Wilbert Geijtenbeek

Wie een full service-accountantskantoor beheert, heeft veel uitdagingen. De digitalisering vergt investeringen. Het rendabel krijgen van alle specialisaties vergt gespecialiseerd personeel. Dat is dan weer schaars in deze arbeidsmarkt. En dan is het nog lastiger om jong talent geïnteresseerd te houden in een toekomst bij het kantoor - door de schaarste heeft elke hoogvlieger carrière-opties genoeg bij andere kantoren.

Dat alles maakt dat het partnermodel onder druk staat. Daarover ging de deelsessie Iedereen partner? op de Accountantsdag. Met drie vertegenwoordigers van het middensegment in de accountancy wisselden moderator Wilbert Geijtenbeek en het publiek van gedachten over deze uitdaging. Vanessa Spaans is directeur en mede-aandeelhouder van ETL Nederland, een groep van lokale kantoorlabels die met een omzet van € 87,8 miljoen prijkt op de nummer 14 van de meest recente AV-Top 50. Johan Berkouwer is directeur en partner van Van Ree Accountants; de nummer 32, met een omzet van € 25,4 miljoen. En Marfred de Leeuw is oprichter en grootaandeelhouder van Vallei Accountants, dat als 43ste kantoor op de ranglijst € 16,0 miljoen omzet.

Elk van deze accountantskantoren is groeiende, zowel in omzet als in werknemertal. Van Ree doet dat autonoom, waar ETL en Vallei ook door overnames grote stappen zetten.

Vennoot, certificaathouder of 'familielid'

Bij Van Ree, dat ook een aanzienlijke controlepraktijk bezit, is de instroom van partners gezond, aldus Berkouwer. Momenteel zijn er dertien vennoten en binnenkort treden er nog een aantal toe tot de partnervergadering. De gemiddelde leeftijd van de partners is 44 jaar. Die groei gaat gelijk op met het aantal lokale kantoren; uitbreiding komt van partners die, in Berkouwers woorden, "het ondernemerschap oppakken". Een samenkomst van alle partners komt neer op een vergadering van vestigingsdirecteuren. Berkouwer: "Wij willen wel groter worden, om de uitdagingen als full service-kantoor aan te kunnen. We kiezen daarom voor relatief kleine vestigingen - klein qua cultuur, en directeuren die elkaar kennen en zo met elkaar verbonden blijven."

'Wij willen wel groter worden, om de uitdagingen als full service-kantoor aan te kunnen.'

Vallei Accountants groeit sterk, zowel autonoom als door overnames. Afgelopen jaar nam het kantoor uit Midden-Nederland de kantoren Flantúa, Arep en de arbodienst Covades over. Via een stichting administratiekantoor deelt Vallei in de winstrechten - 23 medewerkers bezitten certificaten van aandelen, wat neerkomt op ongeveer tien procent van de loonlijst. De meerderheid van het eigendom van het kantoor is in handen van oprichter Marfred de Leeuw. Het model biedt een laagdrempelige manier van instappen, die veel meer draagvlak biedt, aldus de oprichter. "Ons model biedt veel meer ruimte, financieel gezien. Waarom zou je maar een paar mensen partner maken, als je op deze manier veel meer mensen kunt betrekken bij de onderneming?"

Geen weg terug

Het animo van jongere generaties voor het toetreden tot de partnervergadering is lager dan in het verleden. Die klacht klinkt al jaren in de beroepsgroep en dat is een probleem. Immers, een gezonde partnervergadering is het gevolg van een voortdurend balanceren. Stokt de instroom? Dan veroudert de vergadering elk jaar. Groeit het kantoor wel in omzet en winst? Dan wordt instappen met het jaar duurder en onaantrekkelijker. Moet er worden geïnvesteerd in innovatie of uitbreiding? Dan is het de vraag of de partners met zicht op hun uittreden niet liever hun dividend trekken. Veel kantoren slippen stilletjes voorbij het punt waarop er geen weg terug meer is.

'Veel kantoren slippen stilletjes voorbij het punt waarop er geen weg terug meer is.'

Is het partnermodel dan ten dode opgeschreven? Zeker niet, vindt Berkouwer, die het traditionele partnermodel gedurende zijn loopbaan "enorm is gaan waarderen". "De taak van ons als partners is om onze organisatie gewoon een generatie verder te brengen. Als accountants zijn we allemaal rekenmeesters, die een prima investering gewoon kunnen herkennen uit de cijfers. De vraag is dus: heb je vertrouwen in de club waar je in investeert? Pas als je daarvan wakker gaat liggen, is er een probleem." Berkouwer vindt dat accountants bij uitstek instaat zijn om dat te kunnen. "De NBA heeft als slogan: Nederland rekent op zijn accountants. Als wij al te schijterig zijn om risico te nemen en partner te worden, hoe moeten wij dan het mkb verder brengen?"

Zorgt private equity voor een schone lei in de partnervergadering?

Toch is het een feit dat veel partnervergaderingen kampen met gebrekkige instroom. Desondanks zijn de marktverhoudingen in de accountancy de afgelopen drie jaar fors verschoven. Een consolidatie is volop gaande. In 2021 waren er zeven Nederlandse kantoren met een omzet van meer dan honderd miljoen euro. Inmiddels zijn het er twaalf. Die toename is sterk te danken aan een grote reeks overnames. Veel daarvan zijn sinds najaar 2022 aangejaagd door investeringen van private-equityfirma's. Volgens een verkenning van de AV-Top 50 zijn externe investeringsmaatschappijen al binnen bij kantoren die gezamenlijk goed zijn voor negen procent van de omzet in die ranglijst. De AFM raamt de invloed van private equity tegenwoordig in de markt voor kantoren met een Wta-vergunning zelfs op 21 procent.

