Ronald Bruins

Thema van de dag was 'Zorg dat je telt'. "Als mens en als vertrouwd adviseur en controleur tellen accountants mee. Maar zorg dat je ook telt als het gaat om impact maken op je klanten. Dat je kennis genoeg opdoet en voeling houdt met maatschappelijke ontwikkelingen", zo trapte BNR-presentator en vaste dagvoorzitter Rens de Jong af. Young professionals Donna Maas en Ciaran Robbins hielden tijdens de dag de via smartphones ingediende vragen en antwoorden bij. Daaruit bleek dat de gemiddelde ervaring van de accountants in de zaal ruim 22 jaar is. In een wordcloud koppelden de bezoekers het thema aan zaken als relevant blijven, betekenis geven, het belang van de accountant, impact en vertrouwen.

Zijn ondernemingen te vertrouwen? 

NBA-voorzitter Kris Douma gaf zijn eigen interpretatie van het dagthema.

'De samenleving zit vol met vragen van mensen die kritisch kijken naar wat ondernemingen doen.'

"De samenleving zit vol met vragen van mensen die kritisch kijken naar wat ondernemingen doen. Is het allemaal te vertrouwen wat zij zeggen? Daar hebben accountants een mooie rol te vervullen. De vraag naar betrouwbaarheid wordt steeds groter." Volgens Douma hebben we ondernemingen nodig om maatschappelijke problemen op te lossen. "Dat kunnen regeringen niet alleen. Met de CSRD hebben we dubbele materialiteit. Dus: wat betekent duurzaamheid voor de onderneming, maar ook: wat betekent de onderneming voor de buitenwereld? Daaraan werken gaat niet, als mensen het gevoel hebben dat ondernemingen de boel belazeren met ondeugdelijke informatie; greenwashing bijvoorbeeld. Accountants hebben een rol om dat tegen te gaan."

Argumenten om iets beter te doen

Belgische hoogleraar Rik Torfs, ook schrijver, columnist, oud-politicus en jurylid van tv-programma De slimste mens in Vlaanderen, bood de accountants een filosofische blik op de tijdsgeest, waar hij een boek over schreef.

'Wie echt vertrouwen krijgt, heeft niet meteen de neiging om dat te beschamen.'

"Een van mijn uitgangspunten daarin: je moet altijd een argument, een idee of een gedachte hebben om iets beter, anders of eventueel zelfs minder goed te gaan doen. Op die manier geloof ik minder in de uitdrukking 'dit is niet meer van deze tijd'. De tijd wordt daarbij zelf als criterium genomen. Je kunt dat voor alles zeggen zonder dat verder te onderbouwen. Verder heb ik als uitgangspunt in mijn boek dat wij er als mensheid niet op vooruit gaan. Maar - en dat is dan het goede nieuws - we gaan er ook niet op achteruit. Natuurlijk, we behandelen hart- vaatziektes en kanker beter en met een druk op de knop heb je een plaatje van AI. Maar puur op menselijk vlak gaan we niet meteen vooruit. We kunnen bijvoorbeeld een senior wijs vinden, maar is dat echt wijsheid? Of is dat berusting, een manier om te accepteren dat we de energie uit onze jeugd niet meer hebben."

Traan 

Wie een debat dreigt te verliezen, moet volgens Torfs gaan huilen. "Doe dat natuurlijk op een professionele manier en met mate. Een traan in een ooghoek bijvoorbeeld. Dan kan de tegenstander onmogelijk met zijn rationele argumenten verder gaan, zonder tot een onmens zonder empathie uit te groeien. Ik ben zelf een oude man, schuchter in mijn emoties. Mensen denken dan dat, als je ze niet toont, dat je geen emoties hebt. Dat is een misverstand."

Torfs richtte zich tot accountants die graag het motto bezigen 'vertrouwen is goed, controle is beter'. "Ik draai dat om. Juist dat vertrouwen is van heel groot belang. Wie echt vertrouwen krijgt, heeft niet meteen de neiging om dat te beschamen. Misschien een bepaald percentage wel, maar dat is betrekkelijk beperkt. Terwijl een strakke controle de indruk wekt dat je zelf de verantwoordelijkheid niet meer hoeft te dragen, als je alle regeltjes hebt gevolgd. Dat leidt soms tot rare dingen. Daarnaast zit er in overregulering het effect dat je vernieuwing tegengaat en grote bedrijven bevoordeelt boven de kleine. Omdat alleen grote bedrijven de mogelijkheid hebben om de nodige mensen voor compliance aan te stellen."          

Concurrentiekracht Europa

Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW, constateerde dat het bedrijfsleven meetelt. "Driekwart van de inkomsten van de Rijksoverheid komt van ondernemingen. Daarmee kunnen we onze leraren, agenten en onze verpleegkundigen betalen. En ze zorgen natuurlijk voor banen. Ze bieden een plek om je te ontplooien, te ontwikkelen en ze zorgen voor sociale cohesie."

