Bert Koopman

Gaan accountants de planeet redden, zoals Peter Bakker ooit stelde? Borging van betrouwbare duurzaamheidsverantwoording is een goede start. De keten heeft de kracht om dit betrekkelijk nieuwe verantwoordingsgebied te ontsluiten en de basis te laten zijn voor de echte transitie naar een duurzame toekomst.

Er valt qua ketenkracht en duurzaamheidsverantwoording veel winst te behalen, door als partners in de diverse sectoren intensiever samen te werken en meer focus aan te brengen. Dat alles in een constructief samenspel tussen de three lines of defense en de externe accountant. 

De Ledengroep Intern en Overheidsaccountants (LIO) van de NBA organiseerde op 25 mei een bijeenkomst inzake verslaggeving en assurance rond ESG (Environmental, Social & Governance). De line-up bestond uit  NBA-themaregisseur duurzaamheid Usha Ganga, Eline Nederhoed en Erik Hessels van netwerkbedrijf Alliander en de externe accountants Marcus Looijenga (PwC) en Rob Wortelboer (EY). Moderator was Remco van den Akker van Kriton, aanbieder van opleidingen en support voor accountants. 

'Duurzaam ondernemen en daar transparant over zijn, is pure noodzaak geworden.' 

We weten het: Grote stappen zijn nodig, want het klimaat trekt zich niets aan van weerstand tegen de Europese Green Deal die de EU moet omvormen tot een hulpbronnenefficiënte economie. Duurzaamheidsrichtlijn CSRD is in december 2022 definitief opgenomen in het Europees publicatieblad en de eerste nieuwe standaarden zijn gepubliceerd. Duurzaam ondernemen en daar transparant over zijn, is pure noodzaak geworden. Veranderbaarheid vereist veranderingsbereidheid.

Schuivende panelen

Usha Ganga hanteerde voor duurzame ontwikkeling de tijdloze definitie van de commissie Brundtland (1987): een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van huidige generaties, zonder die van toekomstige generaties in gevaar te brengen, zowel hier als in andere delen van de wereld. Intussen is op Europees niveau een web van wet- en regelgeving ontstaan. Meten is weten is zweten. Ganga maakte duidelijk dat er nog veel schuivende panelen zijn. Zo laat verankering van de CSDR in Nederlandse wetgeving nog even op zich wachten. Maar dat laat onverlet om nu al te beginnen met voorbereidingen.

Ganga ging ook in op de herziene standaard 3810N Assurance bij duurzaamheidsverslaggeving en op de zogeheten dubbele materialiteit (aanvullend op de financiële materialiteit), zodat ook de impact van de onderneming op de mens en de omgeving wordt verantwoord. Daarbij valt te denken aan CO₂-emissies of lozingen van schadelijke stoffen. De dubbele materialiteit stelt hoge eisen aan de interne controle van de onderneming.  

Frontrunner

Erik Hessels (internal audit) en Eline Nederhoed (corporate control) brachten ervaringen in uit de praktijk van Alliander (7.600 medewerkers), een van de koplopers in duurzaamheidsverslaggeving. Nederhoed is bij het netwerkbedrijf verantwoordelijk voor coördinatie en het verzamelen en de input van ESG-informatie. Om te voldoen aan de gewenste verantwoording wordt momenteel uitgevraagd aan de hand van 235 'datapunten' - een aantal dat in de komende jaren snel zal oplopen. 

's Lands grootste regionale netbeheerder – met provincies en gemeenten als aandeelhouders – pakt als frontrunner haar maatschappelijke rol op voorbeeldige wijze. Dat werkt verreikend en verrijkend: jaarlijks sluit het bedrijf talloze laadpalen, windmolen- en zonneparken aan op het elektriciteitsnet. En producenten van groen gas kloppen aan voor aansluitingen om duurzaam gas ‘in te voeden’ op het aardgasnet. 

