Luc Quadackers

Er waren bijna 170 inschrijvingen en de verdeling was ongeveer hetzelfde als vorig jaar. Praktijkmensen en wetenschappers besloegen beiden zo'n veertig procent van de aanwezigen. Voor de rest bestond het publiek uit toezichthouders en andere belanghebbenden. Het tweedaagse programma bestond uit twee lezingen, twee panelsessies en zes onderzoekspresentaties.

Cultuur is de lijm die de organisatie bijeenhoudt

Jere Francis, tot 1 mei van dit jaar de FAR-research chair, introduceerde het congresthema. Hij benadrukte dat cultuur een belangrijk en actueel onderwerp is bij toezichthouders, zoals de AFM in Nederland en de PCAOB in de Verenigde Staten, omdat zij erkennen dat cultuur van invloed kan zijn op de kwaliteit van accountantscontroles. De redenering is dat een betere cultuur leidt tot betere controles. Maar volgens Francis is er nog weinig bewijs voor die aanname. Hij oormerkte dat gegeven overigens als "goed nieuws", want het stelt alle betrokkenen in staat om er diepgaand over na te denken. Wat is cultuur? Hoe verloopt het verband richting kwaliteit? Kan cultuur worden veranderd? En: kunnen de kosten en baten van cultuur worden gekwantificeerd?

'Er zijn grenzen aan cultuur als instrument van kwaliteits- beheersing.'

Francis beargumenteerde dat we niet te grote verwachtingen mogen hebben van het cultiveren en reguleren van cultuur. Er zijn grenzen aan cultuur als instrument van kwaliteitsbeheersing: "Despite the firm's culture initiatives, how people behave is driven more by personal, idiosyncratic factors than by the organization's culture." Hij beschreef cultuur overigens wel als de "lijm" die de organisatie bijeenhoudt. Kortom, een mooie introductie en voedingsbodem voor de rest van het congres.

Highlights

Enkele highlights van de verschillende sessies.

PCAOB-toezichthouder Martin Schmalz (PCAOB & University of Oxford) sprak op persoonlijke titel over de relatie tussen regelgeving en maatschappelijk welzijn. Schmalz betoogde dat het verstrekken van meer informatie aan investeerders en andere belanghebbenden kan helpen om de juiste marktprikkels te creëren. Door bijvoorbeeld inspectierapporten openbaar te maken, kunnen investeerders beter geïnformeerde beslissingen nemen en wordt de druk op bedrijven en accountants vergroot om hoge kwaliteit te leveren.

Kun je cultuur reguleren? Dat was de vraag waarover werd gediscussieerd tijdens de paneldiscussie onder leiding van Robert Knechel (University of Florida & academic board member FAR). Knechel herkent bij cultuur een klassiek accountingprobleem: het aggregatieprobleem. Cultuur bestaat op verschillende niveaus zoals nationaal, regionaal, op basis van etniciteit, familie, religie en binnen bedrijven. De aggregatie van deze verschillende niveaus maakt het een complexe uitdaging om cultuur effectief te reguleren. Tijdens de paneldiscussie werd duidelijk dat cultuur een complex en gelaagd fenomeen is dat moeilijk te reguleren is, maar dat voortdurende gesprekken, interactie en bewustzijn van gedrag en incentives essentieel zijn voor het bevorderen van een positieve cultuur binnen organisaties.

Volgens Lena Pieper (University of Illinois) moeten partners goed naar de medewerkers luisteren, aangezien er significante verschillen zijn in hoe cultuur wordt waargenomen op verschillende hiërarchische niveaus. Verschillende mechanismen moeten worden gebruikt om culturele veranderingen door te voeren, afhankelijk van de specifieke culturele hiaten die worden geïdentificeerd. Het is ook belangrijk om de beloofde waarden in de praktijk waar te maken, anders kan dit leiden tot negatieve gevolgen, zoals verminderde psychologische veiligheid en lagere werktevredenheid.

De resultaten van een onderzoek van Christian Peters (Nanyang Business School) laten zien dat accountants eerder zijn geneigd om de uitkomsten van een algoritme te accepteren, dan wanneer ze informatie van een collega ontvangen. Ook als de algoritme-informatie fout is! Een interventie door het activeren van een 'tegenargumentatiemindset' is effectief in het verminderen van deze tendens. Peters benadrukte het belang voor auditfirma's om strategieën te ontwikkelen die de negatieve effecten van automatisering op professional skepticism kunnen verminderen en die menselijke en technologische elementen effectief integreren.

'Ook degenen die kritisch zijn over virtueel werken vinden dat de kwaliteit van de controles voldoende is.'

Uit onderzoek van Iver Wiertz (Maastricht University) blijkt dat virtueel teamwerk wordt gezien als een levensvatbare en vaak gebruikte manier van werken. De invloed van virtueel teamwerk op de kwaliteit van audits wordt door de meeste auditors als beperkt ervaren. De meeste respondenten benadrukten dat een controle een controle blijft, ongeacht de werkmodus. De regels blijven hetzelfde. Ook degenen die kritisch zijn over virtueel werken vinden dat de kwaliteit van de controles voldoende is. De voordelen van virtueel werken (zoals minder reistijd en lagere kosten) en nadelen (zoals verminderde context en verhoogde uitputting) manifesteren zich op verschillende niveaus binnen de organisatie. Voordelen zijn vooral merkbaar op het niveau van de firma (lagere uitstoot en kosten) en het individu (minder reistijd), terwijl nadelen zich vaak op teamniveau voordoen. Wiertz benadrukte dat de juiste mix van virtualiteit afhankelijk is van de specifieke omstandigheden en taken binnen een team. Hij raadde aan om voortdurend erover te praten, te evalueren en aan te passen aan de behoeften van verschillende belanghebbenden. Ondanks de uitdagingen zijn er veel voordelen te behalen bij virtueel werken.

