Marc Schweppe

Tijdens de februarisessie in de Beurs van Berlage ging het over financiële ethiek en een 'Renaissance van de Fundamentele Beginselen'. Organisator Antoinette Dijkhuizen memoreerde de vroegere 'notabelen van het dorp': mensen met kennis, het hoogopgeleide deel van de bevolking. "In dat opzicht kwalificeert naar mijn mening het accountantsberoep nog steeds", aldus Dijkhuizen. "Maar hebben we een te grote broek aangetrokken?" Vertrouwen kun je niet afdwingen, je moet het verdienen. "Achter iedere goede ondernemer behoort een eerzame accountant te staan. Iemand die het lef heeft om bespreekbaar te maken waar het werkelijk om gaat."  

Maar 21 procent van de Nederlanders vertrouwt de accountant, stelde Boudewijn de Bruin, hoogleraar Financiële Ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Meer dan de makelaar (15 procent), maar veel minder dan bijvoorbeeld een klimaatwetenschapper, die algauw zestig procent haalt. Betrouwbaarheid is nog veel belangrijker dan vertrouwen, meende De Bruin. "Je moet niet alleen kunnen rekenen, mensen moeten op jou kunnen rekenen." Dat vraagt om de juiste competenties en motivatie. En om meer oog voor de fundamentele beginselen van het vak.

Fiscaal kompas

Fiscalist Pieter Asjes schetste de veranderende mores rondom belastingbetalen en de rol van de adviseur, die geacht wordt de belangen van de opdrachtgever te behartigen. "Bij de rechter speelt ethiek geen rol, je wilt een zaak winnen." Maar inmiddels verwacht de buitenwereld een ander fiscaal kompas dan alleen een "pleitbaar standpunt" bij de Hoge Raad.  

Bij Margreeth Kloppenburg (voorzitter faculty Ethiek, cultuur en gedrag) gaat de alarmbel al snel af bij juridisch taalgebruik en termen als 'fiscale constructies'. "Door de juridisering van de samenleving zijn we afgedwaald van wat we met gezond verstand kunnen bedenken." Ethiek is voor haar "dagelijkse kost", maar het blijft een thema om over in gesprek te gaan met elkaar.

Inmiddels wordt er binnen het accountantsberoep steeds meer opgetuigd aan regels om grip te krijgen op kwaliteit, maar het professional judgment wordt daardoor steeds minder. "De arbeidsvreugde van de hedendaagse accountant zit in dat kleine stukje, de lol neemt af."

Durven uitspreken

Er zijn binnen het accountantsberoep al veel negatieve prikkels uit het systeem gehaald, aldus NBA-voorzitter Kris Douma. Accountants kunnen anderen helpen om ethische keuzes te maken. Maar dat moet je dan ook wel doen. "Durf je je rug ook recht te houden en je uit te spreken in situaties waar het ertoe doet?" In sommige situaties is het balanceren tussen de fundamentele beginselen en de mogelijke gevolgen van je handelen. "Van belang daarbij is ook het perspectief van de buitenwereld."

Veiligheid is een aandachtspunt binnen het accountantsvak, daar is nog verbetering mogelijk, stelde Douma. "Maar je kiest voor een bepaald beroep en soms moet je je mouwen opstropen." Hou me vast, zong Dave Dekker aansluitend. 

De volgende editie van de Rode Loper op vrijdag 11 maart aanstaande gaat over 'onafhankelijkheid' en richt zich opnieuw op zowel accountants als advocaten en fiscalisten.