijzonderheden vragen normaliter altijd om professionele oordeelsvorming en eventueel afwijken op gegronde redenen. Dit geldt voor verslaggevingsregels, maar ook voor de Standaarden.

Waar wij als accountants geen concessies in kunnen en mogen doen, zijn onze fundamentele beginselen. Ons ethisch handelen, conform de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA), mag ook in crisistijd niet ter discussie staan. En als wij als accountants even niet weten hoe wij onze fundamentele beginselen moeten toepassen in deze tijden, laten we dan elkaar opzoeken en dit bespreken. Het antwoord op sommige vragen is vaak niet zwart wit. En wij lopen het risico dat als alles weer rustiger is, mensen met de kennis van dan onze judgments ter discussie stellen.

Laten wij als accountants over enkele jaren met trots terugblikken op onze toegevoegde waarde voor het maatschappelijk verkeer, bij de accountantsverklaring bij de NOW-regeling.