De voorman van de beleggersorganisatie was tijdens de tweede editie van een door EY georganiseerde 'AccountancyPoort' in Den Haag niet mals in zijn kwalificaties van de Amerikaanse president. Hij noemde Donald Trump een "solist van de meest kwade soort" en een "intrinsiek slecht mens".

Alle remmen los

Gelukkig krijgen de kapitaalmarkten uiteindelijk altijd gelijk, aldus Everts. Door de handelsoorlog die president Trump is gestart en de onzekerheid rondom zijn beleid, dalen de koersen fors en lijkt het even "gedaan met de suprematie van de VS". Door het mindere vertrouwen in de VS wordt daar inmiddels op grote schaal kapitaal teruggehaald naar Europa, ziet de VEB. "En dat gaat heel hard nu", stelde Everts.

De VEB-directeur toonde zich bezorgd over het harde ingrijpen van de huidige Amerikaanse regering richting toezichthoudende instanties, zoals de SEC en PCAOB. Het is in de VS nu "alle remmen los voor het bedrijfsleven". Everts hoopte vooral dat accountants hun onafhankelijke rol richting ondernemingen blijven vervullen en kritisch blijven bij hun controles. Kantoren moeten "niet de oren laten hangen naar politici die streven naar minder regels", benadrukte hij. De ontwikkelingen rondom het diversiteitsbeleid in de VS stemmen wat dat betreft niet hoopvol.

Aantrekkelijk beroep

De aantrekkelijkheid van het accountantsberoep stond centraal tijdens de bijeenkomst. Volgens Everts staat de relevantie van het beroep niet ter discussie, want juist in onzekere tijden is er veel behoefte aan verificatie van informatie. Maar de snelheid van de verbeteringen in de sector mag wel omhoog, vond hij.

Ook mogen accountants meer naar buiten treden en zich nadrukkelijker laten horen, bijvoorbeeld bij de aandeelhoudersvergadering. De waardering voor het beroep zit in het daadwerkelijk staan voor het publiek belang, want "pappen en nathouden kan iedereen". Accountantskantoren moeten daarvoor de juiste mensen aantrekken, "niet langer de salesman, maar de auditman of -vrouw".

Het tekort aan accountants is mede te danken aan de structuur van de kantoren en het nog altijd gehanteerde up or out-model. Jonge accountants stappen daardoor vaak al snel over naar een andere werkgever. Het is goed voor de bestendiging van de kwaliteit als accountants langer in het vak werkzaam blijven, meende Everts. Bestuurders moeten meer naar binnen kijken, want "je laat mensen lopen".

Verhaal achter de cijfers

EY-partner en hoogleraar Auke de Bos schetste kort het ontstaan van het accountantsberoep, na de bekende Pincoff-boekhoudfraude van 1879. Zonder accountants zou er meer sprake zijn van fraudes en corruptie, meer faillissementen, minder transparantie en een verlies van vertrouwen in kapitaalmarkten, aldus De Bos.

Het beroep richt zich steeds meer op het verhaal achter de cijfers en ontwikkelt zich van boekhouder naar poortwachter en straks societal assurance provider. Daarbij zijn er nog genoeg uitdagingen voor het beroep, meende De Bos: de overdaad aan regelgeving en compliance, de reputatie van accountants, de lange en zware opleiding, de lange werkdagen in verhouding tot de beloning, het gebrek aan rolmodellen. Goed nieuws is tegelijk dat de instroom in het openbare beroep toeneemt.

Debat

Het vak mag meer trots uitstralen over de eigen bijdrage aan het maatschappelijk verkeer.

Onder leiding van hoogleraar en oud-premier Jan Peter Balkenende spraken de assurance leaders van de big four, de voorzitters van NBA en SRA en enkele young professionals samen over de aantrekkelijkheid van het accountantsberoep. Het vak mag meer trots uitstralen over de eigen bijdrage aan het maatschappelijk verkeer, was het gevoel. Er is daarvoor ook behoefte aan positieve verhalen, over de "heldenrol" van de accountant.

FD-journalist Edwin van der Schoot begreep die behoefte, maar dan moet het beroep wel komen met concrete voorbeelden van de meerwaarde van accountants. "De lezer moet niet met vragen blijven zitten." Volgens hoogleraar en FAR-bestuurder Jan Bouwens is de ruimte voor accountants om over concrete werkzaamheden te vertellen erg beperkt. "Het is moeilijk bewegen voor de professie, dat wordt heel snel afgestraft." Mogelijk heeft het beroep baat bij een "pers-accountant", vergelijkbaar met de persofficier bij de rechtspraak, suggereerde Remko Renes, voorzitter van de Raad voor de Praktijkopleidingen van de NBA.

De impact van het beroep en de relevantie van het vak staan niet ter discussie, was het gezamenlijke gevoel. Technologie neemt inmiddels veel werk uit handen, waardoor de rol van accountants niet meer alleen draait om cijfermatig inzicht, maar ook vraagt om sociale vaardigheden en strategisch kunnen denken. Dat maakt het werk er alleen maar leuker op, stelden de young profs.

Nieuwe naam?

Kriton-partner Hakan Koçak waarschuwde tegelijk om niet te veel te leunen op AI en vooral zelf te blijven nadenken. NBA-voorzitter Kris Douma sloot zich daarbij aan. "Het menselijke oordeel blijft nodig."

Vraag is wel of de term 'accountant' anno nu nog de lading dekt. Mogelijk kan een passender benaming, zoals trust architect, het beroep aantrekkelijker maken, suggereerde één van de assurance leaders. SRA-voorzitter Diana Clement riep op om verder te kijken dan alleen de controlerend accountant en ook rekening te houden met de rol van de accountant in het mkb.

Gespreksleider Balkenende benadrukte bij het slot van de bijeenkomst nog eens het belang van het beroep in de samenleving. "Als het misgaat met het vertrouwen in de maatschappij, hebben we een enorm probleem."