Marc Schweppe

NBA-voorzitter Kris Douma sprak bij de opening van de bijeenkomst over "een nieuw huis van het accountantsberoep", dat meer dan voorheen is gericht op ontmoeting en "organischer" aanvoelt dan het oude gebouw aan de Amsterdamse Zuidas.

Journalist en historicus Hans Goedkoop, vooral bekend van het tv-programma Andere Tijden, erkende in zijn inleiding dat hij "niets weet van geld en dat graag zo houdt". Hij memoreerde wel het financiële inzicht van zijn vader, die telkens op cruciale momenten zijn aandelen goed wist te verkopen.

Moraal

Goedkoop stond stil bij de moraal van het bedrijfsleven, die in de afgelopen decennia er niet beter op is geworden. "Veel sterker dan de accountantscontrole was de zelfcontrole", stelde hij over het verleden. Maar waar is de moraal in onze tijd? "In het hart van een bedrijf loopt men steeds meer in en uit", aldus Goedkoop. Dat helpt niet. Maar gelukkig zijn er accountants, die een "adembenemende rol" vervullen. "U bent de bedrijfsmoraal in uitbestede vorm."

'Het lijkt soms echt niet te doen, daarom heb ik met u te doen.'

Toch gaat het ook bij accountants soms mis, want "het moet goed, maar ook verrekte snel, want het moet geld opbrengen". Is het model van het openbaar beroep, waarbij de gecontroleerde partij betaalt voor de controle, aan verandering toe, vroeg hij zich af. Anno nu komt er nog meer bij voor het beroep, zoals esg, verplichte cursussen en meer. "Het lijkt soms echt niet te doen, daarom heb ik met u te doen."

Historie

Hoogleraar Kees Camfferman presenteerde een nieuw boek over de historie van het Nederlandse accountantsberoep, over de periode 1960-1995, door hem geschreven samen met Luc Quadackers. Deel drie in een reeks, die ooit begon bij het werk van Johan de Vries over de jaren 1895-1935, later gevolgd door een deel over de periode 1935 tot circa 1970 door De Hen, Berendsen en Schoonderbeek.

Het nieuwe boek beschrijft een "scharnierperiode" in het beroep, aldus Camfferman. Ontwikkelingen als schaalvergroting, internationalisering, de opkomst van automatisering, de commercialisering en de eerste kritiek op het beroep ontstonden in deze decennia. "De discussies die we nu voeren hebben diepe wortels, het debat is sinds die periode nooit meer verstomd", stelde hij.

Ook de opkomst van meer wet- en regelgeving is gestart in de nu beschreven periode. "En hoe meer regels, hoe groter de kans dat je er een overtreedt." Volgens Camfferman moeten we het verleden "niet laten buikspreken" en is het boek geen gebruiksaanwijzing voor het heden. Doel is vooral om recht te doen aan onze voorgangers, het verleden niet te vergeten en er zorgvuldig mee om te gaan. De geschiedenis van het beroep is sinds 1995 verder gegaan, dus dit is niet het laatste woord, benadrukte de hoogleraar. "Het lezen van deel drie moet het verlangen naar een deel vier aanwakkeren."

Afspiegeling

Onder leiding van Hans Goedkoop gingen Camfferman, kwartiermaker Marlies de Vries en esg-expert Kavita Nandram vervolgens in op enkele actuele ontwikkelingen rondom het accountantsberoep. Positief is dat het beroep veel diverser is dan in het verleden, aldus De Vries. Volgens Camfferman is de accountant een spiegel van de tijd, passend in het spel tussen onderneming en maatschappelijk verkeer. Dat laatste begrip is ook breder dan in het verleden, meende Nandram. "De sector is meer een afspiegeling van de maatschappij."

De Vries is momenteel druk met het opstellen van het eindrapport van de kwartiermakers, dat eind november moet verschijnen. Vraag is wat de impact op termijn zal zijn van de verschillende commissies en van de kwartiermakers die zich over het beroep hebben gebogen in de afgelopen jaren.

Intrinsieke motivatie

Hoogleraar Marcel Pheijffer stelde vanuit de zaal dat verbetering in het beroep nog altijd wordt afgedwongen door effecten van buiten en onvoldoende door intrinsieke motivatie van het beroep zelf. Hij vreesde dat, als de druk ervan af is, de aandacht van de sector weer zal uitgaan naar commercieel interessantere zaken, zoals het toetsen van duurzaamheidsinformatie. Pheijffer zei richting de NBA dat veranderen van de cultuur, waar de beroepsorganisatie nu druk mee is, op de werkvloer zelf moet gebeuren. "Het partnermodel is niet geschikt voor organisaties van de huidige omvang."

'Het partnermodel is niet geschikt voor organisaties van de huidige omvang.'

De Vries sloot zich aan bij het gevoel van Pheijffer. "Een appel gaat soms rotten door de mand waarin hij ligt", zei zij. Dus moet goed worden gekeken naar de context waarin binnen het beroep wordt gewerkt. Ook Camfferman stelde dat intrinsieke moraal nooit te vervangen is door systemen. "De discussie is veel intensiever gevoerd de laatste vijftien jaar, maar wanneer is je beschaving klaar?" Nandram benadrukte dat ook de opleiding van belang is. Er moet meer aandacht zijn voor soft skills "en misschien ook wel voor de geschiedenis".

Klant

Co-auteur Luc Quadackers overhandigde daarop het eerste exemplaar van het nieuwe boek aan NBA-voorzitter Kris Douma. Die gaf aan dat het beroep dit najaar een belangrijk moment beleeft, want de bevindingen van de Expertgroep en de kwartiermakers gaan het debat over de sector in de komende tijd beïnvloeden.

Woorden doen ertoe, stelde Douma, daarom doet het beroep er goed aan de gecontroleerde onderneming niet langer "de klant" te noemen. De accountant is er immers voor het maatschappelijk verkeer. Limperg had dat al goed begrepen, "maar wellicht zijn we dat besef een beetje kwijtgeraakt onderweg", aldus Douma. Tegelijk had hij het gevoel dat het beroep, sinds de verschijning van het verbeterplan In het publiek belang in 2014, steeds meer intrinsiek is gemotiveerd om het vak naar een hoger niveau te tillen. Waar het cijfer zeven staat voor een voldoende maar met het nodige verbeterpotentieel, gaat het beroep nu voor een acht, aldus de NBA-voorzitter.