Peter Steeman

'We moeten inclusie en diversiteit steeds weer opnieuw agenderen.'

Ze legt de vinger direct op de zere plek. "Vorig jaar was ik optimistisch. Vandaag voel ik teleurstelling en een lichte boosheid", zo valt Liane Vlaskamp, algemeen directeur NBA, met de deur in huis. "De snelheid waarmee organisaties hun beleid aanpassen onder invloed van politieke verschuivingen zoals we in de VS zien, is verbijsterend. Het maakt mij ook strijdbaar. We staan gelukkig op sterke schouders." Ze noemt Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke arts en Ethel Watts, de eerste vrouwelijke accountant die zich mocht laten inschrijven in het accountantsregister, als voorbeelden. Het thema voor Internationale Vrouwendag is dit jaar Vrouw van de toekomst. "Een thema dat actueler is dan ooit", aldus Vlaskamp. "Als hun prestaties ons iets leren, is het dat emancipatie niet vanzelf gaat. We moeten inclusie en diversiteit steeds weer opnieuw agenderen."

Inspiratiebron

Vorige maand plaatste de NBA een oproep om vrouwen in de schijnwerpers te zetten die diversiteit en inclusie binnen het accountantsvak versterken. Vijf van de 21 genomineerde vrouwen zijn aanwezig: Imen Boussaid, Martine Cranendonk, Henriette Verbeem, Marlies de Vries en Claudia Koppen-Van Rouwendaal. Vereerd en soms ook verrast zijn ze, dat ze als inspiratiebron worden gezien.

Inge Bleijenbergh, hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen, kiest de mannelijke rol in de strijd voor gendergelijkheid als opvallende insteek voor haar bijdrage. Een eerdere uitnodiging om vorig jaar te spreken op de NBA-bijeenkomst voor Internationale Vrouwendag moest ze afslaan, bekent ze. "Maar de timing is nu misschien wel beter. De aandacht voor inclusie en diversiteit wordt in de beeldvorming vooral neergezet als een door vrouwen gemobiliseerde aanval op traditionele mannelijke waarden. Terwijl inclusie niets anders is dan het bieden van gelijke kansen en rechten. Diversiteit zegt iets over hoe we elkaar zien. En van een betere balans profiteren mannen net zo. De kenmerken van een masculiene cultuur – niet over gevoelens praten, geen tegenspraak dulden – zorgen voor stress. Dat is ook voor mannen ongezond."

Nieuwsgierig

In haar onderzoek naar de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke hoogleraren, stuitte Bleijenbergh op mannen die zich juist inzetten voor gendergelijkheid. Dat maakte haar nieuwsgierig. "Hoe komt dat? Ik ben change agents gaan interviewen. Het is een heel verhalend onderzoek waarin je aan de hand van iemands levensloop op zoek gaat naar diens drijfveren." Ze stelt aan de zaal de vraag die ze ook aan de mannen in haar onderzoek voorlegde: 'wie heeft jou geïnspireerd om met inclusie en diversiteit aan de slag te gaan?' Een mannelijke deelnemer noemt het moment dat hij op de christelijke middelbare school van zijn docent hoorde dat hij als homo altijd alleen zou blijven. Dat gaf hem de drive om te strijden voor gelijkwaardigheid.

Bleijenbergh noemt een aantal factoren die in alle verhalen een rol spelen. Voor vrouwelijke change agents is het vaak de persoonlijke ervaring die ze drijft. De herinnering aan een sport die ze in hun jeugd niet mochten beoefenen, of een opleiding waarin ze werden achtergesteld. Mannen noemen vaak een belangrijke vrouw die ze de ogen heeft geopend. Een man ziet als puber hoe zijn moeder zich ontworstelt aan haar traditionele rol in het gezin. Of hij groeit op in een gezin met vijf zussen en kan zich daardoor goed verplaatsen in vrouwen. Een andere trigger voor mannen is kennis. Bleijenbergh noemt als voorbeeld een HR-manager die sociale wetenschappen ging studeren, omdat de mismatch tussen mannelijke en vrouwelijke leidinggevenden hem intrigeerde.

Disruptieve mannelijkheid

'Het probleem is dat mannen vaak lui zijn. Bij een vacature kiezen ze iemand die ze al kennen.'

"Wie herkent dit en voelt zich een change agent?", wil Bleijenbergh weten. Een man geeft aan dat zijn dochter hierin zijn inspiratiebron is. "Ik heb ook een zoon en zie dat ze heel verschillend in de wereld worden ontvangen." Gevraagd naar de hindernissen die je als mannelijke change agent ervaart, stelt een andere mannelijke deelnemer: "ik roep vaak in een bestuur: 'er zitten hier zes kerels, daar moet een vrouw bij'. Het probleem is dat mannen vaak lui zijn. Bij een vacature kiezen ze iemand die ze al kennen."