Thijssen constateerde dat de concurrentiekracht van Europa in gevaar is. "Een belangrijke reden daarvoor is dat de prijs van energie te hoog is en daar komt verduurzaming om de hoek kijken. Juist door te verduurzamen worden we minder afhankelijk van landen waar we niet langer afhankelijk van willen zijn. En dus zijn ondernemingen ook volop aan het verduurzamen. Maar de maatschappij wil daar wel bewijzen van zien en dat is terecht. Daar is transparantie in regels vervat.” De VNO-NCW-voorzitter sprak haar zorg uit over de implementatie van de Europese duurzaamheidsrichtlijn CSRD. "Bedrijven maken zich zorgen over de moeite, de menskracht en de kosten die het vergt om eraan te voldoen. Een ondernemer van een middelgroot bedrijf becijferde dat de kosten vijfhonderd euro per fte zijn. Die ondernemer zei tegen mij: 'Ik zou liever mijn medewerkers dat in extra salaris betalen'."

Tijd en mankracht 

"Advies op het gebied van de CSRD kunnen bedrijven goed gebruiken", vervolgde Thijssen. "Hoe kunnen zij aan de richtlijn voldoen zonder buitensporig veel tijd en mankracht kwijt te zijn? Ik ga hier niet zeggen dat je het als accountant niet te moeilijk moet maken bij de CSRD-controle. Anders winnen we geen vertrouwen." Thijssen sprak recent een ondernemer die zei dat de kosten van de accountant zijn verdubbeld door de werkzaamheden rondom de CSRD. "Dan denk ik: er zouden ook andere partijen dan accountants een controlerende rol mogen spelen. U denkt daar wellicht anders over. Maar gezien de druk die er nu al op de accountants ligt, is dat geen vreemde gedachte."

Aansluitend ging Thijsen in gesprek met Han Mesters, sectorbankier zakelijke dienstverlening bij ABN Amro. Het BNP van de Verenigde Staten is in 25 jaar 30 procent hoger geworden. Thijssen: "Je ziet R&D, de bedrijven zelf en de investeringen vertrekken uit Europa. We hebben echt een heel groot probleem." Mesters vond dat Donald Trump het beste is wat ons is overkomen. "De druk neemt toe om onze broek op te houden. Wij krijgen daardoor onze act together." Daar was Thijssen minder van overtuigd. "Ik hoop dat het een wake up call is."

Niet alles crisis noemen

Het betoog van macro-econoom Arnoud Boot was een geruststelling. Het gaat volgens hem economisch gezien goed met Nederland. "Dat betekent niet dat we geen problemen hebben, maar we zijn rijker dan ooit. We hebben minder armoede dan ooit. Dat verhaal horen we onvoldoende. Er iets waardoor we bagatelliseren wat negatief is en vooral inspelen op negatieve sentimenten. De economie loopt als een tierelier, maar de maatschappelijke onvrede is groter dan ooit." En waar het beter kan: "Meer doen met minder mensen. Als arbeidsproductiviteit voor een land cruciaal is, dan is dat wel voor Nederland. Wij zijn een land dat relatief gezien zeer productief is, maar door het gebrek aan arbeidskrachten moeten we nog productiever worden. Dat kun je doen door te investeren in machines en in mensen of de combinatie."

Volgens Boot hebben we te veel de neiging om alles een crisis te noemen. "Dat klinkt heel urgent, maar als alles urgent is, dan laat je al het andere vallen. Dat leidt niet tot voorspelbaar beleid of een voorspelbare overheid. Terwijl je je de vraag kunt stellen of het crisis is."

'De economie loopt als een tierelier, maar de maatschappelijke onvrede is groter dan ooit.'

Boot vindt leren van het verleden belangrijk. "Van de financiële crisis hebben we geleerd dat de financiële sector te belangrijk is om aan tien miljoen bankiers alleen over te laten." Iets meer dan tien jaar geleden hief de overheid het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op, memoreerde hij. "Nederland was af. Grosso modo was dat ongelukkig. Want daarmee werden we aan de korte termijn overgeleverd."

Data verstandig gebruiken

Boot wees verder op het verkeerd gebruik van data. "Ik heb vandaag ook weer gehoord dat de VS ver vooruitloopt op Europa." Hij doelde daarbij op de stellingname van Thijssen. "Als je de valutabeweging van 33 procent niet meetelt, zie je een geweldige voorsprong van de VS. Kortom: meten is vaak niet weten. Als je data hebt, dan begint het denkwerk pas. Gebruik data op een verstandige manier."

'Kijk niet allemaal als een zonnebloem naar de overheid om problemen op te lossen.'

Omdat Europese overheden sociaal zijn geweest tijdens de coronapandemie, lopen we nu achter op de VS in arbeidsproductiviteit, stelde hij. "We hebben bedrijven geld gegeven om hun mensen in dienst te houden. Mensen zaten opgesloten in hun baan. Daarmee hebben we het aanpassingsvermogen tussen en binnen sectoren onder druk gezet. Die aanpak heeft een prijs gehad." Volgens Boot hadden overheden de steun eerder af moeten bouwen, omdat je daarmee ook oude, niet functionerende bedrijven in stand houdt. "Dat houdt vernieuwing tegen. Dat vertaalt zich in een lijn waarin Amerika hoger ligt in groei en dat is waar de urgentielijn van Europese beleidsmakers nu zit."

De hoogleraar haalde een bekende uitspraak van John F. Kennedy aan: 'Ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country.' "Dat gaat ook over waar nu staan. Kijk niet allemaal als een zonnebloem naar de overheid om problemen op te lossen. Ik noem dat zonnebloemkapitalisme. We moeten onze eigen problemen oplossen, met bedrijven voorop."

• De livestream van de Accountantsdag 2024 is terug te kijken via het YouTube-kanaal van de NBA.