'Hét grote verschil tussen ons en private equity is dat wij geen exit-strategie hebben.'

ETL wordt vaak ook gezien als een door private equity ondersteund kantorennetwerk. De Duitse eigenaar, ETL Global, is opgericht door de vorig jaar overleden Franz-Josef Wernze. Die startte zijn imperium als een Treuhand en Steuerberater, een trustmaatschappij annex belastingadviesbureau, en bouwde dat uit tot de European Tax & Law Group. De groep is in tien Europese markten actief en wordt ondersteund door de Duitse moedermaatschappij. Als ETL een Nederlands label overneemt, koopt het honderd procent van de aandelen, of alle activa in een activa-passivatransactie. De groep houdt een meerderheid van de aandelen in bezit en het lokale management ontvangt veertig procent van de stukken. Daar betalen zij niet voor, benadrukt Spaans. De managers blijven een aantal jaren aan, tot er opvolgers klaar staan, die zich kunnen inkopen. De Duitse groep verschaft financiering voor die transactie en garandeert afname van de aandelen bij een uittrede van deze vennoten. De zeggenschap blijft in handen van het lokale management, aldus Spaans. Daarmee lijkt het model sterk op dat van private equity-investeringen als bijvoorbeeld PIA Groep. "Hét grote verschil tussen ons en private equity is dat wij geen exit-strategie hebben."

De talentenjacht

Nog een verschil is dat andere private equity-firma's zich bemoeien met de kosten die het kantoor uitgeeft, aldus Spaans, die benadrukt dat bij ETL de dochterlabels ongemoeid worden gelaten door de moederholding. De strategie bracht het kantoor van positie 28 in de AV-Top 50 in 2019 naar de 14de plek in de huidige ranglijst. De omzet is in die periode bijna verviervoudigd. Sommige dochterlabels zetten rond de € 10 miljoen om, maar veel overnames betreffen kantoren met een omzet tot € 5 miljoen en een verouderde partnervergadering, erkent Spaans. "Toch hebben we ook kantoren aangesloten met nog relatief jonge partners. Die vinden het prettig dat ze hun eigen ding kunnen blijven doen, maar dat er wel een groep is die ze kan ondersteunen, bijvoorbeeld op het gebied van innovatie. Zij zien ook in dat het nationale netwerk en het internationale samenwerkingsverband meer kans biedt voor hun kantoor om talent aan te trekken en te behouden."

'Een belangrijke reden voor een overname is toch vaak het vinden van gekwalificeerd personeel.'

Ook Vallei heeft kantoren met eigenaren zonder opvolging overgenomen. De Leeuw: "Soms gaat het om een oudere en een jongere partner. De oudere partner stroomt vanzelf na een paar jaar uit. De jongere partner participeert dan mee via de stichting administratiekantoor bij ons. Een belangrijke reden voor een overname is toch vaak het vinden van gekwalificeerd personeel. Dat is een feit, daar kampen veel kleinere kantoren mee."

De Leeuw staat niet afwijzend tegenover een verkoop, ook aan private equity. Zijn model met certificaathouders maakt het eenvoudiger voor potentiële investeerders om het kantoor over te nemen. Als grootaandeelhouder hoeft hij zijn aandelen maar te verkopen. Wat er dan gebeurt met de certificaathouders? Niets zonder inspraak, benadrukt De Leeuw. "Zo is onze club opgebouwd: ik hoef hier niet uit te leggen dat als ik niet zou luisteren naar mijn collega’s, dat ik dan een andere uitdaging heb. Als de cultuur niet behouden kan blijven, hoef ik het gesprek niet eens aan te gaan."

Private equity-domino

Van de vijftig grootste accountantskantoren zijn er inmiddels zeven deels in handen van private investeerders. Net als in de Verenigde Staten maakt private equity het mogelijk voor met opvolgingsproblemen kampende kantoren om met een schone lei te beginnen. Althans, dat erkent Johan Berkouwer tijdens de discussie. "Ik geloof dat private equity voor een paar kantoren een fantastische oplossing is. Voor een enig aandeelhouder, die zijn kantoor anders niet verkocht krijgt. Of voor een middelgroot kantoor dat vergeten is om zich heen te kijken en met drie mannen of vrouwen van rond de 65 jaar oud op de eigen apenrots zit. Voor die kantoren is private equity een prima oplossing."

'Als huidige generatie partners kapitaliseer je op de waarde die je voorgangers hebben opgebouwd.'

Maar zelf wil Berkouwer er niet aan. "Ik krijg vaak van die mailtjes, van jonge gasten die net van het hbo komen en je benaderen alsof ze je een huwelijksaanzoek gaan doen. Eén keer zijn we in gesprek gegaan, puur om het voorstel te onderzoeken. Ze hebben mooie verhalen over investeringen, innovatie en marketing, maar in de praktijk komt elke deal neer op een financiële transactie. Private equity wil geld verdienen." Berkouwer stelt ook in de toekomst niet in zee te gaan met externe investeerders. "Zeg nooit nooit, maar als we ooit overstag zouden gaan, reken er dan maar op dat wij één van de laatste kantoren zullen zijn."

Rentmeesterschap

Vanuit het publiek klonk er ook kritiek op het model van private equity. Zo zegt een partner van BDO: "Als huidige generatie partners kapitaliseer je op de waarde die je voorgangers hebben opgebouwd. Dat vind ik eigenlijk niet fair in het licht van rentmeesterschap. En dat vind ik een nuance die zeker gemaakt kan worden in deze discussie. BDO heeft om die reden vooralsnog gezegd niet te kiezen voor private equity, want het lost niks op. We hebben zelf voldoende kapitaal om te investeren."

• De livestream van de Accountantsdag 2024 is terug te kijken via het YouTube-kanaal van de NBA.