Christopher Humphrey (Alliance Manchester Business School) opende als invited speaker de tweede dag van de conferentie met zijn speech Escaping 'Groundhog Day': The transformative possibilities of reconceptualizing audit. Hij betoogde de noodzaak om ervoor open te staan te innoveren en het accountantsberoep te herzien. Volgens hem zit het huidige concept van audit vast in een vicieuze cirkel, vergelijkbaar met de film Groundhog Day. Hij benadrukte meermaals dat de accountantscontrole een sociale constructie is die niet vaststaat. Sterker nog: de accountantscontrole kan en moet veranderen om relevant te blijven in een snel veranderende wereld. Hij stelde voor om verschillende vormen van audit te overwegen die hogere kwaliteitsniveaus kunnen leveren.

Olof Bik (Rijksuniversiteit Groningen) gaf een samenvatting van twee studies uit een project op het gebied van 'duaal' (door partner en manager) leiderschap van controleteams. Volgens Bik moeten accountantskantoren zorgvuldig overwegen hoe partners en managers het best kunnen worden gecombineerd om de beste leiderschapsmix te verkrijgen. Hij benadrukt dat de tone from the middle door de manager zeer belangrijk is en noemt de manager zelfs de climate engineer van het controleteam.

De paneldiscussie tijdens de Busy Seasons Talks-sessie werd gemodereerd door Arthur Jager van Baker Tilly en had als hoofdthema de cultuur binnen de accountantssector. Jager introduceerde de discussie aan de hand van de resultaten van het NBA-cultuuronderzoek. Dit onderzoek bevat desk research naar 65 rapporten en artikelen en verzamelde feedback van 17.000 leden en trainees over de cultuur in de accountancysector en achttien rondetafelgesprekken met belanghebbenden. De discussie benadrukte dat cultuur binnen de accountancysector continu in ontwikkeling is en dat voortdurende inspanningen nodig zijn om een positieve, inclusieve en innovatieve werkcultuur te bevorderen.

'Er bestaat een sterkere clustering van cultuur op vestigingsniveau dan op bedrijfsniveau, wat aangeeft dat lokale culturen binnen kantoren belangrijker zijn voor de auditkwaliteit.'

Tjibbe Bosman (Universiteit van Amsterdam) presenteerde een onderzoek dat zich richt op de rol van de cultuur binnen accountantskantoren en hoe deze cultuur de kwaliteit van de controles beïnvloedt. De resultaten laten zien dat een open foutenklimaat, een stimulerend spreekklimaat, kwaliteit van leiderschap en minder sociale druk zijn geassocieerd met een hogere kans op aangepaste controleverklaringen (modified audit opinions) bij complexere audits. Een soortgelijke conclusie geldt voor het effect op going concern decisions. Er bestaat een sterkere clustering van cultuur op vestigingsniveau dan op bedrijfsniveau, wat aangeeft dat lokale culturen binnen kantoren belangrijker zijn voor de auditkwaliteit. De bevindingen suggereren dat cultuur en sociale normen een belangrijke rol spelen in het bevorderen van hoogwaardige audits.

De bevindingen van onderzoek door Eddy Cardinaels (Tilburg University) en Evelien Reusen (Rotterdam School of Management) laten zien dat junior auditors een grotere neiging hebben om zich te conformeren aan de mening van senior teamleden dan aan die van andere junior auditors. Dit impliceert dat de invloed van autoriteit en ervaring aanzienlijk is. Het leidde tot een lagere risicobeoordeling en een verminderde bereidheid om privé-informatie te delen op het gebied van een aanwezige fraude. Het onderzoek toont aan dat junior auditors vatbaar zijn voor conformiteit, vooral onder invloed van senior teamleden en binnen een klimaat dat authenticiteit benadrukt, zonder voldoende aandacht voor saamhorigheid. De onderzoekers suggereren dat accountantskantoren eerst een gevoel van saamhorigheid moeten cultiveren, voordat ze authenticiteit benadrukken om ongewenste effecten van conformiteit te verminderen. Dit kan bijdragen aan een betere informatie-uitwisseling en nauwkeurigere risicobeoordelingen in het auditproces.

Jere Francis sloot het congres af met samenvattende reflecties en uitdagingen. Hij daagde accountantskantoren uit om leiderschapsgedragingen die goed werken in individuele teams, te implementeren in hele organisatie. Hij benadrukte de noodzaak van nieuwe denkwijzen om audits te verbeteren, aangezien regulering alleen niet voldoende is.
Innovatie en samenwerking zijn nodig om niet vast te blijven zitten in oude patronen.

Teruglezen en kijken

Voor de liefhebbers is ook een uitgebreide samenvatting van het congres beschikbaar als pdf.
De presentaties van de FAR-conferentie kunnen integraal worden teruggekeken op YouTube, waarbij ook via linkjes naar de verschillende presentaties kan worden gesprongen. Klik op deze links voor de weergave van de eerste congresdag en van de tweede congresdag.

Tijdens het congres is ook een boekje verstrekt waarin samenvattingen zijn opgenomen van vier FAR-artikelen van Jere Francis op het gebied van cultuur. Daarvan is zowel een Nederlandse als een Engelse versie beschikbaar.