Hessels maakte duidelijk dat Alliander dit alles niet alleen kan. "Om onze ambities waar te maken zijn bijvoorbeeld veel meer technici nodig en die zijn schaars." En ook: "Samen doen in de keten is vaak de sleutel. We vinden brede welvaart belangrijk. Dat zit erachter." Brede welvaart gaat over het hier en nu (kwaliteit van leven), later (volgende generaties) en elders (effecten van Nederlandse keuzes op welvaart in andere - lees arme - landen).

Terwijl kracht in de waardeketen vraagt om intensieve samenwerking tussen Alliander en andere spelers in de sector, kent ook de duurzaamheidsverantwoording de nodige uitdagingen. Zoals de integratie van de standaarden, het frequenter en breder beschikbaar maken van niet-financiële informatie en het toepassen daarvan in het beslissingsproces. En niet te vergeten de transformatie van een datagedreven naar een procesgedreven controle.

'Een permanent aandachtspunt is de betrouwbaarheid van niet-financiële informatie.'

Een permanent aandachtspunt is de betrouwbaarheid van niet-financiële informatie. Er is vaak sprake van zaken waarvan de waarde niet precies is aan te geven (imponderabilia). Duidelijk werd dat de tweede en derde line kunnen zorgen voor hogere betrouwbaarheid van informatie en een betere sturing op het echt meer duurzaam worden. Dit vereist een sterke eerste line, waarbij een cruciale rol is weggelegd voor de internal auditor als 'verbindingsofficier'.

Selecteren en accentueren

Marcus Looijenga en Rob Wortelboer bespraken het rollenspel in de keten van verslaggeving en assurance en de functie van de externe accountant. Ook zij gingen in op het belang van het three lines model en de efficiencywinst die daarmee valt te behalen. "Betrek de externe accountant vroegtijdig bij de derde line", klonk het. "Zo kun je aan het begin van het traject een selectie maken met oog op de planning van de internal auditfunctie."

Met de invoering van CSRD is vrijblijvendheid verleden tijd. Accountants moeten minder redeneren vanuit de status quo en leren omgaan met inherente beperkingen. Er zal snel en flink moeten worden geïnvesteerd in betekenisvolle en betrouwbare niet-financiële verslaggeving, anders zullen kosten oplopen. Intussen biedt nieuwe wetgeving ook kansen om de ambitie en de strategie van de onderneming te herijken, om businessmodellen te kantelen.

'Duidelijk werd dat focus aanbrengen en behouden cruciaal is om tot zinvolle duurzaamheidsverantwoording te komen.'

Impactverslaggeving over corporate sustainability kan nog veel beter. En dat gaat niet alleen over klimaat, ook biodiversiteit is een grote uitdaging. Er is nog te weinig connectie tussen financiële en niet-financiële informatie, te weinig inzicht ook in toekomstgerichte informatie. Met een doorwerking van strategie in concrete acties (back-casting) kan een organisatie een overtuigend transitiepad laten zien, dat idealiter vergelijkbaar is met dat van anderen.

Tijdens de bijeenkomst zijn ervaringen uitgewisseld en dilemma's besproken. Duidelijk werd dat focus aanbrengen en behouden cruciaal is om tot zinvolle duurzaamheidsverantwoording te komen. Accountants hebben hetzelfde doel: stakeholders meenemen in betrouwbare niet-financiële informatie. Toekomstige generaties - gespitst op de effecten van klimaatverandering - zullen met hun kritische stem de nodige druk blijven uitoefenen.   

Tegen deze achtergrond is het van belang de CSDR als groene richtlijn te plaatsen in het kader van de toegenomen informatiebehoefte van gebruikers over duurzaamheidsprestaties. Belangrijke gebruikersgroepen zijn beleggers en vermogensbeheerder, maar ook maatschappelijke organisaties en sociale partners. Het maakt externe verslaggeving en accountantscontrole in de roaring twenties van de 21ste eeuw relevanter dan ooit. Er is een planeet te redden.