Mannen hebben bij het propageren van diversiteit en inclusie veel speelruimte. Bleijenbergh onderscheidt drie vormen van mannelijkheid die verandering naar een inclusieve samenleving bevorderen. De eerste is disruptieve mannelijkheid. "Zo iemand voldoet uiterlijk aan het masculiene beeld, maar verkondigt een radicaal feministische boodschap. Hij zet iedereen op het verkeerde been. Dat is het grote voordeel wat je als man hebt. Je wordt niet meteen weggezet als feminist." Een andere optie is het etaleren van "ridderlijke mannelijkheid". Daaronder verstaat zij een man die zijn status gebruikt om een groot publiek in contact met de  boodschap van gendergelijkheid te brengen. "Ik heb voor mijn onderzoek een hoogleraar geïnterviewd die door heel Europa lezingen houdt over de kwaliteit die je in huis haalt met inclusieve teams. Hij onderbouwt zijn verhaal heel rationeel met cijfers, in de hoop dat meer mannen zijn voorbeeld volgen."

De derde vorm is volgens Bleijenbergh de inclusieve mannelijkheid. "Dat zijn mannen die mannelijke en vrouwelijke eigenschappen combineren. Bijvoorbeeld een leidinggevende die zijn senioriteit gebruikt om anderen te laten shinen. Hij doet een stapje opzij en geeft een prestigieuze opdracht die voor hem bedoeld is aan een vrouwelijke collega. Hij laat ook zien dat hij zorgtaken net zo belangrijk vindt als zijn werk en haalt voldoening uit mentoring."

Mijzelf blijven

Na de pauze wordt, onder leiding van Dieke Roest (NBA Learning & Development) en Joost Waals van het NBA-programma Beroepscultuur, gediscussieerd over eigenschappen die iemand tot een rolmodel maken. Om de discussie aan te jagen wordt eerst het interview met PwC-partner Jacobina Brinkman uit de NBA-interviewserie Getekend bekeken. Het verhaal van Brinkman roept herkenning op. "Ik probeer meer naar mijn intuïtie te luisteren", vertelt een deelneemster. Een ander reageert op de aanvaring die Brinkman in het begin van haar carrière had met een voorzitter van de rvc, die haar vroeg: "Kunt u dat wel? U oogt zo jeugdig". Herkenbaar, aldus een deelneemster in de zaal. "Omdat ik er jong uitzie, word ik vaak aangezien voor een stagiaire. Dat je zo wordt weggezet is heel frustrerend. Ik heb hard geleerd om mijn huidige positie te bereiken, maar ik wil ook mijzelf blijven."

De kernwaarden waarmee je impact kunt maken, variëren volgens de deelnemers van luisteren en loslaten tot conflicten aangaan en enthousiasme uitstralen. 

Zelfreflectie

NBA-bestuurslid Carla van der Weerdt-Norder besluit met een optimistische boodschap voor vrouwelijke accountants. "Het is een groot voordeel om vrouw en accountant te zijn. Ik heb vanwege mijn bagage vaak posities in toezichthoudende functies gekregen." Al vraagt het soms om behoedzaam navigeren om je plek te vinden. "Zelfreflectie is daarom heel belangrijk", stelt ze.  Ze zat ooit in een functie waarin ze veel te maken had  met een aantal Engelse mannen, waarmee de samenwerking moeizaam ging. "Ik zocht een coach in de UK om van een man te horen hoe ik hier beter mee om kon gaan."  

'Het komt regelmatig voor dat een man in een vergadering er met je standpunt vandoor gaat.'

Vrouwen in besturen kunnen elkaar versterken, vindt Van der Weerdt-Norder. "Als een goede opmerking van een vrouw in een vergadering niet wordt opgepikt, agendeer ik dat. In een rvc waar ik lid van was hadden de mannen veel commentaar op een vrouwelijke bestuurder, omdat ze klaagde over de werkdruk. Dat vonden ze niet professioneel. Ze waren heel verrast toen ik ze, samen met een andere vrouwelijke toezichthouder, terecht wees."

Niet op alles reageren, is een andere les. "Het komt regelmatig voor dat een man in een vergadering er met je standpunt vandoor gaat. Ik heb niet zo'n harde stem. Je zegt iets en het wordt vervolgens door een ander ingebracht. Vroeger werd ik dan boos. Nu denk ik: het punt wordt wel ingebracht. Je moet je niet door alles uit je evenwicht laten brengen. Choose your battles."